Βλέποντας μέσα μου ζωγραφίζω

«Το να ζωγραφίζουμε αυτό που βλέπουμε μπροστά μας», έλεγε ο Γιουνγκ, «είναι διαφορετική τέχνη από το να ζωγραφίζουμε αυτό που βλέπουμε μέσα μας». Ορίζουμε και χαρακτηρίζουμε τον κόσμο με οπτικές περιγραφές, σκεφτόμαστε με εικόνες χρησιμοποιώντας τες συχνά ως αναπαραστάσεις σκέψεων και συναισθημάτων. Η οπτική σκέψη διαποτίζει όσα κάνουμε από τον προγραμματισμό της ημέρας μας μέχρι και τα όνειρά μας τη νύχτα. Η εσωτερική διγλωσσία -λέξεις και εικόνες- ορίζει την ψυχή του ανθρώπου

Νίκος Σιδέρης

Η Εικαστική Ψυχοθεραπεία αξιοποιεί τη δύναμη της εικαστικής έκφρασης. Λειτουργεί θεραπευτικά καθώς οι συμμετέχοντες δημιουργούν, κατασκευάζουν και συγκατασκευάζουν την εικόνα του κόσμου όπως τον βιώνουν. Η Εικαστική Ψυχοθεραπεία δεν έχει περιορισμούς, ούτε απαιτεί κάποιο ιδιαίτερο «ταλέντο» στη ζωγραφική. Μέσα από τη γλώσσα της εικόνας και του συμβολισμού οι άνθρωποι εκφράζουν με τα έργα τους εμπειρίες και συναισθήματα που δεν χωράνε ακόμα στις λέξεις τους.

Η δημιουργική διαδικασία και η συμβολική επικοινωνία είναι δυο πλευρές της Εικαστικής Ψυχοθεραπείας που δρουν θεραπευτικά. H δημιουργία ενός εικαστικού έργου μπορεί να καταπραΰνει το συναισθηματικό στρες και το άγχος φέρνοντας μια φυσιολογική χαλάρωση και αλλάζοντας έτσι τη διάθεση του ατόμου. Χρησιμοποιώντας τη φαντασία μπορούμε να ανακουφιστούμε από φόβους και ανησυχίες και να ανακαλύψουμε ένα νόημα.

Είναι μια δραστηριότητα που προάγει την αυτοεκτίμηση, ενθαρρύνει την ανάληψη πρωτοβουλιών, τον πειραματισμό, διδάσκει νέες δεξιότητες και εμπλουτίζει τη ζωή του ατόμου. Το εικαστικό προϊόν, με τη δυνατότητά του να φυλάσσεται μέσα στον χρόνο, γίνεται εργαλείο, στοιχείο «χειροπιαστής μνήμης», στο οποίο ο-η θεραπευόμενος-η μπορεί να ανατρέξει και να το διερευνήσει ξανά. Η Εικαστική Ψυχοθεραπεία μπορεί να βοηθήσει τους ανθρώπους να λύσουν συγκρούσεις και προβλήματα και να διαμορφώσουν νέες αντιλήψεις που με τη σειρά τους οδηγούν σε θετικές αλλαγές, ανάπτυξη και ίαση. Γι’ αυτό η Εικαστική Ψυχοθεραπεία αποτελεί συνιστώσα κάθε ολοκληρωμένης θεραπευτικής προσέγγισης, όπως γίνεται στο Ινστιτούτο «Γαληνός» (galinos-psy.gr) και αλλού.

Εικαστική ψυχοθεραπεία και διαχείριση άγχους

Η εικαστική ψυχοθεραπεία είναι ιδιαίτερα βοηθητική σε ανθρώπους που αντιμετωπίζουν αγχώδη συμπτώματα, καθώς η δημιουργία τέχνης είναι μια χαλαρωτική διαδικασία που οδηγεί στη μείωση του στρες και της κορτιζόλης.

Οι κινήσεις που κάνει κανείς όταν προσπαθεί να δώσει σχήμα στον πηλό ή δουλεύοντας με ένα πινέλο, παστέλ κ.ά., είναι μια επαναλαμβανόμενη μυϊκή δραστηριότητα που συνδυάζει την οπτική και την αισθητηριακή λειτουργία.

Επίσης συμβάλλει στη μείωση του καρδιακού ρυθμού, του ρυθμού αναπνοής και του στρες. Κατά μία έννοια μοιάζει με μασάζ στον εγκέφαλο που τον βοηθάει να χαλαρώσει και να αποφορτιστεί.

Χρησιμοποιώντας τη δημιουργία τέχνης ως συνειδητή πορεία προς τα δύσκολα συναισθήματα και τις τραυματικές καταστάσεις, μπορεί να ισορροπήσει κανείς τα συναισθήματά του και να ανοίξουν δυνατότητες διερεύνησης και σταδιακά αλλαγής παγιωμένων σκέψεων, πεποιθήσεων και μοτίβων. Στις περιπτώσεις που οι άνθρωποι αντιμετωπίζουν άγχος, ιδιαίτερα γενικευμένο, αισθάνονται ότι δεν μπορούν να εντοπίσουν από πού προέρχεται.

Φτιάχνοντας εικόνες και δίνοντας μορφή σε κάτι που είναι άμορφο και απροσδιόριστο, με τη βοήθεια του εικαστικού θεραπευτή και την επεξεργασία των εικόνων αυτών, έχουν τη δυνατότητα να εντοπίσουν τους παράγοντες που το προκαλούν.

Ομαδική Εικαστική Ψυχοθεραπεία

Η ομαδική θεραπεία είναι μια δόκιμη μορφή ψυχοθεραπείας. Βοηθάει στην έκφραση των συναισθημάτων που αφορούν τις διαπροσωπικές σχέσεις μέσα από την ανταλλαγή πληροφοριών και την αλληλεπίδραση των μελών. Ενδυναμώνει τη φαντασιακή λειτουργία μέσα σε ένα δημιουργικό περιβάλλον που ευνοεί τον πειραματισμό και το παιχνίδι, εξομαλύνοντας έτσι συμπτώματα όπως ο πόνος, το άγχος, η έντονη ανησυχία, η δυσφορία, η θλίψη.

Η συμμετοχή σε μια ομάδα εικαστικής ψυχοθεραπείας μπορεί να αναπτύξει την κοινωνικότητα και να βοηθήσει στην ενστάλαξη ελπίδας, ενθαρρύνοντας τα μέλη να δοκιμάσουν και άλλους τρόπους του «σχετίζεσθαι» και έτσι να απελευθερωθούν από σχεσιακά μοτίβα και πρότυπα που δεν τους εξυπηρετούν.

Αυτός ο τρόπος λειτουργίας καθιστά την ομαδική εικαστική ψυχοθεραπεία όχι μόνο θεραπευτικό εργαλείο, αλλά και οδό προσωπικής ανάπτυξης που καθεμιά και καθένας μπορεί να βαδίσει καλλιεργώντας την αυτογνωσία, την ευαισθησία, τη φαντασία, τη δημιουργικότητα και την ικανότητα έμπρακτης μετάφρασης των εσωτερικών βιωμάτων, σκέψεων και συναισθημάτων του σε αντικείμενο-μήνυμα που μπορεί να μοιραστεί με τους άλλους, συνδιαμορφώνοντας έναν κόσμο αγαπητό για τον ίδιο και τους συνανθρώπους του.

*Εικαστικές ψυχοθεραπεύτριες, συνεργάτιδες του Ινστιτούτου Ψυχικής Υγείας και Προσωπικής Ανάπτυξης «Γαληνός»