«Η μουσική μάς πηγαίνει προς το θείο»

Η έξοδος από τον εγκλεισμό βρίσκει τη Λένα Πλάτωνος σε μία από τις δημιουργικότερες στιγμές της πορείας της. Eντός των ημερών κυκλοφορεί σε βινύλιο η από χρόνια αναμενόμενη δουλειά της πάνω σε ποίηση της Εμιλι Ντίκινσον, και η οποία ήδη θριαμβεύει στις πλατφόρμες του διαδικτύου.

Ταυτόχρονα ολοκληρώνει ακόμα δύο κύκλους τραγουδιών και ετοιμάζεται για συναυλίες εντός και εκτός Ελλάδας. Τώρα, μακριά από κάθε είδους αντικειμενικότητα, θα έλεγα πως η πολύχρονη γνωριμία μας αλλά και ο ρόλος που η μουσική της έχει παίξει στη ζωή μου, όπως και σε πολλών άλλων, δεν επιτρέπουν την απόσταση που απαιτεί συνήθως η συνθήκη μιας συνέντευξης. Μαζί διατρέχουμε την πολύχρονη και συναρπαστική πορεία της, κάνοντας μεγάλη στάση στο μυθικό «Σαμποτάζ», που φέτος γιορτάζει τα σαράντα χρόνια του.

● Στα τσαρτ λοιπόν η Ντίκινσον!

Ναι. Είμαι πολύ ευτυχισμένη. Είναι μόλις λίγες εβδομάδες που είναι διαθέσιμο στις ηλεκτρονικές πλατφόρμες παγκοσμίως – στο Apple και στο iTunes. Δεν έχει βγει ακόμα το βινύλιο.

● Το περιμέναμε καιρό πάντως.

Πήρε καιρό να βγει, δεν ήταν η στιγμή του. Ολα έχουν τη στιγμή τους. Πρέπει να είμαστε υπομονετικοί – το λέω για να το ακούω κι εγώ. Το 2015 ήταν για μένα μια πολύ δύσκολη χρονιά. Εχασα τη Βικτώρια, έναν άνθρωπο που τον αγαπούσα πολύ. Συγχρόνως έγραφα την Ντίκινσον. Αφού παρουσιάστηκε στη Στέγη, δεν το ξανάκουγα καν.

● Την περίοδο του εγκλεισμού πώς τη βίωσες;

Αυτή την τρομερή κατάσταση εγώ την ξεπέρασα γράφοντας μουσική όπως καταλαβαίνεις.

● Είχε λοιπόν και ανταποδοτικά οφέλη όλο αυτό…

Είχε. Για όποιον ήξερε τους διαδρόμους τους μυστικούς, πώς να ασκηθεί μέσα του και από πού να αντλήσει δύναμη, μπορούσε να είναι μια πολύ δημιουργική εποχή. Ετσι κι έγινε.

Ο συνεργάτης μου Στέργιος Τσιρλιάγκος είχε φτιάξει ειδικό χαρτί για να έρχεται εδώ. Εργαστήκαμε και εργαζόμαστε σκληρά. Δουλέψαμε και πάνω σε δυο τραγούδια του Λάκη Παπαδόπουλου σε στίχους Νίκου Μωραΐτη.

Τα διασκεύασα και τραγουδάω εγώ. Το ήθελε πολύ ο Λάκης. Είμαστε φίλοι. Ημασταν μαζί στο συγκρότημα του Ηρακλή Τριανταφυλλίδη, τα χρόνια τα χίπικα.

● Σε τι δουλεύεις τώρα;

Εχω μόλις τελειώσει τα «Σπαράγματα», μία θαυμάσια δουλειά του φιλολόγου Θάνου Τσακνάκη πάνω σε σωζόμενα αποσπάσματα από αρχαίες Ελληνίδες ποιήτριες. Θα τραγουδήσει η Μαρία Φαραντούρη και θα συμμετάσχουν η Σαβίνα Γιαννάτου και η Ελλη Πασπαλά. Εξακολουθώ και δουλεύω έναν δίσκο που κάνουμε με στιχουργό τον Νίκο Μωραΐτη, που είναι στις πολύ καλές του στιγμές. Ψάχνω και βρίσκω ποιήματα που να μου ταιριάζουν απόλυτα. Να είναι σαν να τα έχω γράψει εγώ, να με ταράξουν συναισθηματικά και νοητικά. Λέγεται «Εννέα στο φως» – εννέα τραγούδια θα είναι. Δεν έχω καταλήξει σε όλους τους τραγουδιστές. Ξέρω ότι θέλω τον Χρήστο Θηβαίο. Πιθανότατα η Σαβίνα – ένα τραγούδι τής πάει εξαιρετικά.

● Αρχίζεις ξανά και τις συναυλίες.

Μας κάλεσαν στο Βερολίνο για μία συναυλία στις 17 Σεπτεμβρίου και μου πρότειναν να κάνω μια μικρή έκθεση ζωγραφικής. Αποφάσισα να το προσπαθήσω, οπότε ασχολούμαι και με τη ζωγραφική. Παράλληλα κάνουμε πρόβες με τη Μαρία Φαραντούρη. Στις 2 Σεπτεμβρίου στο Ηρώδειο θα παρουσιάσουμε τα «Σπαράγματα». Η Μαρία είναι πολύ ενθουσιασμένη. Είναι τρομερή επαγγελματίας. Μελετάει το έργο καθημερινά με πιανίστα. Σκοπεύουμε να καλέσουμε τον Μάνφρεντ Αϊχερ της ECM, ο οποίος είχε την αρχική ιδέα γι’ αυτή τη δουλειά, για να την ακούσει ολοκληρωμένη στη συναυλία, μήπως αποφασίσει να την εκδώσει.

● Επιστρέφεις στο Ηρώδειο που ίσως να ήταν για σένα το σημείο απ’ όπου ξανάρχισαν όλα.

Σαφώς. Ηταν η ωραιότερη συναυλία της ζωής μου αυτή του 2008. Η ωραιότερη στιγμή της ζωής μου. Οταν έδινα τον λόγο μου στον κόσμο ότι επιστρέφω – γιατί εκεί τον έδωσα στην πραγματικότητα, κι ας είχα ήδη κυκλοφορήσει τα «Ημερολόγια». Αυτή τη θέρμη που πήρα από τον κόσμο, το κύμα που μου ήρθε, δεν θα το ξεχάσω ποτέ. Καθώς και τα γεγονότα τα οποία επακολούθησαν. Είπαν ότι ήταν ιαματική η συναυλία – έτσι είχε γραφτεί σε μια εφημερίδα. Μετά, με τη Βικτώρια δεν μπορούσαμε να κοιμηθούμε, σηκωθήκαμε πέντε η ώρα το πρωί. Την ώρα που πίναμε καφέ έρχεται μια ανθοδέσμη με ένα μπιλιέτο από ένα ζευγάρι που είχε να κάνει τέσσερα χρόνια έρωτα, και κάνανε μετά τη συναυλία! Δεν ξέρω τι ήταν για τον καθένα και για όλους μαζί. Δεν μπορώ να το περιγράψω με λόγια. Από εκεί έγινε το ξεκίνημα.

● Και όλα αυτά, ενώ το «Σαμποτάζ» κλείνει φέτος 40 χρόνια.

Από το ’81… Πω πω! Σαράντα χρόνια! Μου φαίνεται σαν χθες. Να σου πω και το καταπληκτικό νέο: μίλησα με τη στιχουργό του, τη Μαριανίνα Κριεζή! Μου έστειλε μήνυμα στη γιορτή μου. Ηταν φοβερό να μη μιλάμε επί σαράντα χρόνια. Κι έτυχε να είναι τώρα, στα 40 χρόνια του «Σαμποτάζ»!

● Θα ’θελα ν’ ακούσω την ιστορία της δημιουργίας ενός δίσκου που επηρέασε πολλές ζωές.

Με τη Μαριανίνα γνωριστήκαμε στη «Λιλιπούπολη» και αναπτύξαμε μια ιδιαίτερη σχέση. Μόλις τελείωσε η εκπομπή, είχαμε όρεξη για δουλειά – για δουλειά μαζί. Αρχίσαμε να φτιάχνουμε κομμάτια για έναν δίσκο δικό μας, ροκ. Αναζητήσαμε τις φωνές. Η Σαβίνα ήταν διαθέσιμη, κι εκείνη μου γνώρισε τον Γιάννη Παλαμίδα. Ηταν καταπληκτικός. Είχα ερωτευτεί τη φωνή του τελείως!

Με τη φωνή της Σαβίνας ήμουνα ερωτευμένη ήδη από πάρα πολλά χρόνια, αλλά και με το απόκτημα που είχαμε πια στα χέρια μας, τον «Καρυωτάκη». Μου κάνει πρόταση ο Αλέκος Πατσιφάς στη Λύρα. Η Μαριανίνα όμως είχε μαζί του προηγούμενα, δεν ξέρω τι ακριβώς είχε συμβεί. Μου λέει: «Αποκλείεται, Λενάκι!». Μου μιλούσε δυο ώρες γι’ αυτό πριν από τον μεγάλο σεισμό του ’81. Ηταν 24 Φεβρουαρίου θυμάμαι. Εβαλα τα κλάματα τότε. Κάθισα στο πιάνο κι έπαιζα κλαίγοντας με λυγμούς. Σκεφτόμουν πως γίνονται γεωλογικές ανακατατάξεις μέσα μου... Και σε δέκα λεπτά γίνεται ο σεισμός!

● Μετά τι συνέβη;

Με τη διακοπή της συνεργασίας μας, εγώ έμεινα μετέωρη. Για μένα η Μαριανίνα ήταν η μοναδική πηγή στίχων – και όχι μόνο. Ομως, στο μεσοδιάστημα που δεν μιλούσαμε είχα γράψει τον «Καρυωτάκη». Μου λέει ο Πατσιφάς: «Δεν μπορώ να βγάλω τον “Καρυωτάκη” πρώτο. Είσαι μια νέα μουσικός, είσαι και γυναίκα, και με ποιητή κιόλας! Να βρεις ένα παιδί της ηλικίας σου και να γράψετε σημερινά τραγούδια». Αυτός βέβαια είχε στο μυαλό του –παμπόνηρος και πανέξυπνος– τη Μαριανίνα! Δεν μου το είπε ποτέ, αλλά το ξέρω.

Η επανασύνδεση με τη Μαριανίνα άργησε μερικούς μήνες. Εκείνη την εποχή αγόρασα μια γραφομηχανή ίδια με της Μαριανίνας, κόκκινη Brother με μαύρα πλήκτρα. Αρχισα να γράφω ό,τι μου κατέβαινε, για να τα βλέπω αντικειμενικά και να μπορώ να κρίνω τον εαυτό μου. Ξεκίνησα από σουρεαλισμό απόλυτο –σχεδόν για γέλια ήταν πολλά από αυτά– και έφτασα να γράφω ποιήματα! Εκείνες τις μέρες με παίρνει τηλέφωνο η Μαριανίνα. Πήγε στη Λύρα τελικά. Οπότε αρχίσαμε αμέσως να φτιάχνουμε τραγούδια. Εγιναν τα συμβόλαια και μπήκαμε στο στούντιο. Γιάννης, Σαβίνα, Μαριανίνα κι εγώ, γκρουπ κανονικό! Ετσι φτιάξαμε το «Σαμποτάζ».

● Πολύ ιδιαίτερη στιγμή αυτή...

Ολοι ήμασταν ερωτευμένοι κατά κάποιο τρόπο… Αλλά ήμασταν ερωτευμένοι με τους εαυτούς μας επίσης. Με αυτά που φτιάχναμε. Γιατί αν δεν ερωτευτείς τον εαυτό σου όταν φτιάχνεις κάτι, δεν το φτιάχνεις ποτέ. Πρέπει να περάσεις από το στάδιο ενός καλού ναρκισσισμού.

● Δεν ξέρω αν το «Σαμποτάζ» είναι ροκ ως ήχος, είναι όμως ως αντίληψη.

Ως αντίληψη είναι ροκ, πράγματι. Ως ήχος είναι electronica. Είναι εκρηκτικό το «Σαμποτάζ». Είχε τόση χαρά μέσα του. Είναι χρωματιστό… Συγγνώμη που μιλάω έτσι για το έργο μου, αλλά έχουν περάσει 40 χρόνια και το δικαιούμαι. Του Χατζιδάκι του άρεσε πολύ, θυμάμαι. Γενικά άρεσε πολύ, είχαν ξετρελαθεί όλοι. Υπήρχαν βέβαια και οι αντίθετοι, όπως και οι κακές γλώσσες. Πάντα θα υπάρχουν. Είναι ο δίσκος μου που έχει πουλήσει περισσότερο.

● Πάντως αυτό πρέπει να το αναγνωρίσουμε στον Πατσιφά: ένας άνθρωπος που στο μυαλό μας τον έχουμε ταυτισμένο με το Νέο Κύμα μπόρεσε, σε προχωρημένη ηλικία, να διαβλέψει την αξία του «Σαμποτάζ».

Εβλεπε μακριά ο Πατσιφάς. Ηταν πολύ νεανικός άνθρωπος. Λίγους μήνες πριν πεθάνει ήταν στο σπίτι μου. Το συμβόλαιό μου δεν είχε τελειώσει, ήταν για τρεις δίσκους. Του λέω: «Κύριε Πατσιφά, ετοιμάζω κάτι σε δικούς μου στίχους, μουσική και ερμηνεία». Μου απάντησε: «Τους στίχους φοβάμαι, χρυσό μου…» (Γέλια). Ευτυχώς τελικά ήταν καλοί. Του είχα παίξει «Το Βιμπραφόν» – το είχα έτοιμο το ’83, τελικά το έβαλα το ’89 στο «Σπάσιμο των Πάγων». Του άρεσε πολύ η φράση «το πάρκο σκούριασε».

Αυτό δεν το έχω πει σε κανέναν, πρώτη φορά το λέω. Πέθανε με έναν θάνατο γλυκύτατο, στο κρεβάτι του ενώ κοιμόταν, αρχές Σεπτεμβρίου. Μόλις είχα γυρίσει από ένα μεγάλο ταξίδι στην Ολλανδία. Θυμάμαι πώς αντέδρασα: έβαψα τα χείλη μου έντονα κι είπα σε μια φίλη μου να πάμε να γυρίσουμε όλες τις ντισκοτέκ και τα κλαμπ της Αθήνας. Την άλλη μέρα πήγαμε για μπάνιο και έκλαψα πάρα πολύ.

● Αυτό που συνέβη με τον κορονοϊό, ως παγκόσμιο γεγονός, πού θεωρείς ότι οδηγεί;

Μη με ρωτάς! Εχω ορισμένες θεωρίες, αλλά αυτό που με έχει κερδίσει είναι η δουλειά, έχω επικεντρωθεί εκεί. Δεν θέλω να μιλήσω γι’ αυτό. Είναι πολύ σκοτεινή περίοδος. Το εμβόλιο πάντως το έκανα. Γιατί δεν θα μπορούσα να παίξω χωρίς αυτό. Μάσκα στο σπίτι δεν βάζω, μόνο όταν βγαίνω έξω.

● Κανονικές ή «Μάσκες Ηλίου»;

Το έχω σκεφτεί! Ισως ήταν μια διαίσθηση. Είχα πει στον ποιητή Θάνο Σταθόπουλο, με τον οποίο τότε κάναμε πολλή παρέα: «Βρήκα τον τίτλο του δίσκου, “Μάσκες Ηλίου”»! «Δηλαδή;» με ρώτησε. «Θα πηγαίνουμε στο περίπτερο με μάσκες», του λέω. Δεν είχα φανταστεί ακριβώς τι είδους μάσκες θα ήταν αυτές, αλλά ομιχλωδώς κάτι είδα: μάσκες.

● Σχεδόν φοβάμαι να ρωτήσω τι διαισθάνεσαι για το μέλλον…

Είναι δύσκολο το μέλλον. Το άμεσο τουλάχιστον. Η μετάβαση στην εποχή των κβάντων, την ηλεκτρονική εποχή, είναι ένα δύσκολο μονοπάτι. Και τα παιδιά θα συναντήσουν δυσκολίες, παρότι φαίνονται ότι ξέρουν να μεταχειρίζονται την τεχνολογία. Αυτό που μπορώ να πω είναι πως διαισθάνομαι ότι αυτή η μετάβαση θα είναι μια πολύ δύσκολη καμπή της ανθρώπινης ιστορίας. Συν τον κορονοϊό, με τον οποίο δεν ξέρουμε ακριβώς τι έχει συμβεί. Είναι σαν θρίλερ. Ετσι το αισθάνομαι. Από πού ξεκίνησε; Πώς; Από τη Γουχάν; Από τη Μασαχουσέτη; Από τις νυχτερίδες; Από το εργαστήριο; Είναι μια περίοδος γεμάτη ερωτηματικά και καθόλου καταφάσεις.

● Πώς το φαντάζεσαι όλο αυτό;

Φαντάζομαι μία κοινωνία όπως την έχω περιγράψει στο «Παιδί της Παραμονής»: με στρογγυλά πράγματα, όπου θα βασιλέψει η καμπύλη, όχι οι ευθείες γραμμές. Ετσι μπορώ να σου το πω τώρα, εικαστικά! Δεν ξέρω γιατί, είναι εικόνες του υποσυνειδήτου αυτές. Ετσι αισθάνθηκα. Μια κοινωνία χωρίς θορύβους. Ησυχη. Οπου ο μόνος ήχος είναι οι ομιλίες. Και η μουσική. Δεν θα σταματήσει η μουσική. Είναι πάρα πολύ δυνατός τρόπος επικοινωνίας και έκφρασης.

Η ηλεκτρονική μουσική, όσο θόρυβο και να έχει, είναι μια μουσική που καταλαμβάνει χώρους συναισθηματικούς και νοητικούς που είναι πιο εκτεταμένοι, πιο βαθείς, πιο λεπτομερειακοί από ό,τι οι προηγούμενες μουσικές. Αν και ο Μπαχ για μένα δεν θα πεθάνει ποτέ όσο υπάρχει η ανθρωπότητα. Είναι μερικοί που έχουν διατρυπήσει το διηνεκές. Είναι η ανώτερη των Τεχνών η μουσική. Είναι η πιο μυστήρια, η πιο άυλη – όσο κι αν βλέπουμε τις κυματομορφές της. Είναι αυτή που μας αγγίζει, μας πηγαίνει προς το θείο.

*Δημοσιογράφος, σκηνοθέτης και μεταφραστής

? To «Hope Is The Thing With Feathers» της Λένας Πλάτωνος σε στίχους της Εμιλι Ντίκινσον πρόκειται να κυκλοφορήσει σε δίσκο βινυλίου από την Amour Records εντός των ημερών. Η ίδια θα πραγματοποιήσει δύο εμφανίσεις στο Ηρώδειο. Στις 14 Ιουλίου (Α' Μέρος: Nalyssa Green) στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών, και στις 2 Σεπτεμβρίου με τα «Σπαράγματα» και τη φωνή της Μαρίας Φαραντούρη.