Αγαπημένο Βρωμοδουβλίνο του…

«Η πόλη αυτή κατατρώγει Λόγο και αναπνέει διά του Λόγου»
Αρης Μαραγκόπουλος

Αντιλαμβάνεται, λοιπόν, ο αναγνώστης ότι αυτό το Δουβλίνο είναι ένας προκατακλυσμιαίος Ου Τόπος, όπου το κλειδί για την είσοδο κατέχει ο ήρωας εκείνος (αλλά και ο αναγνώστης) που φέρει υπερηφάνως το όνομα Ούτις. Η πόλη αυτή αενάως ρέει, κυλά σαν τον Λίφι. Η πόλη αυτή κατατρώγει Λόγο και αναπνέει διά του Λόγου∙ η πόλη αυτή μυριόστομη και αδιάντροπη εξομολογείται και διαπομπεύει το κατά το σώμα και το πνεύμα της…»

«Ολοι προσπαθούν να φύγουν μακριά απ’ τη χώρα που την κατέχει ένας θυμωμένος και εκδικητικός Δίας», είχε γράψει ο Τζέιμς Τζόις στους «Δουβλινέζους», και φαίνεται πως ο μύθος αυτής της παράξενης ατμόσφαιρας της Ιρλανδίας και ιδιαίτερα της πόλης του Δουβλίνου όπου κινούνται και οι ήρωες του «Οδυσσέα» ασκεί τη δική του ξεχωριστή γοητεία στους μελετητές του έργου του. Ετσι, διά των αποθησαυρισμένων τζοϊσικών εικόνων και των αντίστοιχων αντιπροσωπευτικών κομματιών από τον «Οδυσσέα», ο Αρης Μαραγκόπουλος κλείνει -αν και ποτέ δεν μπορεί να ξέρει κανείς- τη μυητική τριλογία του πάνω στο παγκόσμιο αυτό αριστούργημα.

Προσοχή όμως, το βιβλίο που έγραψε, «Αγαπημένο Βρωμοδουβλίνο, τόποι και γλώσσες στο Ulysses του Τζέιμς Τζόις», δεν είναι ένας οδηγός περιήγησης στην ιρλανδική πρωτεύουσα τού σήμερα που έχει γίνει «θεματικό πάρκο για τον Τζόις». Ούτε οδηγός για την πόλη του 1904 που γράφτηκε το βιβλίο. Είναι άλλη μια βαθιά βουτιά, από αυτές που συνηθίζει ο Μαραγκόπουλος, στα έγκατα της τζοϊσικής γραφής. Οπως ο ίδιος γράφει, «αφορά τους ναυτιλλομένους στο τζοϊσικό αρχιπέλαγος της γραφής, τους εραστές του έπους μιας ομηρικής υπερ-πόλης, εκείνης που αποτελεί τον απόλυτο και μόνο πρωταγωνιστή του μυθικού αυτού κειμένου».

Θα συμφωνήσω με τον συγγραφέα πως το «Αγαπημένο Βρωμοδουβλίνο» πρέπει να αντιμετωπιστεί από τον αναγνώστη με μια ποιητική στάση. Διότι αλλιώς κινδυνεύει να χάσει την αληθινή του αξία, που είναι η υπερβατικά ρεαλιστική γραφή του Τζόις, ο πολύ δικός του τρόπος να περιγράφει τη ζωή μιας «επικής» καθημερινότητας όπου περίπου διακόσια άτομα μέσα στο βιβλίο γεννιούνται, πεθαίνουν, ερωτεύονται, προσπαθούν να επιβιώσουν και, ναι, πίνουν ασυστόλως όπως αναφέρεται.

Οι πολλές φωτογραφίες αναζητούν επιμόνως την προσοχή του αναγνώστη, επιτάσσουν να διαβάσεις ξανά και ξανά τα μικρά αποσπάσματα για να τις ξεκλειδώσεις. Το ασπρόμαυρο αποτύπωμα έχει ενοποιήσει αισθητικά τον χρόνο που κυλά ασταμάτητος. Οι λεζάντες τους, ιστορικού και λογοτεχνικού ενδιαφέροντος, «εξηγούν» τη ζωή του συγγραφέα αλλά και της περιρρέουσας κοινωνικοπολιτικής κατάστασης της εποχής: ο κόλπος του Δουβλίνου με τον φαλλικό πύργο, η σημαία με τις τρεις χρυσές κορόνες, λάβαρο του τόπου καταγωγής του συγγραφέα, οι γονείς του Τζόις, γειτονιές της γερασμένης Ιρλανδίας που υπηρετεί τον Αγγλο κατακτητή και άλλες πολλές.

Σταμάτησα για πολλή ώρα μπροστά σε δύο φωτογραφίες: στον Τζόις στην ηλικία του ήρωά του, Στίβεν Ντένταλους, και στη Ροτόντα του 1904.

Στην πρώτη κοιτώ με προσοχή τον νεαρό άντρα με την ιρλανδική τραγιάσκα, τα χέρια στις τσέπες, με φόντο ένα παλιό σπίτι, μισογκρεμισμένο, αλλά πλημμυρισμένο με λουλούδια. Το κείμενο δίπλα στη φωτογραφία, με αποσπάσματα από τον «Οδυσσέα» που έχει επιλέξει ο Μαραγκόπουλος, έχει τίτλο Τηλέμαχος-Δαίδαλος-Στέφανος-Αμλετ. Τα τέσσερα αντρικά πρόσωπα του Τζόις πλάι σε μια χώρα γεμάτη ουλές και ραγισματιές σαν το σπίτι της φωτογραφίας. Αντιστέκονται. Είναι τα λουλούδια που ανθίζουν ακόμα και δίχως νερό.

Και η Ροτόντα, ένα τμήμα του κρατικού μαιευτηρίου, με τον θεμέλιο λίθο για τον ανδριάντα του Ιρλανδού πολιτικού ηγέτη Τσαρλς Στιούαρτ Παρνέλ να μεταφέρει στο σήμερα τα λόγια του κ. Μπλουμ, που καθώς περνά μπροστά από τους πενθούντες μονολογεί: «Θεμέλιος λίθος. Κατάρρευση. Καρδιά». Δεν μπορείς να μη σκεφτείς το ειρωνικό της πραγματικότητας καθώς από τότε μέχρι ακόμα και σήμερα η Βόρεια Ιρλανδία υπάρχει με μια υποτιθέμενη ειρήνη πιο εύθραυστη και από τα μπουκάλια με το καλό ουίσκι της.

Το παράξενο αυτό λεύκωμα του Αρη Μαραγκόπουλου είναι στην πραγματικότητα ένας ανοιχτός δικός του διάλογος με τον Ιρλανδό συγγραφέα, αλλά αυτό που καταφέρνει με έναν ευρηματικό τρόπο είναι να μας φέρει ακόμα πιο κοντά στη λογοτεχνία και στην πόλη του Τζόις και να κάνει το αγαπημένο Βρωμοδουβλίνο του και δικό μας.