Μπορούμε να σώσουμε τον πλανήτη;

Το 2020 ξεκίνησε με μια ήπειρο να φλέγεται, συνέχισε με μια πανδημία, που δεν γνωρίζουμε ακόμη πώς θα εξελιχθεί, και κοντεύει να κλείσει με την ολική καταστροφή της Δυτικής Ακτής των Ηνωμένων Πολιτειών. Αν η δεκαετία εξελιχθεί όπως η πρώτη χρονιά της, θα είναι πραγματικά μια καταστροφική δεκαετία που όμοιά της δεν θα έχουμε ξαναδεί. Μια δεκαετία που το σύμβολό της θα είναι ο κόκκινος, ο πύρινος ουρανός ενός κόσμου που καίγεται. Ενός κόσμου κλιματικής καταστροφής.

Οι ηγέτες όμως των δύο ηπείρων που επλήγησαν περισσότερο, εξακολουθούν να είναι αρνητές της κλιματικής αλλαγής. Ωστόσο, ήδη «από τον 19ο αιώνα ο Γερμανός φιλόσοφος Φρίντριχ Ενγκελς προειδοποίησε για τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις του καπιταλισμού, επικρίνοντας την κοντόφθαλμη σκέψη των Ισπανών καλλιεργητών καφέ στην Κούβα που έκαιγαν δάση για να φτιάξουν λιπάσματα για τις καλλιέργειες» γράφει η ακτιβίστρια, συγγραφέας και ερευνήτρια Alice Bell στο βιβλίο της «Μπορούμε να σώσουμε τον πλανήτη;» που κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος.

Γνώριζαν πολλοί…

Ηδη από το 1856, η Αμερικανή επιστήμονας Γιούνις Φουτ πειραματιζόμενη με τον τρόπο με τον οποίο οι ηλιακές ακτίνες αλληλεπιδρούν με διαφορετικά αέρια, είχε προειδοποιήσει «για την υψηλή θερμοκρασία που θα έδιναν στη Γη μας» τα αυξανόμενα επίπεδα του διοξειδίου του άνθρακα από τις ανθρώπινες δραστηριότητες. «Σε μεγάλο βαθμό αγνοήθηκε, πιθανώς επειδή ήταν γυναίκα» αναφέρει η συγγραφέας και διαβάζοντας σκέφτομαι πόσο πολύ συνδέεται ο πολιτισμός της καταστροφής και του θανάτου, που οδήγησε στην κλιματική κρίση, με τον σεξισμό, τον ρατσισμό και εν τέλει τον αυταρχισμό.

Γνώριζαν πολλοί λοιπόν, και όχι μόνο οι πολιτικοί αλλά και οι πετρελαϊκές εταιρείες. «Συνθήματα όπως “η Exxon γνώριζε” και “η Shell γνώριζε” έχουν γίνει επωδός στις περιβαλλοντικές εκστρατείες των τελευταίων ετών, που επικαλούνται διάφορες εσωτερικές αναφορές στις δεκαετίες του 1970 και του 1980» γράφει η Alice Bell.

Γνωρίζαμε όμως κι εμείς. Γνώριζαν και οι πολίτες. «Η κλιματική αλλαγή δεν έμεινε ποτέ κρυφή από τον γενικό πληθυσμό. Ο Τζέιμς Χάνσεν προειδοποίησε το Κογκρέσο για την αλλαγή του κλίματος το 1985 και αυτό καλύφθηκε επαρκώς από τα μέσα ενημέρωσης».

Και στην Ελλάδα οι περιβαλλοντικές οργανώσεις και οι επιστήμονες προειδοποιούν για την κλιματική αλλαγή. Ενημέρωση υπάρχει, ωστόσο τόσο πολλοί από μας κλείνουμε τα αυτιά στις προειδοποιήσεις της επιστημονικής κοινότητας γιατί δεν θέλουμε να αλλάξουμε. Γιατί δεν πιστεύουμε πραγματικά ότι οι ζωές μας είναι άμεσα συνδεδεμένες με την υγεία του πλανήτη. Δεν πιστεύουμε ότι είμαστε μέρος της φύσης και όχι ιδιοκτήτες της.

Ο πλανήτης των ανθρώπων

Στη δυτική κουλτούρα έχουμε διδαχτεί ότι οι άνθρωποι είμαστε ανώτερα όντα. Οτι μπορούμε να ελέγχουμε και να εξουσιάζουμε τα πάντα. Γι’ αυτό και δεν αλλάζουμε συμπεριφορές και συνήθειες. Γι’ αυτό και δεν ακούμε τις προειδοποιήσεις της επιστημονικής κοινότητας. «Οι περιβαλλοντολόγοι μερικές φορές χλευάζονται επειδή φωνάζουν για τρέχουσες και επικείμενες κρίσεις, αλλά αυτή είναι στ’ αλήθεια μια κρίση. Στην πραγματικότητα είναι πολλές κρίσεις μαζί. Είναι κρίσεις στις θάλασσες, στον αέρα και στο έδαφος» αναφέρει η συγγραφέας στο κεφάλαιο που περιγράφει τις περιβαλλοντικές καταστροφές που εκτυλίσσονται γύρω μας αλλά δεν είναι πάντα ορατές.

Στις αρχές Σεπτεμβρίου το WWF έδωσε στη δημοσιότητα την έκθεση «Ζωντανός Πλανήτης 2020» με νούμερα που σοκάρουν, καθώς παγκοσμίως καταγράφεται μείωση 68% στο μέγεθος των πληθυσμών της άγριας ζωής από τη δεκαετία του 1970. Στο βιβλίο της η Alice Bell δίνει όλη την εικόνα πώς φτάσαμε ώς εδώ. Πώς φτάσαμε κάθε χρόνο τέσσερα εκατομμύρια άνθρωποι να πεθαίνουν από την ατμοσφαιρική ρύπανση. Πώς φτάσαμε 8 εκατομμύρια τόνοι πλαστικού να καταλήγουν στους ωκεανούς κάθε χρόνο. Πώς μετατρέπουμε τα τροπικά δάση σε καλλιεργήσιμες εκτάσεις. Πώς έχουμε τυφλωθεί από το βραχυπρόθεσμο συμφέρον και καταστρέφουμε ό,τι βρίσκουμε μπροστά μας, μέχρι στο τέλος να εξοντωθούμε κι εμείς.

«Η επιστήμη του κλίματος δεν είναι τέχνη ακριβείας. Δεν γνωρίζουμε ακριβώς τι θα συμβεί ανά πάσα στιγμή, αλλά γνωρίζουμε με μεγάλη βεβαιότητα ότι όσο ο πλανήτης θα θερμαίνεται, τα ακραία καιρικά φαινόμενα θα επιδεινώνονται. Ο καύσωνας το 2003 που σκότωσε 30.000 ανθρώπους στην Ευρώπη θα μπορούσε να γίνει φαινόμενο που συμβαίνει κάθε χρόνο. Οι καταιγίδες των τυφώνων θα μπορούσαν να αυξηθούν κατά ένα τρίτο, ενώ οι ταχύτητες ανέμου θα μπορούσαν να ενισχυθούν κατά 25 κόμβους το δευτερόλεπτο.

Μετά από συνεχείς χρονιές κακών καιρικών συνθηκών, καλλιέργειες θα καταστραφούν και πολλοί άνθρωποι θα λιμοκτονήσουν. Εκείνοι που μπορούν να μετοικήσουν θα το κάνουν. Εκείνοι που δεν μπορούν θα μείνουν πίσω. Η προοπτική για περισσότερους από 140 εκατομμύρια κλιματικούς μετανάστες έως το 2050 έχει ήδη γίνει πρωτοσέλιδη είδηση» γράφει η συγγραφέας δίνοντας μια εικόνα από το δυστοπικό μέλλον μας.

Ερωτας στα χρόνια της κλιματικής αλλαγής

Η αρκούδα pizzly είναι αποτέλεσμα της διασταύρωσης της καφέ αρκούδας grizzly και της πολικής αρκούδας και είναι ένα καλό παράδειγμα της προσπάθειας της φύσης να επιβιώσει που μας δίνει η συγγραφέας. «Τα δύο είδη κανονικά δεν ζουν στους ίδιους οικότοπους, αλλά αφού οι θαλάσσιοι πάγοι λιώνουν, τα δύο είδη απαντώνται ολοένα και συχνότερα στους ίδιους χώρους όπου και ζευγαρώνουν».

Ωστόσο αυτή η μετακίνηση της άγριας ζωής λόγω της πίεσης του φυσικού τους περιβάλλοντος δεν έχει πάντα τόσο αίσιο τέλος. Μια παρόμοια μετακίνηση του πληθυσμού των νυχτερίδων διαδραμάτισε ρόλο στην εξάπλωση του ιού Εμπολα «αφού οι πληθυσμοί νυχτερίδων αναγκάστηκαν να μετακινηθούν, φέροντας μαζί τους και την ασθένεια». Τότε όμως επειδή αφορούσε τους κατοίκους της Αφρικής δεν ασχοληθήκαμε ιδιαίτερα με την προειδοποίηση της φύσης. Σήμερα η πανδημία του κορονοϊού μάς φέρνει το μήνυμα ότι όσο ο πλανήτης θερμαίνεται πολλά ζώα προκειμένου να προσαρμοστούν στις νέες συνθήκες θα αλλάζουν συμπεριφορά.

Αυτό θα δημιουργήσει περαιτέρω συνθήκες εξάπλωσης πανδημιών. Αντί λοιπόν να ασχολούμαστε αν πρέπει να φορούν ή όχι μάσκες τα παιδιά στο σχολείο, ας φροντίσουμε να τους εξασφαλίσουμε έναν κόσμο που δεν θα γεννά πανδημίες. Το βιβλίο της Alice Bell με απλό και κατανοητό τρόπο παρουσιάζει το πρόβλημα αλλά και τις ριζικές αλλαγές που πρέπει να κάνουμε για να οικοδομήσουμε έναν εντελώς νέο κόσμο.