Πριν από πέντε χρόνια οι ηγέτες 195 χωρών συγκεντρώθηκαν στο Παρίσι και κατάφεραν το ακατόρθωτο. Να υπερκεράσουν τις τεράστιες διαφορές που υπήρχαν μεταξύ ανεπτυγμένου και αναπτυσσόμενου κόσμου και να καταλήξουν σε μια δεσμευτική συμφωνία για το κλίμα, τη Συμφωνία του Παρισιού.
Με αυτό το κείμενο τα έθνη κατέληξαν σε ένα νομικά δεσμευτικό στόχο για να διατηρηθεί η παγκόσμια αύξηση της θερμοκρασίας κάτω από 2°C σε σχέση με την προβιομηχανική εποχή. Στόχος περισσότερο συμβολικός παρά πραγματικός, αφού οι προσδοκίες ακόμη και για συγκράτηση της αύξησης της θερμοκρασίας κάτω από τον 1,5°C είναι πολύ αισιόδοξες
Η Συμφωνία του Παρισιού όμως δεν ήταν μια απλή συμφωνία που αφορούσε την προστασία του περιβάλλοντος αλλά μια συμφωνία που θα άλλαζε τον κόσμο, αφού θα άλλαζε το οικονομικό μοντέλο στο οποίο είναι βασισμένος ο κόσμος μας. Ηταν η αρχή του τέλους των ορυκτών καυσίμων και η μετάβαση στις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας. Πριν όμως οι υπογραφές στεγνώσουν, οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, ο μεγαλύτερος ρυπαντής αλλά και η χώρα με τη μεγαλύτερη οικονομική συνεισφορά στο πράσινο ταμείο της κοινής προσπάθειας των κρατών θα ανακοίνωνε την απόσυρσή της από τη συμφωνία.
Παρά τη δυσμενή αυτή εξέλιξη, οι πολίτες από τη Νέα Υόρκη μέχρι το Ελσίνκι και από το Σίδνεϊ και τη Μελβούρνη μέχρι το Κέιπ Τάουν και το Βανκούβερ, δεν παρίσταναν ότι όλα είναι φυσιολογικά. Οι άνθρωποι είχαν αρχίσει να βιώνουν τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής και απαιτούσαν δράση. Αγκάλιασαν λοιπόν τη Συμφωνία του Παρισιού. Κινήματα πολιτών άρχισαν να αναπτύσσονται από άκρη σε άκρη του πλανήτη.
Για τη διάσωση του Μεγάλου Κοραλλιογενή Υφάλου στην Αυστραλία, που μετατρέπεται σε θαλάσσιο τάφο από την αύξηση της θερμοκρασίας λόγω της χρήσης των ορυκτών καυσίμων, αλλά και για την Προστασία των Νησίδων του Αιγαίου και των απάτητων ελληνικών βουνών από την εγκατάσταση ανεμογεννητριών με πρόσχημα την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής.
Οι πολίτες σε όλο τον κόσμο διεκδικούν το μέλλον τους σε έναν υγιή πλανήτη. Διεκδικούν το μέλλον των παιδιών τους. Κοινός παρονομαστής αυτών των διεκδικήσεων, η πραγματική προστασία του περιβάλλοντος και όχι οι συμφέρουσες επενδύσεις των ενεργειακών λόμπι, είτε είναι των ορυκτών καυσίμων είτε αμφιλεγόμενων Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας.
Αλλωστε η καρδιά της Συμφωνίας του Παρισιού είναι ακριβώς αυτή: η αλλαγή κάθε πτυχής της οικονομίας μας που βρίσκεται σε άμεση συνάρτηση με την αλλαγή της συμπεριφοράς μας. Μόνο έτσι θα αποτρέψουμε τη συλλογική μας καταστροφή.
Ο απολογισμός
Στις αρχές Δεκεμβρίου 2020, ηγέτες από 75 χώρες συναντήθηκαν μέσω τηλεδιάσκεψης για να κάνουν έναν απολογισμό της πενταετίας από την υπογραφή της Συμφωνίας του Παρισιού, αφού η έκτακτη κατάσταση του κορονοϊού έβαλε «στον πάγο» την Παγκόσμια Διάσκεψη για το Κλίμα που γίνεται κάθε χρόνο. Με πρωτοβουλία λοιπόν του ΟΗΕ και σε συνεργασία με τη Γαλλία και το Ηνωμένο Βασίλειο, οργανώθηκε μια εικονική σύνοδος κορυφής, από την οποία απουσίαζαν οι Ηνωμένες Πολιτείες που επισήμως έχουν αποσυρθεί από τη συμφωνία.
Από τη συνάντηση αποκλείστηκαν η Ρωσία, η Σαουδική Αραβία και το Μεξικό, επειδή δεν έχουν δεσμευτεί για τους κλιματικούς στόχους. Πόρτα έφαγε και ο πρωθυπουργός της Αυστραλίας Σκοτ Μόρισον που κρίθηκε ανεπαρκής -και όχι αδικαιολόγητα- όπως και ο Μπολσονάρο, που στερείται αξιοπιστίας.
Κατά τη διάρκεια της τηλεδιάσκεψης η Κίνα έδωσε κάποιες λεπτομέρειες για το σχέδιο της επόμενης δεκαετίας, απέσυρε όμως τη δέσμευσή της να περιορίσει την παραγωγή ενέργειας από άνθρακα, κάτι για το οποίο είχε προϊδεάσει με ανακοινώσεις της ήδη από τον Σεπτέμβριο. Δεσμεύτηκε όμως να φτάσει σε μηδενικές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου το αργότερο μέχρι το 2060. Η Ινδία διέψευσε τις ελπίδες για καθορισμό στόχου μηδενικών εκπομπών, ωστόσο ο πρωθυπουργός της χώρας υποσχέθηκε «να υπερβεί τις προσδοκίες της παγκόσμιας κοινότητας το έτος 2047» που είναι και η επέτειος των εκατό χρόνων της ανεξαρτησίας της χώρας.
Το Ηνωμένο Βασίλειο δεσμεύτηκε να σταματήσει τη χρηματοδότηση ορυκτών καυσίμων στο εξωτερικό και να μειώσει τις εκπομπές κατά 68% έως το το 2030, σε σχέση με τα επίπεδα του 1990. Η Ευρωπαϊκή Ενωση παρουσίασε το σχέδιό της για μείωση των εκπομπών κατά 55% έως το 2030, σε σύγκριση με τα επίπεδα του 1990. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο στόχος που είχε θέσει η Ε.Ε. το 2015 για τη μείωση των αερίων του θερμοκηπίου ήταν 40% μέχρι το 2030.
Ο νεοεκλεγείς πρόεδρος Μπάιντεν έχει δεσμευτεί όχι μόνο να επαναφέρει τη συμφωνία, αλλά έχει προτείνει και σχέδιο 2 τρισεκατομμυρίων δολαρίων για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής. Μέσα στις πρώτες 100 μέρες από την ανάληψη της εξουσίας ο Τζο Μπάιντεν θα επιδιώξει την επαναφορά της χώρας στη Συμφωνία του Παρισιού.
Ωστόσο οι ΗΠΑ θα πρέπει να υποβάλουν νέο επίσημο σχέδιο για τη μείωση των εκπομπών τους προκειμένου να μπορέσουν να ακολουθήσουν τη συμφωνία. Η συγκυρία βέβαια είναι πολύ καλή αφού βάσει των υποχρεώσεων που απορρέουν από τη Συμφωνία του Παρισιού, κάθε πέντε χρόνια οι χώρες πρέπει να υποβάλουν τα νέα εθνικά σχέδια για μηδενικές εκπομπές, τα αποκαλούμενα Nationally Determined Contributions (NDC).
Τι είναι τα NDC
Η μακρά εμπειρία των αποτυχημένων διαπραγματεύσεων για το κλίμα στάθηκε ένα χρήσιμο μάθημα στη Σύνοδο του Παρισιού για το κλίμα το 2015. Για να αποφύγουν λοιπόν την απροθυμία των χωρών να υπογράψουν ένα νομικά δεσμευτικό κείμενο, γράφοντας πάλι μεγαλεπήβολα σχέδια που καταλήγουν σε αποτυχημένα μη δεσμευτικά κείμενα, όπως έγινε στη Κοπεγχάγη το 2009, στο Παρίσι τα έθνη συμφώνησαν σε έναν νομικά δεσμευτικό στόχο για τον περιορισμό της ανόδου της μέσης ετήσιας θερμοκρασίας, σε λιγότερο από 2°C σε σύγκριση με τα προβιομηχανικά επίπεδα, με τα κράτη όμως να είναι εκείνα που αποφασίζουν τα μέτρα που θα πάρουν για να μειώσουν τις εκπομπές τους.
Για παράδειγμα, άλλος μπορεί να θέλει να επενδύσει στις ΑΠΕ, άλλος στην αύξηση της βιοποικιλότητας, άλλος σε μεγαλύτερο φόρο άνθρακα. Ανάλογα με το τι έχει επιλέξει η κάθε χώρα θα εξετάζεται κάθε πέντε χρόνια και αν τα σχέδια της κρίνονται ανεπαρκή, τότε θα πρέπει να κάνει τις απαιτούμενες διορθώσεις και να υποβάλει καινούργια βελτιωμένα εθνικά σχέδια (ΝDC) που θα φέρουν πιο κοντά τους στόχους του Παρισιού.
Τα σχέδια που παρουσίασαν οι χώρες το 2015 όχι μόνο δεν θα συγκρατούσαν τη θερμοκρασία κάτω από τους 2°C, αλλά αντίθετα θα οδηγούσαν σε αύξηση της θερμοκρασίας κατά 3°C, γεγονός που θα προκαλούσε τεράστιες καταστροφές στον πλανήτη. Η πρώτη προθεσμία υποβολής των νέων σχεδίων ήταν η 31η Δεκεμβρίου του 2020.
Πράσινη Συμφωνία
Η νέα Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία είναι το υπερόπλο της Ε.Ε. για να επιτύχει τους στόχους της Συμφωνίας του Παρισιού και να μετατρέψει τις 27 χώρες της Ενωσης σε οικονομίες χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα. Από την ψήφιση του κλιματικού νόμου από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο μέχρι την οδηγία για την προστασία της βιοποικιλότητας και την προώθηση της κυκλικής οικονομίας, η Ε.Ε, αναθεωρεί κάθε πτυχή της ευρωπαϊκής οικονομίας με σκοπό να βελτιώσει την ποιότητα ζωής των Ευρωπαίων.
Αλλωστε οι παράγοντες που καταστρέφουν τον πλανήτη είναι οι ίδιοι που καταστρέφουν και την ποιότητα της ζωής των ανθρώπων, όπως για παράδειγμα η ατμοσφαιρική ρύπανση. Η Ευρώπη θέλει να το πετύχει αυτό, χωρίς όμως να μειώσει την ευημερία των Ευρωπαίων πολιτών, και κινητοποιεί χρηματοδοτικά εργαλεία κοντά στο 1 τρισεκατομμύριο ευρώ για να ενθαρρύνει τις πράσινες επενδύσεις. Παράλληλα παρέχει επιδοτήσεις για τη στήριξη των κοινωνιών που οι οικονομίες τους εξαρτώνται από τα ορυκτά καύσιμα, όπως η Δυτική Μακεδονία στην Ελλάδα.
Ωστόσο δεν είναι λίγοι εκείνοι που μιλούν για αντιφάσεις στη στρατηγική της ευρωπαϊκής πράσινης συμφωνίας αφού, όπως σχεδιάζεται η πράσινη ανάπτυξη, με τη λογική της οικονομικής μεγέθυνσης, είναι αδύνατο να επιφέρει τις απαιτούμενες μειώσεις των αερίων του θερμοκηπίου. Επιπλέον, στην καρδιά μιας πράσινης συμφωνίας πρέπει να βρίσκεται η αλλαγή συμπεριφορών, όπως η μείωση της κατανάλωσης και η αίσθηση της συλλογικότητας. Δηλαδή ότι όλοι μαζί αγωνιζόμαστε για πιο υψηλούς και πιο ηθικούς σκοπούς, χωρίς φτώχεια και κοινωνικές ανισότητες. Αυτό άλλωστε εννοούν και οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι όταν λένε «κανείς δεν πρέπει να μείνει πίσω».
Οι προκλήσεις της επόμενης πενταετίας
Σύμφωνα με μια νέα μελέτη που είδε το φως της δημοσιότητας, το 2020 ήταν η χρονιά που η ανθρωπογενής βιομάζα ξεπέρασε τη συνολική βιομάζα της Γης. Με απλά λόγια αυτό σημαίνει ότι τα κτίρια, τα αυτοκίνητα, οι δρόμοι και γενικά όλες οι ανθρώπινες υποδομές, ζυγίζουν περισσότερο από τα δέντρα και τους θάμνους του πλανήτη. Η μάζα του πλαστικού είναι διπλάσια από όλα τα ζώα στη Γη. Οι ποσότητες από τα νέα υλικά που προστίθενται κάθε χρόνο στον πλανήτη, ισοδυναμούν με το συνολικό βάρος των 8 δισεκατομμυρίων ανθρώπων της Γης.
Τα στοιχεία αυτά μας βοηθούν να καταλάβουμε το μέγεθος του αποτυπώματος που έχει ο άνθρωπος στον πλανήτη. Μας βοηθούν να καταλάβουμε ότι ο τρόπος που ζούμε δεν είναι πλέον εφικτός. Συνεπώς η μεγαλύτερη πρόκληση της νέας χρονιάς και των επόμενων χρόνων είναι να ζούμε πιο λιτά. Να ζούμε με λιγότερα και αυτό να μην είναι εξαναγκασμός αλλά συνειδητή επιλογή.
Ωστόσο, δεν ευθύνονται όλοι οι άνθρωποι του πλανήτη το ίδιο για την εικόνα αυτή. Αλλοι είναι πλουσιότεροι και καταναλώνουν περισσότερα, ενώ άλλοι στερούνται τα εντελώς απαραίτητα για αξιοπρεπή διαβίωση. Μία άλλη έρευνα που είχε δημοσιευτεί από την OXFAM το 2015, την ίδια χρονιά με την υπογραφή της Συμφωνίας του Παρισιού, καταδείκνυε την έκταση των κοινωνικών ανισοτήτων που υπάρχουν στον πλανήτη και πώς αυτές συνδέονται άμεσα με την κλιματική αλλαγή.
Αυτοί που δεν φορτώνουν τη Γη με σκουπίδια, αφού δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα να αγοράσουν καταναλωτικά αγαθά, αυτοί που δεν έχουν κάθε μέρα ένα πιάτο φαγητό, αυτοί που δεν έχουν ηλεκτρικό ρεύμα, το φτωχότερο μισό δηλαδή του παγκόσμιου πληθυσμού, περίπου 3,5 δισεκατομμύρια άνθρωποι, είναι αυτοί που θα βιώσουν πρώτοι τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής. «Το 50% των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου αποδίδεται στο πλουσιότερο 10% του παγκόσμιου πληθυσμού, που έχουν μέσο αποτύπωμα άνθρακα 11 φορές υψηλότερο από το φτωχότερο μισό του πληθυσμού και 60 φορές υψηλότερο από το φτωχότερο 10%» αναφέρει η έκθεση.
Η επιτυχία της Συμφωνίας του Παρισιού θα είναι εάν καταφέρει να μειώσει αυτές τις ανισότητες. Η επιτυχία μιας Πράσινης Συμφωνίας θα είναι να αποδώσει δικαιοσύνη. Ενα είδος κλιματικής δικαιοσύνης που να απαιτεί από αυτό το πλουσιότερο 10% να σταματήσει να βαθαίνει την κλιματική κρίση, υποχρεώνοντάς τους να μειώσουν τις εκπομπές τους, ενώ παράλληλα να κάνει αναδιανομή του πλούτου αποζημιώνοντας αυτούς που έχουν πληγεί περισσότερο και έχουν εκτοπιστεί εξαιτίας κλιματικών πιέσεων.
Τέλος, η μεγαλύτερη πρόκληση είναι να χρησιμοποιήσουμε τα τρισεκατομμύρια που θα δοθούν παγκοσμίως για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής για να επενδύσουμε στη φύση και όχι στην περαιτέρω καταστροφή της. Τα χρήματα αυτά δημιουργήθηκαν από την υπερεκμετάλλευση των φυσικών πόρων. Τώρα πρέπει να γυρίσουν πίσω από εκεί που τα πήραμε. Από τη φύση. Αλλωστε τα δανεικά πρέπει πάντα να επιστρέφονται.
Για να τα καταφέρουμε όμως αυτά πρέπει να δημιουργήσουμε πραγματικούς ηγέτες. Κλιματικούς ηγέτες με θέληση, ηθική και αίσθημα δημοκρατίας και δικαιοσύνης. Ηγέτες που θα υπερασπιστούν τους ευάλωτους και αδύναμους πολίτες, που θα υπερασπιστούν τα δάση, τις θάλασσες, τα ποτάμια και τις λίμνες, τα βουνά και τα ζώα. Ηγέτες που θα δημιουργήσουν ένα ανθρώπινο πολιτισμό. Εναν πολιτισμό που θα δίνει χαρά, νόημα και αξία στις ζωές των ανθρώπων και όχι έναν πολιτισμό που γεννά πανδημίες.
Καλή χρονιά!
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας