Η τεχνολογία, το Ολοκαύτωμα και η φρίκη

Τα όσα ακολουθούν προέρχονται από ένα βιβλίο¹ στο οποίο οι σελίδες του αποτυπώνουν τη φρίκη μέσω του έντυπου λόγου... Παραθέτω μεταφράζοντας λίγες σελίδες από τον πρόλογο :

«Για πρώτη φορά στην ιστορία, ένας αντι-Σημίτης είχε στο πλευρό του την αυτοματοποίηση. Ο Χίτλερ δεν τα έκανε μόνος του. Είχε βοήθεια. [...] Σολιψιστές και θαμπωμένοι από το στροβιλιζόμενο σύμπαν των τεχνικών δυνατοτήτων, η ΙΒΜ είχε ένα ειδικό εταιρικό mantra: αν μπορεί να γίνει, τότε θα πρέπει να γίνει. Για τον τυφλό τεχνοκράτη, τα μέσα ήταν πολύ σημαντικότερα από τον σκοπό. Η καταστροφή του Εβραϊκού λαού έγινε ακόμη λιγότερο σημαντική επειδή η αναζωογονητική φύση του τεχνικού κατορθώματος της ΙΒΜ διογκωνόταν από τα φανταστικά κέρδη που θα πραγματοποιούνταν την εποχή που οι γραμμές των πεινασμένων άρχιζαν να εκτείνονται σε όλον τον κόσμο.[...]

Οταν ο Χίτλερ ανέλαβε την εξουσία, ένας κεντρικός στόχος των ναζί ήταν η ταυτοποίηση και η καταστροφή των μελών της κοινότητας των 600.000 Εβραίων της Γερμανίας. Για τους ναζί, Εβραίοι δεν ήταν μόνο αυτοί που ασπάζονταν τον ιουδαϊσμό, αλλά εκείνοι με εβραϊκό αίμα, άσχετα από τον βαθμό της αφομοίωσής τους, της επιγαμίας, θρησκευτικής δραστηριότητας ή της μεταστροφής τους στον χριστιανισμό. Μόνο εφόσον ταυτίζονταν οι Εβραίοι θα μπορούσαν να στοχοποιηθούν για την κατάσχεση των περιουσιών τους, την γκετοποίηση, τη βίαια μετακίνησή τους και τελικά την εξόντωσή τους. Το να αναζητήσουν γενιές κοινοτικών, εκκλησιαστικών και κυβερνητικών αρχείων σε όλη τη Γερμανία -και αργότερα σε όλη την Ευρώπη- ήταν ένα τόσο μνημειώδες έργο διασταύρωσης αρχείων, που απαιτούσε έναν υπολογιστή. Αλλά το 1933 δεν υπήρχαν υπολογιστές. [...] Οταν η Τελική Λύση² αναζητούσε να μεταφέρει Εβραίους με αποτελεσματικό τρόπο από τα ευρωπαϊκά γκέτο μέσω σιδηροδρομικών γραμμών στα στρατόπεδα θανάτου με τόσο μεγάλη χρονική ακρίβεια ώστε τα θύματα να βαδίζουν από τα βαγόνια του τρένου κατευθείαν στους θαλάμους αερίων, ο συντονισμός ήταν τόσο πολύπλοκος που απαιτούσε έναν υπολογιστή.[...]

Ωστόσο, υπήρχε μια άλλη εφεύρεση: το σύστημα της ΙΒΜ των καρτών με διάτρηση³ και ενός συστήματος ξεδιαλέγματος καρτών⁴ -ένας προάγγελος του υπολογιστή. Η ΙΒΜ μέσω της γερμανικής θυγατρικής της, μετέτρεψε το πρόγραμμα του Χίτλερ για την καταστροφή των Εβραίων σε τεχνολογική αποστολή που έφερε σε πέρας με παγερή επιτυχία. Η ΙΒΜ Γερμανίας, χρησιμοποιώντας το δικό της προσωπικό και υλικά, σχεδίασε, εκτέλεσε και παρείχε την απαραίτητη τεχνολογική υποστήριξη στην ανάγκη του Τρίτου Ράιχ για να φέρει σε πέρας ό,τι δεν είχε ξαναγίνει ποτέ - την αυτοματοποίηση της καταστροφής των ανθρώπων.

Περισσότερες από 2.000 τέτοιες πολυμηχανές σε όλη τη Γερμανία, και επιπλέον χιλιάδες σε όλη τη γερμανοκρατούμενη Ευρώπη. Διαδικασίες διαλέγματος καρτών υπήρχαν σε κάθε σημαντικό στρατόπεδο συγκέντρωσης. [...] Η ΙΒΜ Γερμανίας, τότε γνωστή ως Deutsche Hollerith Maschinen Gesselschaft ή Dehomag, δεν πουλούσε απλά μηχανές στο Ράιχ. Η θυγατρική της, με τη (σύμφωνη) γνώση των κεντρικών γραφείων της Νέας Υόρκης, σχεδίαζε με ενθουσιασμό τις πολύπλοκες συσκευές και ειδικευμένες εφαρμογές σαν μια επίσημη εταιρική υποχρέωση. Η διοίκηση της Dehomag περιελάμβανε λυσσασμένους ναζί που συνελήφθησαν μετά τον πόλεμο. [...] Η ΙΒΜ Νέας Υόρκης πάντοτε καταλάβαινε -ήδη από το 1933- ότι φλέρταρε και έκανε μπίζνες με τα ανώτερα κλιμάκια του κόμματος των ναζί... και χρησιμοποίησε τις γνωριμίες της για να τονώσει τις επαγγελματικές της σχέσεις με το Ράιχ σε όλη τη γερμανοκρατούμενη Ευρώπη.

[...] Η Dehomag και οι άλλες θυγατρικές της ΙΒΜ σχεδίαζαν επί τούτω τις εφαρμογές. Οι διάτρητες κάρτες πηγαινοέρχονταν στα γραφεία του Ράιχ μέχρι οι στήλες των στοιχείων να γίνουν αποδεκτές. Οι διάτρητες κάρτες μπορούσαν να αγοραστούν μόνο από την ΙΒΜ, η οποία ήταν η μόνη που τις σχεδίαζε και τις κατασκεύαζε.

Οι μηχανές ξεδιαλέγματος νοικιάζονταν μόνο, και το μηνιαίο τεχνικό τους σέρβις το έκανε μόνο η ΙΒΜ, το προσωπικό της οποίας δίδασκε τα σχετικά μαθήματα λειτουργίας των μηχανημάτων, και επάνδρωνε τις αντιπροσωπείες της ΙΒΜ σε όλη τη γερμανοκρατούμενη Ευρώπη. Το σέρβις των συσκευών γινόταν ακόμη και σε στρατόπεδα συγκέντρωσης. Μόνο για τη Γερμανία τυπώνονταν κάθε χρόνο 1,5 δισεκατομμύριο κάρτες με διάτρηση.[...]

Η ΙΒΜ ιδρύθηκε το 1896 από τον Γερμανό εφευρέτη Herman Hollerith σαν μια εταιρεία (καταγραφής της) αποτύπωσης του πληθυσμού. Δουλειά του ήταν η απογραφή του πληθυσμού. Αλλά όταν η ΙΒΜ Γερμανίας διαμόρφωσε τη φιλοσοφική και τεχνολογική της συμμαχία με τη Γερμανία των ναζί, η καταγραφή και η απογραφή (πληθυσμού) απέκτησε μια νέα αποστολή. Η ΙΒΜ Γερμανίας ανακάλυψε τη ρατσιστική απογραφή πληθυσμού -που δεν κατέγραφε μόνο τη θρησκεία, αλλά την πορεία του αίματος των ανθρώπων, ξεκινώντας από γενιές του παρελθόντος. Αυτός ήταν ο πόθος των ναζί για στοιχεία (data). Οχι μονάχα να απαριθμήσει τους Εβραίους, αλλά να τους ταυτοποιήσει. Η καταγραφή των ανθρώπων και των περιουσιών τους ήταν μόνο μία από τις πολλές χρήσεις που βρήκε η Γερμανία των ναζί για το ξεχώρισμα στοιχείων με μεγάλη ταχύτητα. Βάσεις δεδομένων με βάση την κατανομή τροφής επέτρεπαν στη Γερμανία να οδηγήσεις σε λιμοκτονία τους Εβραίους. Η εργασία κρατουμένων ως δούλων καταγραφόταν και διαχειριζόταν μέσω των διάτρητων καρτών, που βοηθούσαν τα τρένα να δουλεύουν με βάση το πρόγραμμά τους και να καταλογογραφούν το ανθρώπινο φορτίο τους. [...]

Τι γνώριζε από αυτά η ΙΒΜ; Μερικά από αυτά τα γνώριζε καθημερινά σε όλη τη διάρκεια του δωδεκάχρονου Ράιχ. Προσποιούνταν ότι δεν γνώριζε τα χειρότερα από αυτά, με την επίσημη γραμμή να είναι: «μη ρωτάς, μη γνωρίζεις».

Βέβαια, οι λεπτομέρειες που παρατίθενται διαμορφώνουν ένα σκηνικό μιας συνολικής ανείπωτης φρίκης. Αξίζει ιδιαίτερα να κυκλοφορήσει έστω και μία σύνοψη λίγων κεφαλαίων για την πλατιά ενημέρωση όσο γίνεται περισσότερων ανθρώπων. Ιδιαίτερη έμφαση θα χρειαστεί να δοθεί στην τεχνολογία, η οποία, αν κινείται αποκλειστικά με το κριτήρια του κέρδους χωρίς κανένα άλλο περιορισμό, παράγει ατέλειωτες τερατογονίες. Εχω την αίσθηση ότι ακόμη και σήμερα πολλοί στο Ισραήλ, Εβραίοι και Παλαιστίνιοι, δεν γνωρίζουν αυτές τις ταπεινωτικές για την ίδια την ανθρώπινη υπόσταση λεπτομέρειες. Ωστόσο, υπάρχει ελπίδα, εάν η γνώση μετατραπεί σε δύναμη, στον βαθμό που διαδοθεί χωρίς όρια και φραγμούς.

Πηγές

1.Πρόκειται για το βιβλίο «Η ΙΒΜ και το Ολοκαύτωμα», με συγγραφέα τον Edwin Black, γιο επιζώντων του Ολοκαυτώματος. Edwin Black IBM and the Holocaust, How America’s most powerful corporation helped Nazi Germany count the Jews, Time-Warner paperback 2002. Το βιβλίο αριθμεί 710 σελίδες συνολικά, με viii+579 σελίδες κείμενο, 103 σελίδες σημειώσεων με πολύ μικρά γράμματα, και ένα ευρετήριο 26 σελίδων.
2.Δηλαδή η ολοκληρωτική εξόντωση όλων των Εβραίων από όλα τα κατεχόμενα από τους ναζί εδάφη.
3.punch cards. Για σχετικές εικόνες, βλέπε https://en.wikipedia.org/wiki/Punched_card.
4.card sorting system στο πρωτότυπο.