Covid-19: Μύθος η σχέση του με την πυκνότητα πληθυσμού

Ενας μύθος που επιμένει και αφορά τον Covid-19 είναι η σχέση του με την πυκνότητα του πληθυσμού. Από την αρχή της πανδημίας πέρυσι τον Μάρτιο, η άρρηκτη μάλιστα όπως χαρακτηρίζεται σύνδεση της πυκνότητας του πληθυσμού με την παγκόσμια υγειονομική κρίση έχει εμφανιστεί σε αμέτρητα άρθρα και ρεπορτάζ παγκοσμίως, ενώ έχει χρησιμοποιηθεί από ειδικούς και εκπροσώπους της κυβέρνησης στη χώρα πολλάκις. Την ίδια ώρα έχει καταρριφθεί πλήρως.

Η υποτιθέμενη σχέση μεταξύ της πυκνότητας του πληθυσμού και του Covid-19 δεν λειτουργεί σε καμία κλίμακα. Σε διεθνές επίπεδο οι πρωταθλήτριες χώρες στον αγώνα για την εξάλειψη του κορονοϊού -εκείνες που έκαναν τον ιό σκουπίδι- συμπεριλαμβάνουν τη Νότια Κορέα, την Ιαπωνία, το Χονγκ Κονγκ και τη Σιγκαπούρη - όλες μεταξύ των πιο πυκνοκατοικημένων χωρών του πλανήτη.

Στην άλλη άκρη του παγκόσμιου χάρτη, στην Αμερική, οι στατιστικές δεν εντοπίζουν κάποια σχέση μεταξύ της πυκνότητας του πληθυσμού και των ποσοστών των θανάτων από Covid-19. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο αραιοκατοικημένος Καναδάς που έχει σχεδόν δεκαπλάσιους κατά κεφαλή θανάτους από όσους το Μπανγκλαντές.

Στο εσωτερικό των ΗΠΑ, η Νέα Υόρκη, μία από τις πιο πυκνοκατοικημένες περιοχές, υπήρξε μία από τις χειρότερες επιδημικές εστίες της χώρας, αλλά η δεύτερη πιο πυκνοκατοικημένη πόλη, το Σαν Φρανσίσκο, είχε μία από τις λιγότερο σοβαρές διασπορές του κορονοϊού. Στις 6 Ιανουαρίου η Βόρεια Ντακότα, που κατατάσσεται 47η μεταξύ των Πολιτειών σε πληθυσμό ανά τετραγωνικό μέτρο, είχε διπλάσιες κατά κεφαλή περιπτώσεις Covid-19 από το Νιου Τζέρσεϊ, πρώτο στην κατάταξη.

Επομένως ποια είναι η εξήγηση; Οι πολιτικές της δημόσιας υγείας που ακολουθήθηκαν στις χώρες ανά τον πλανήτη, η επιδημιολογική ετοιμότητα στην οποία περιλαμβάνονται η επιδημιολογική επιτήρηση, η ιχνηλάτηση, η στήριξη των συστημάτων υγείας και άρα, η ετοιμότητά τους.

Η πυκνότητα του πληθυσμού δεν εξηγεί ούτε πώς ξέσπασε η επιδημία στις πόλεις. Στη Νέα Υόρκη, στο Μπρονξ και το Κουίνς μετρούν έως και τρεις φορές περισσότερους θανάτους από ό,τι το Μανχάταν, παρά το γεγονός ότι έχουν τη μισή πυκνότητα πληθυσμού.

Υπάρχει όμως ένα μοτίβο που έχει εμφανιστεί παντού στις ΗΠΑ. Από το Σιάτλ έως το Νάσβιλ οι επιδημικές εξάρσεις του ιού της πανδημίας μολύνουν τους εργαζομένους της πρώτης γραμμής, τις μειονότητες, τους φτωχούς και τους αρνητές της μάσκας, ανεξάρτητα από τον αριθμό των πολυκατοικιών ανά τετραγωνικό μέτρο.

Πέρα από τους αριθμούς, η σχέση μεταξύ της πυκνότητας πληθυσμού και της εξάπλωσης του Covid-19 δεν αντέχει ούτε στην κοινή λογική. Η πυκνότητα του πληθυσμού -ο αριθμός των ατόμων ανά τετραγωνικό μέτρο- μετρά αδρά πόσο κοντά ζουν οι άνθρωποι ο ένας στον άλλο. Δεν μετρά το είδος της εργασίας που κάνουν, τη συχνότητα των προσωπικών τους αλληλεπιδράσεων ή πόσο συχνά πηγαίνουν στην εκκλησία.

Από τον Μάρτιο, ο ιός έχει χτυπήσει δεκάδες αγροτικές περιοχές και στη χώρα μας, μέσω μεγάλων βιομηχανικών μονάδων, δομών μεταναστών και γάμων. Αν τα σπίτια στις περιοχές αυτές απέχουν πολύ το ένα από το άλλο δεν φαίνεται να σταμάτησαν την εξάπλωση του ιού μέσω αυτών των δραστηριοτήτων, όσο και αν δεν πραγματοποιείται επιτήρηση συρροών και ιχνηλάτηση, ούτε δημοσιεύονται σχετικά στοιχεία από τις αρμόδιες αρχές (ΕΟΔΥ, Πολιτική Προστασία).

Από την επιλεκτική επιτήρηση συρροών, δηλαδή την παρακολούθηση μεγάλων συρροών κρουσμάτων σε εργασιακούς χώρους, όταν αυτές πλέον ξεφύγουν από τα όρια και δουν και το φως της δημοσιότητας, γνωρίζουμε κάποια πράγματα. Χαρακτηριστικές είναι οι περιπτώσεις του Κέντρου Φιλοξενίας στο Κρανίδι, οι συρροές στην πληθυσμιακή ομάδα των Ρομά και επιλεκτικά κάποιες συρροές σε εργασιακούς χώρους, π.χ. στην κονσερβοποιία στη Σκύδρα, όταν πλέον ο αριθμός των κρουσμάτων είχε εκτιναχθεί...

Ο μύθος της άρρηκτης σχέσης πυκνότητας πληθυσμού και εξάπλωσης του ιού δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχει σχέση μεταξύ της δυναμικής του πληθυσμού και της εξάπλωσης του ιού. Ο αριθμός των ανθρώπων που ζουν σε κάθε νοικοκυριό μπορεί, στην πραγματικότητα, να είναι σημαντικός παράγοντας μετάδοσης.

Τον Οκτώβριο, μια μελέτη στο Τενεσί και το Ουισκόνσιν διαπίστωσε ότι το 53% των ανθρώπων που μοιράστηκαν ένα σπίτι με έναν ασθενή με Covid-19 μολύνθηκε μέσα σε ένα επταήμερο.

Ο συγχρωτισμός εντός των νοικοκυριών παίζει ρόλο και όχι η πυκνότητα στη δόμηση. Μια πενταώροφη πολυκατοικία με 12 διαμερίσματα σε ένα μεγάλο αστικό κέντρο δεν φτάνει για να μεταδοθεί ο ιός αν οι κάτοικοι είναι φυσικά αποστασιοποιημένοι. Το θέμα είναι η αναλογία μεταξύ αριθμού διαμενόντων και επιφάνειας. Ενα σπίτι στην επαρχία στο οποίο δέκα άνθρωποι μοιράζονται ένα υπνοδωμάτιο, από την άλλη πλευρά, ενέχει σημαντικό κίνδυνο.

Αυτός είναι ένας από τους λόγους για τους οποίους οι εργάτες γης έχουν τόσο υψηλό κίνδυνο νόσησης με Covid-19, παρά το γεγονός ότι εργάζονται συνήθως έξω. Η χαμηλή αμοιβή τούς αναγκάζει να ζoυν σε κοινόχρηστους χώρους με άλλους εργάτες ή και τις οικογένειές τους αντί σε ξεχωριστούς χώρους. Ο συγχρωτισμός στα διαμερίσματα μεγάλων αστικών κέντρων μπορεί επίσης να εξηγήσει γιατί πόλεις όπως η Αθήνα στην αρχή του δεύτερου επιδημικού κύματος αντιμετώπισαν σοβαρή επιδημία στους πληθυσμούς μεταναστών και προσφύγων, που λόγω των χαμηλών απολαβών μοιράζονται πολλοί μικρά διαμερίσματα.

Πηγές: ενημερώσεις υπουργείου Υγείας, ΚΕΠΥ, οurworldindata.org, U.S. Census Bureau, ProPublica, statista.org