Ο άντρας που βασάνιζε

«Το πρόσωπό του στο εξώφυλλο ενός από εκείνα τα περιοδικά και πάνω από τη φωτογραφία του ένας μεγάλος τίτλος με λευκά γράμματα που έλεγε: ΕΓΩ ΒΑΣΑΝΙΣΑ. Από κάτω μπορούσε κανείς να διαβάσει άλλη μια φράση: Η ΤΡΟΜΑΚΤΙΚΗ ΜΑΡΤΥΡΙΑ ΕΝΟΣ ΣΤΕΛΕΧΟΥΣ ΤΩΝ ΔΥΝΑΜΕΩΝ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ. Μέσα υπήρχε ένα ένθετο που δημοσιευόταν μια μεγάλη και αποκλειστική συνέντευξη.

Σ’ αυτήν ο άνδρας έκανε μια αναδρομή σε όλη την πορεία που είχε ως πράκτορας των μυστικών υπηρεσιών, από τότε που ήταν νεαρός σμηνίτης στην Αεροπορία μέχρι τη στιγμή που είχε φτάσει να καταθέσει τη μαρτυρία του στο περιοδικό. Σελίδες επί σελίδων με λεπτομερείς πληροφορίες για ό,τι είχε κάνει, με ονόματα πρακτόρων κρατουμένων, καταδοτών, με διευθύνσεις κέντρων κράτησης, με στοιχεία για τον εντοπισμό σημείων όπου είχαν θαφτεί πτώματα, με τις ιδιαίτερες λεπτομέρειες για κάθε μέθοδο βασανισμού, με την περιγραφή πολλών επιχειρήσεων. […] Δεν έμοιαζε με τέρας ή με μοχθηρό γίγαντα, ούτε με ψυχοπαθή από τον οποίο έπρεπε να ξεφύγεις. Ο άντρας που βασάνιζε μπορούσε να είναι ο οποιοσδήποτε. Ακόμα και ο καθηγητής μας στο σχολείο»

Κυκλοφόρησε πρόσφατα το βιβλίο της Νόνα Φερνάντες «Η ζώνη του λυκόφωτος» από τις εκδόσεις Gutenberg σε μετάφραση του Κώστα Αθανασίου που τη σύστησε στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό πριν από δυο χρόνια με το ενδιαφέρον Space Invaders. Με το δεύτερο βιβλίο της διαπιστώσαμε πως η Χιλιανή συγγραφέας έχει το άστρο μιας χαρισματικής αφηγήτριας.

Ειδικά για την περίοδο της δικτατορίας του Πινοτσέτ, που όπως αναφέρει στο σημείωμά του ο μεταφραστής, η μετάβαση από τη δικτατορία στη δημοκρατία συνοδεύτηκε από μια τεράστια προσπάθεια πολλών και ισχυρών πολιτικοκοινωνικών δυνάμεων να ξεπλυθεί αλλά και να διατηρηθεί σε όσο το δυνατόν μεγαλύτερο βαθμό η πολιτική, θεσμική και οικονομική κληρονομιά της δικτατορίας.

Σε αυτό το ατμοσφαιρικό για την εποχή εκείνη βιβλίο η Φερνάντες μιλά για μια αληθινή ιστορία. Πράγματι, το 1984 και ενώ είναι ακόμα δικτατορία, εμφανίζεται ένας υπαξιωματικός των μυστικών υπηρεσιών της Αεροπορίας, ζητά να μιλήσει με μια συγκεκριμένη δημοσιογράφο, και της λέει : «Θέλω να σας μιλήσω για πράγματα που έχω κάνει.. για εξαφανίσεις ανθρώπων».

Σπάει την ομερτά των στρατιωτικών και των βασανιστών. Η συγγραφέας σε μια συνέντευξή της τον αποκαλεί «μισό ήρωα και μισό γουρούνι». Οι χαρακτηρισμοί αυτοί θα διχάσουν και τα συναισθήματα της ηρωίδας της που θα τον αναζητήσει τριάντα χρόνια μετά για να γράψει ένα βιβλίο γι’ αυτόν. Και αρχίζει να μπαίνει στη ζώνη του λυκόφωτος καθώς ο άνδρας που βασάνιζε μιλούσε για όσους εξαφάνισε:

«Θυμάμαι τις πρώτες πορείες. Ο κόσμος έβγαινε στους δρόμους κρατώντας πλακάτ με τους εξαφανισμένους συγγενείς του. Μερικές φορές περνούσα ανάμεσα από αυτόν τον κόσμο. Εβλεπα εκείνες τις κυρίες, εκείνους τους κύριους. Κοίταζα τις φωτογραφίες που κρατούσαν και εγώ έλεγα: Αυτοί δεν ξέρουν, εγώ όμως ξέρω που βρίσκεται αυτός ο άνθρωπος, εγώ ξέρω τι του συνέβη.» Η αφήγηση είναι σκληρή και ταυτόχρονα λυτρωτική για τον ίδιο. Η μνήμη, πάντα η μνήμη, είναι η κινητήριος δύναμη της Ιστορίας.

Το βιβλίο αυτό ανακαλύπτει ίχνη από εμφύλιες σφαίρες αλλά μας μεταφέρει και στην ψυχοσύνθεση ενός ανθρώπου που βασάνισε συμπατριώτες του και αποφάσισε να βάλει ένα τέλος στη φρίκη. Η μεταμέλεια με τον πιο ουσιαστικό τρόπο που έχω διαβάσει ώς τώρα. Αξίζει μια θέση στην παγκόσμια λογοτεχνία.

▶ Διαβάστε τις υπόλοιπες Βιβλιοαναγνώσεις παρακάτω