Προβοκάτσια

«Η δράση ή ενέργεια που έχει σκοπό να παρασύρει άτομο ή ομάδα σε παράνομες ή ανάρμοστες πράξεις ώστε να εκτεθούν ή να ωφεληθούν οι αντίπαλοί τους, η αστυνομία κ.λπ.», είναι ο ορισμός που δίνει για την προβοκάτσια το Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας.

Είναι αδιαμφισβήτητο ιστορικό γεγονός πως οι δυνάμεις ασφαλείας και οι μυστικές υπηρεσίες χρησιμοποιούν αυτό το μέσο διαχρονικώς και παγκοσμίως, όταν πιαστούν, για να το πούμε παραστατικά, με τη γίδα στην πλάτη.

Οταν χρειαστεί μια περαιτέρω αποσταθεροποίηση της πολιτικής ζωής ώστε οι δυσαρεστημένες μάζες να ξαναμπούν σκιαγμένες στο συστημικό μαντρί, όταν ανοίξει το καπάκι κάποιου σκανδαλώδους υπονόμου, όταν πρέπει πάση θυσία να στραφούν τα φώτα της δημοσιότητας μακριά από τις σκοτεινές και όζουσες περιοχές της εξουσίας, τότε επιστρατεύεται το ύστατο πολιτικό όπλο της προβοκάτσιας. Και αίφνης κακοί γίνονται οι απέναντι που αμφισβητούν το status quo και οι πρώην θύτες περιβάλλονται το φωτοστέφανο του θύματος. Αλλά, πάντα, κάποιος αθώος την πληρώνει.

Το Λεξικό του κυρίου Μπαμπινιώτη, που μόνο αριστερό δεν τον λες τον άνθρωπο, αναφέρει ως παράδειγμα της προβοκάτσιας το εξής: «οι διοργανωτές της διαδήλωσης απέδωσαν τις καταστροφές καταστημάτων σε προβοκάτσια, που αποσκοπούσε στο να στρέψει την κοινή γνώμη εναντίον τους». Αυτό θα μπορούσε να είναι η λεζάντα σε πολλές φωτογραφίες που δείχνουν «μπαχαλάκηδες» με κράνη μηχανής και στειλιάρια να βγαίνουν από τις κλούβες των ΜΑΤ για να αναλάβουν υπηρεσία σε κάποια διαδήλωση...

Αυτές είναι τεκμηριωμένες προβοκάτσιες, κάτι που όμως δεν έχει αποδειχτεί για άλλα δύο εγκλήματα: ο εμπρησμός της Μαρφίν τον Μάιο του 2010, κατά τη διάρκεια αντιμνημονιακής απεργίας, που κόστισε τη ζωή σε τρεις υπαλλήλους της τράπεζας, αλλά και η ένοπλη επίθεση από τις πρωτοεμφανιζόμενες Μαχόμενες Λαϊκές Επαναστατικές Δυνάμεις εναντίον των ατόμων που φρουρούσαν τα γραφεία της Χρυσής Αυγής στο Νέο Ηράκλειο τον Νοέμβρη του 2013, με αποτέλεσμα τον θάνατο δύο νέων και τον σοβαρό τραυματισμό ενός τρίτου.

Βέβαια, προβοκάτσια μπορεί να υπάρξει και μεταξύ εμπόλεμων κρατών. Το αίσχος στην ουκρανική Μπούτσα, με τα πτώματα των αμάχων να κείτονται στους δρόμους, είτε είναι έγκλημα πολέμου των δυνάμεων εισβολής, είτε κάποια προβοκάτσια, όπως ισχυρίζονται οι Ρώσοι. Ομως, αποδεδειγμένη κρατική προβοκάτσια ήταν τα Σεπτεμβριανά στην Κωνσταντινούπολη.

Τον Σεπτέμβρη του 1956, φερτός καθοδηγούμενος τουρκικός όχλος επιδόθηκε σε ανήκουστες βιαιοπραγίες εναντίον των Ρωμιών της Πόλης, λεηλατώντας και πυρπολώντας καταστήματα, σπίτια, σχολεία, εφημερίδες, νοσοκομεία, επιχειρήσεις και ιδρύματα, ενώ βεβήλωσε εκκλησίες και νεκροταφεία, σαν απάντηση για μια υποτιθέμενη βομβιστική επίθεση στο πατρικό σπίτι του Κεμάλ Ατατούρκ στη Θεσσαλονίκη. Το κόστος των υλικών ζημιών υπολογίστηκε σε 200-500 εκατομμύρια δολάρια, όμως οι 30 νεκροί Ελληνες ομογενείς, οι εκατοντάδες τραυματίες και οι 2.000 βιασθείσες γυναίκες σίγουρα θα είχαν να πουν πολλά για τον εγκληματικό χαρακτήρα της προβοκάτσιας.

Αλλωστε, η προβοκάτσια ετυμολογικά σχετίζεται με τη φωνή: η λέξη παράγεται από το ρωσικό «provokatzija», εκ του λατινικού «provocation», που σημαίνει «πρόκληση», από το ρήμα «provocare» (προκαλώ), που ετυμολογείται από το pro + voco, δηλαδή «καλώ, ονομάζω», από το «vox», που σημαίνει φωνή.

Ο προβοκάτορας, αυτός δηλαδή που διεισδύει σε μια οργάνωση, διαδήλωση, πολιτική εκδήλωση και δρα υπονομευτικά, στοχεύοντας να προκαλέσει ταραχές ή να παρασύρει κάποιους σε ενέργειες που θα τους εκθέσουν, σήμαινε αρχικά «ξιφομάχος» όπως λέει το Λεξικό. Κοφτερή η γλώσσα των προβοκατόρων από παλιά...