Κόντρες για την ακτοπλοΐα στο Αιγαίο

«Μήλον της Εριδος» μεταξύ Γαλλίας και Αυστρίας υπήρξαν οι ακτοπλοϊκές συνδέσεις στην προσπάθεια των δύο υπερδυνάμεων των αρχών του 19ου αιώνα να κυριαρχήσουν στις μεταφορές στην Ανατολική Μεσόγειο.

Ο σκληρός ανταγωνισμός έφερε μεγάλη «ναυμαχία» στις γραμμές του Αιγαίου με τα πρωτοεμφανιζόμενα ατμόπλοια και έναν άτυπο συναγωνισμό για το ποιο πλοίο θα έφτανε πρώτο στην Κωνσταντινούπολη. Πάντως, από την περίοδο πριν από την ενηλικίωση του Οθωνα, η Αυστρία πήρε το… πλεονέκτημα, υπογράφοντας με την Ελλάδα σύμβαση για μεταφορά με πλοία «επιβατών, ανταποκρίσεων, πραγματειών και γρούπων (χρηματαποστολών)».

Η σύμβαση υπογράφτηκε στο Ναύπλιο στις 23 Φεβρουαρίου 1834 και ήταν η πρώτη αυτού του είδους που συνήψε η «νεαρή» Ελλάδα με ξένο κράτος.

Οι δύο κυβερνήσεις αναλάμβαναν την υποχρέωση να διατηρούν τακτική συγκοινωνία μεταξύ Πάτρας και Τεργέστης, με προσέγγιση στην Κέρκυρα, η Αυστρία δύο φορές τον μήνα με δικά της ιστιοφόρα και η Ελλάδα τουλάχιστον μία φορά τον μήνα. Στο μεταξύ όμως, άρχισε να επεκτείνεται η χρήση του ατμού και στις θαλάσσιες συγκοινωνίες, με αποτέλεσμα τα ιστιοφόρα να παραχωρούν τη θέση τους στα ατμοκίνητα πλοία.

Η Ελλάδα, για να καλύψει τις ανάγκες της, χρησιμοποιούσε για τις ταχυδρομικές υπηρεσίες και τη μεταφορά επιβατών σκάφη του Πολεμικού Ναυτικού, τα οποία δεν επαρκούσαν για την αναγκαία ανάπτυξη των συνδέσεων με τα μεγάλα ξένα λιμάνια της εποχής.

Το ιστιοφόρο τύπου «μπελού» «Γοργώ», που είχε ενταχθεί στη δύναμη του στόλου το 1830 και ήταν εξοπλισμένο με ένα πυροβόλο τριών λιβρών, ήταν ένα απ’ αυτά. Πιθανόν η «Γοργώ» λειτουργούσε ως ακτοπλοϊκό-ταχυδρομικό ώς το φθινόπωρο του 1837, οπότε άρχισε τα ταξίδια της η κορβέτα «Πρίγκηψ Μαξιμιλιανός».

Η κορβέτα ονομάστηκε «Μαξιμιλιανός» προς τιμήν του αδελφού του Οθωνα. Ηταν ξύλινο, τροχοφόρο, χωρητικότητας 180 τόνων, και το πρώτο ατμοκίνητο που κατασκευάστηκε στην Ελλάδα. Ναυπηγήθηκε με μελέτη και επίβλεψη του Γεώργιου Τομπάζη, που είχε σπουδάσει ναυπηγική στην Αγγλία, για να χρησιμοποιηθεί ως ταχυδρομικό και επιβατηγό.

Καθελκύστηκε στις 2 Απριλίου 1837 και ανέλαβε υπηρεσία από την 1η Σεπτεμβρίου του ίδιου έτους. Με Βασιλικό Διάταγμα καθορίστηκε το ναυλολόγιο αλλά αργότερα, καθώς ο ανταγωνισμός από τα γαλλικά και τα αυστριακά ατμόπλοια εντεινόταν, με νεότερο διάταγμα προβλέφθηκε έκπτωση στα ναύλα για Σύρο όπου προσέγγιζαν οι δύο ξένες εταιρείες.

Ο γαλλοαυστριακός ανταγωνισμός στο Αιγαίο είχε «φουντώσει» από τον Μάιο του 1837, οπότε η γαλλική κρατική εταιρεία και το Αυστριακό Λλόυδ (Lloyd Austriaco), μια εταιρεία που ιδρύθηκε το 1833 στην Τεργέστη από ασφαλιστικές εταιρείες, στα πρότυπα των Λλόυδ’ς του Λονδίνου, και τρία χρόνια αργότερα επεκτάθηκε στις θαλάσσιες μεταφορές, δρομολόγησαν τα πρώτα ατμόπλοιά τους στην Ανατολική Μεσόγειο.

Πρώτο αναχώρησε, στις 11 Μαΐου 1837, από τη Μασσαλία με προορισμό την Κωνσταντινούπολη, το γαλλικό ατμόπλοιο «Ευρώτας», χωρητικότητας 711 τόνων, με 23 επιβάτες. Το πλοίο κατασκευάστηκε το 1836 στη Γαλλία (ναυάγησε στην Αλεξάνδρεια στις 2.2.1854) και ήταν το δεύτερο από μια σειρά επτά πλοίων που είχε ναυπηγήσει το γαλλικό κράτος για τις ταχυδρομικές υπηρεσίες (τα άλλα ήταν τα «Ραμσής», «Μέντωρ», «Λεωνίδας», «Λυκούργος», «Μίνως» και «Σκάμανδρος»). Ο «Ευρώτας» ήταν μια γολέτα με τρεις ιστούς, είχε ξύλινη επένδυση με χαλκό και διέθετε δύο τροχούς πρόωσης.

Η «απάντηση» των Αυστριακών ήταν το νεότευκτο «Arciduca Ludovica», που είχε ναυπηγηθεί στην Αγγλία. Αναχώρησε στις 16 Μαΐου 1837 από την Τεργέστη για την Κωνσταντινούπολη, με 53 επιβάτες και φορτίο. Προσέγγισε σε Ανκόνα, Κέρκυρα, Πάτρα, Πειραιά, Σύρο και Σμύρνη, για να φτάσει μετά από 14 μέρες στον τελικό προορισμό του.

Συγκρίνοντας τα δύο πλοία διαπιστώνουμε ότι το «Arciduca Ludovica» ήταν μικρότερο από τον «Ευρώτα» (είχε χωρητικότητα 310 τόνων και μήκος 42 μέτρα έναντι χωρητικότητας 711 τόνων και μήκους 57 μέτρων) και είχε μικρότερης ιπποδύναμης μηχανή (100 ίππων έναντι 160 ίππων), αναπτύσσοντας ταχύτητα 8 κόμβων (έναντι 9 κόμβων).

Το επόμενο διάστημα, η γαλλική πλευρά ανέκτησε το… χαμένο έδαφος υπογράφοντας σύμβαση με την Ελλάδα «διά την διαβίβασιν των ανταποκρίσεων». Οι διαπραγματεύσεις από ελληνικής πλευράς έγιναν από τον άνθρωπο των Γάλλων στην Ελλάδα, αρχηγό του «Γαλλικού κόμματος», Ιωάννη Κωλέττη, και η σύμβαση συνήφθη στις 2 Ιανουαρίου 1838 (δημοσιεύτηκε στο ΦΕΚ 16/26.4.1838).

Πρόκειται για την πρώτη επίσημη ελληνική σύμβαση μεταφορών με ατμοκίνητα πλέον πλοία.

Ωστόσο, ο ανταγωνισμός εντεινόταν σε όλα τα επίπεδα. Ετσι, άρχισαν να προβάλλονται οι ανέσεις που πρόσφερε κάθε πλοίο και οι παρεχόμενες υπηρεσίες. Η Γαλλική Ταχυδρομική Υπηρεσία, σε ανακοίνωση με ημερομηνία 7.4.1837, διαφήμιζε ότι οι επιβάτες «θα βρίσκουν πάνω στα πλοία της Διευθύνσεως των Ταχυδρομείων όλες τις ευκολίες, ευρύχωρες καμπίνες, σαλόνια πλούσια στολισμένα με γούστο, διακοσμημένα με γυαλί και χαλιά, βιβλιοθήκη με εκλεκτά βιβλία και πιάνο. Θα υπάρχει σαλόνι ειδικά για τις κυρίες». Τα αυστριακά πλοία, συνεχίζοντας να καταπλέουν στα μεγάλα ελληνικά λιμάνια της εποχής (Πειραιά, Σύρο), κέρδιζαν όλο και περισσότερο έδαφος, ανανεώνοντας μάλιστα τη σύμβαση με την Ελλάδα.

Η νέα σύμβαση αφορούσε ατμόπλοια και υπογράφτηκε με το «Αυτοκρατορικό και Βασιλικό Αυστριακό Λλόυδ» στην Αθήνα, στις 15 Απριλίου 1843.

Για την ιστορία να πούμε ότι το Αυστριακό Λλόυδ μετονομάστηκε αργότερα σε Λλόυδ Τριεστίνο και μετά από πολλές αλλαγές στο όνομα και στο ιδιοκτησιακό τώρα είναι μέρος του ναυτιλιακού μεταφορικού ομίλου Evergreen. Τα πρώτα εκείνα γαλλικά ταχυδρομικά ατμόπλοια πέρασαν το 1851 από το κράτος στην εταιρεία Messageries Maritimes, η οποία με την πάροδο των ετών ιδιωτικοποιήθηκε και μετασχηματίστηκε στη σημερινή μεγάλη μεταφορική ναυτιλιακή CMA CGM.