Τα φώτα χαμηλώνουν... Ο Ντέγιαν Ζέκοφ (Φιλοκτήτης), ο Ατανάς Πέτκοφ (Νεοπτόλεμος) και ο Ιβάν Νικόλοφ (Οδυσσέας) δίνουν συγκλονιστικές ερμηνείες στην παράσταση «Φιλοκτήτης: Η πληγή - Η μετα-αλήθεια της Λήμν(έσβ)ου» σε σκηνοθεσία του νέου Βούλγαρου σκηνοθέτη Μπόρις Κράστεφ.
Ολα αυτά συνέβησαν στο Φουαγέ του Θεάτρου της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών την Κυριακή που μας πέρασε. Αυτά και άλλα πολλά δρώμενα συνέβησαν στη Θεσσαλονίκη, κατά τη διάρκεια της 3ης Συνάντησης Νέων Καλλιτεχνών Νοτιοανατολικής Ευρώπης «Αρχαίο Δράμα και Πολιτική» Οπτικές και Προσεγγίσεις, που διοργανώθηκε από το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος, από 9 έως 19 Σεπτεμβρίου 2019, στο πλαίσιο του Διεθνούς Δικτύου Αρχαίου Δράματος του ΥΠΠΟΑ, που εστιάζει σε διαφορετικές «Οπτικές και Προσεγγίσεις» των έργων του αρχαίου δράματος.
Νιώθω πολύ τυχερή που βρέθηκα για λίγες μέρες εκεί και είδα από κοντά τη δημιουργία ενός πυρήνα καλλιτεχνών, που προέρχονται από χώρες της ΝΑ Ευρώπης με κοινές αλλά και διακριτές πολιτισμικές καταβολές.
Η ευκαιρία να προσεγγίσουν τον κόσμο του αρχαίου δράματος, των μύθων αλλά και της ιστορίας του, είναι δυνατόν να αποτελέσει αφετηρία ευρύτερων καλλιτεχνικών συνεργασιών μεταξύ των χωρών από τις οποίες προέρχονται. Ο Φιλοκτήτης ήταν ένα τέτοιο παράδειγμα.
«Η βασική ιδέα ήταν να βρεθεί κοινό σημείο ανάμεσα στο αρχαίο δράμα και τη σύγχρονη πολιτική κατάσταση, συσχετίζοντας τον λογοτεχνικό χαρακτήρα του Φιλοκτήτη της Λήμνου με τους σημερινούς πρόσφυγες και αιτούντες άσυλο, οι οποίοι απομακρύνονται από τον πόλεμο και περνούν τα ευρωπαϊκά σύνορα για να βρεθούν, ζωντανοί ή νεκροί, στις ακτές της Λέσβου», λέει ο Βούλγαρος σκηνοθέτης Μπόρις Κράστεφ.
Η «Αντιγόνη»
Αλλά και από το Θέατρο Ulysses (Κροατία) η «Αντιγόνη - 2.000 χρόνια αργότερα» σε σκηνοθεσία της Λένκα Ουντόβιτσκι ήταν μια εξίσου δυνατή παράσταση.
Η σκηνοθέτιδα μας λέει: «Η Αντιγόνη, μια ηρωίδα που κατάγεται από την εποχή που γεννιόταν με πόνους ο ευρωπαϊκός πολιτισμός, αγαπά εξίσου και τους δύο αδερφούς της – εκείνον που συντάχθηκε με το “σωστό” στρατόπεδο, αλλά και τον άλλον που νικήθηκε πολεμώντας στην άλλη, τη “λάθος” πλευρά, και θέλει να τον θάψει, παρά την απαγόρευση που της έχει επιβληθεί. Η ιστορία της διασταυρώνεται με τους πρωταγωνιστές μιας σύγχρονης παρόμοιας ιστορίας, που αναπτύξαμε με βάση αυθεντικά έγγραφα».
Εγιναν εργαστήρια υποκριτικής, σκηνογραφίας, συζητήσεις, διαλέξεις και παρουσιάσεις από αναγνωρισμένους καλλιτέχνες και ακαδημαϊκούς, από την Ελλάδα και το εξωτερικό. Σημαντική στιγμή στην τρίτη αυτή διοργάνωση αποτέλεσαν και οι πρώτοι «καρποί», που προέκυψαν από τη συνεργασία νέων καλλιτεχνών από την Ελλάδα και το εξωτερικό, που συμμετείχαν στις προηγούμενες συναντήσεις.
Ο καλλιτεχνικός διευθυντής του ΚΘΒΕ, Γιάννης Αναστασάκης, μας λέει τις σκέψεις του γύρω από αυτήν τη σημαντική διοργάνωση: «Τρίτη χρονιά φέτος για τη “Συνάντηση Νέων Καλλιτεχνών για το Αρχαίο Δράμα” και είμαι πολύ χαρούμενος. Γιατί συναντηθήκαμε για τρίτη συνεχόμενη χρονιά με νέους και νέες σκηνοθέτες και ηθοποιούς και σκηνογράφους από τις γειτονικές μας χώρες με αφορμή το Αρχαίο Δράμα! Στην Ελλάδα η συνάντηση και η…συνέχεια δεν είναι έννοιες αυτονόητες. Ούτε και η ύπαρξη Δικτύων! Είναι ενθαρρυντικό, λοιπόν, ότι το Διεθνές Δίκτυο Αρχαίου Δράματος του ΥΠΠΟΑ λειτουργεί και δίνει την ευκαιρία σε καλλιτέχνες από όλη την Ελλάδα να έρθουν στη Θεσσαλονίκη –στους χώρους του ΚΘΒΕ– και να εργαστούν πάνω στο αρχαίο δράμα με συνομήλικούς τους από τα Βαλκάνια και την Ιταλία.
»Χαίρομαι, ακόμη, που φέτος είχαμε πιο στενή συνεργασία με το δραστήριο 4ο Θερινό Σχολείο του Τμήματος Ελληνικής Φιλολογίας του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, καθώς και για την υποστήριξη του Ινστιτούτου Γκέτε Θεσσαλονίκης. Γιατί με συνέργειες και με τη συμμετοχή μεγάλων φορέων και οργανισμών μπορούμε να φωτίσουμε εναργέστερα τη μεγάλη παρακαταθήκη του αρχαίου δράματος, να ερμηνεύσουμε τη σχέση του με την πολιτική (μια και είναι γέννημα της Δημοκρατίας), να αφουγκραστούμε τους τρόπους με τους οποίους μπορεί σήμερα να παρασταθεί, να συνειδητοποιήσουμε πως η κληρονομιά μας είναι κοινό κτήμα του σύγχρονου πολιτισμού, γεννά ερωτήματα και αναζητά απαντήσεις μέσα από νέες φόρμες και νέες αναγνώσεις.
»Τα τελευταία χρόνια το ΚΘΒΕ ανοίγει ξανά τα φτερά του έξω από τα γεωγραφικά όρια της πατρίδας μας με συμμετοχές του σε διεθνή φεστιβάλ, με προσκλήσεις παραστάσεων από το εξωτερικό, και κυρίως από τις γειτονικές μας χώρες, με διοργάνωση διεθνών συναντήσεων και φεστιβάλ. Θα συνεχίσουμε με πείσμα σε αυτήν την πορεία, που ωφελεί όχι μόνο τους καλλιτέχνες που εργάζονται στο ΚΘΒΕ και στην πόλη, αλλά και το κοινό, που έρχεται σε άμεση επαφή με τα νέα καλλιτεχνικά ρεύματα. Μια προσπάθεια που ωφελεί πρωτίστως, βέβαια, τους νέους καλλιτέχνες των Βαλκανίων, γιατί τους φέρνει πιο κοντά στους συναδέλφους και γεφυρώνει τις πολιτικές διαφορές που χωρίζουν ακόμα τα κράτη της περιοχής. Φιλοξενώντας Σέρβους, Βόσνιους, Τούρκους, Βούλγαρους, Αλβανούς, Ρουμάνους, καταφέρνουμε και την καλλιτεχνική ώσμωση να επιτύχουμε και τη φιλία των λαών να ενισχύσουμε.
»Με τη συνεχή στήριξη του υπουργείου Πολιτισμού, αλλά και του Μακεδονίας-Θράκης, θεωρώ πως μπορούν να γίνουν μεγάλα βήματα προς τις κατευθύνσεις αυτές. Και το ΚΘΒΕ είναι έτοιμο να αναλάβει όλη την οργανωτική δουλειά. Εχει τις υποδομές, έχει την εμπειρία, έχει τη θέληση και τη γνώση. Είμαι αισιόδοξος πως χρόνο με τον χρόνο η διεθνής παρουσία του ΚΘΒΕ θα είναι όλο και πιο διακριτή και πως δεν θα αργήσει η στιγμή που η Θεσσαλονίκη θα γίνει κεντρικός πολιτιστικός πόλος για τις χώρες της ΝΑ Ευρώπης. Ελπίζω τα 60χρονα του ΚΘΒΕ, το 2021, να το βρουν στην πρώτη γραμμή αυτής της προσπάθειας».
Αρης Στυλιανού
«Το αρχαίο δράμα ταιριάζει στον σύγχρονο κόσμο μας»
Συναντήθηκα στη Θεσσαλονίκη με τον Αρη Στυλιανού, καθηγητή Πολιτικής Φιλοσοφίας στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών του ΑΠΘ. Από τον Αύγουστο του 2015 είναι πρόεδρος του Δ.Σ. του ΚΘΒΕ. Μιλήσαμε κυρίως για το πώς το κείμενο του αρχαίου δράματος αφορά ζητήματα που άπτονται της σύγχρονης πολιτικής.
Η μια κουβέντα έφερε την άλλη και μιλήσαμε και για το φλέγον θέμα των αρχαίων της Βενιζέλου, που απασχολεί έντονα αυτό τον καιρό την κοινωνία της συμπρωτεύουσας
● Για 3η χρονιά πραγματοποιήθηκε από το ΚΘΒΕ η συνάντηση νέων καλλιτεχνών από τη Νοτιοανατολική Ευρώπη. Φέτος είχε τον γενικό τίτλο «Αρχαίο Δράμα και Πολιτική». Ποια ήταν η σκέψη πίσω από αυτή τη θεματική;
Οντως, ήταν η τρίτη συνάντηση νέων καλλιτεχνών, ένα μικρό αλλά σημαντικό διεθνές φεστιβάλ για το Αρχαίο Δράμα, που καθιερώθηκε πλέον κάθε Σεπτέμβρη, με την αρωγή και τη χρηματοδότηση του υπουργείου Πολιτισμού. Φέτος το κέντρο βάρους έπεσε στην πολιτική, δηλαδή στην καρδιά του αρχαίου δράματος, της οποίας ο ρόλος συχνά παραγνωρίζεται.
● Δεν ξέρω αν το αρχαίο δράμα γεννήθηκε εξαρχής για να κάνει πολιτική, αλλά σκέφτομαι ότι η ίδια η ύπαρξή του οφείλεται στην πολιτική διάσταση που εμπεριέχει.
Το αρχαίο δράμα γεννήθηκε στο εσωτερικό του θεσμού της πόλης-κράτους και υπήρξε σύμφυτο με την άμεση δημοκρατία. Πρόκειται για θεσμό πολιτικής διερώτησης και διαπαιδαγώγησης. Το αρχαίο δράμα προσφέρει ανεξάντλητο υλικό για να σκεφτούμε και να πραγματευθούμε όλα τα ζητήματα της πολιτικής, δηλαδή της κοινής συμβίωσης των ανθρώπων σε ένα οργανωμένο πολιτειακό πλαίσιο.
● Ποια είναι τα δυνατά πολιτικά μηνύματα που έρχονται από το παρελθόν;
Το αρχαίο δράμα διερευνά το σύνολο του πολιτικού και πρωτίστως τις σχέσεις μεταξύ δικαίου και ισχύος. Εμβληματικό παράδειγμα αποτελεί η σύγκρουση της Αντιγόνης με τον Κρέοντα, η οποία αποτελεί παλαιόθεν ένα από τα πιο κομβικά σημεία και ζητούμενα στη σχετική συζήτηση. Πολλοί φιλόσοφοι, με πρώτους τους Αρχαίους, ειδικότερα τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη, ενδιαφέρθηκαν γιʹ αυτή την τραγωδία και για τις θεματικές της.
● Χρησιμοποιούνται άραγε στη σημερινή πολιτική σκέψη;
Ολα τα στοιχεία που προαναφέρθηκαν μπορούν να γονιμοποιήσουν τη σημερινή πολιτική σκέψη. Το αρχαίο δράμα ταιριάζει στον σύγχρονο κόσμο μας, ως αναπόσπαστο στοιχείο της δημοκρατικής πολιτικής παράδοσης. Πιστεύω ότι έτσι μπορούμε να διαμορφώσουμε πολιτική συνείδηση, να κατανοήσουμε καλύτερα τον εαυτό μας και τους άλλους, γνωρίζοντας πολιτικά πάθη και συναισθήματα που αλλιώς θα έμεναν ανεξερεύνητα.
● Συγκυριακά βρίσκομαι εδώ τις μέρες που η πόλη «βράζει» για το θέμα των αρχαιοτήτων της Βενιζέλου και το μετρό. Ποια η δική σας οπτική σε αυτό το θέμα;
Ιδού ένα θέμα πολιτικής και δημοκρατίας, σε τελική ανάλυση. Πιστεύω ότι οι αρχαιότητες που έχουν βρεθεί στη Βενιζέλου είναι πολύτιμες για την πολιτιστική κληρονομιά και ταυτότητα της Θεσσαλονίκης. Εχω την πεποίθηση ότι μπορούμε να έχουμε και μετρό και αρχαία, γι’ αυτό και αδυνατώ να συλλάβω για ποιους λόγους ανοίγει εκ νέου το ζήτημα της απόσπασης και επανατοποθέτησης των αρχαιοτήτων, κάτι που θα αποτελέσει τελικά την καταστροφή τους.
● Τι αντιλαμβάνεστε ότι θέλουν οι πολίτες της Θεσσαλονίκης;
Οι συμπολίτες μας θέλουν πρωτίστως να λειτουργήσει το μετρό, έπειτα από πολυετή καθυστέρηση και ταλαιπωρία. Συνεπώς, προτιμούν τη λύση της λειτουργίας του μετρό στα τέλη του 2020 και δεν δέχονται την περαιτέρω καθυστέρηση δυόμισι χρόνων που προτείνεται τώρα, και η οποία επιπροσθέτως θέτει σε κίνδυνο τις αρχαιότητες που έχουν τόσο σπάνια αξία και σημασία.
● Γυρνώντας πίσω στο αρχαίο δράμα, η αρχαία ελληνική τραγωδία ήταν και είναι πολιτικό θέατρο, εφόσον παρουσιαζόταν επί σκηνής και με αποδέκτες τους πολίτες της αθηναϊκής κοινωνίας. Ομως γιατί αφορά τον σύγχρονο άνθρωπο;
Το αρχαίο δράμα προσθέτει τις πιο πολύχρωμες ψηφίδες στην εικόνα που έχουμε για την αθηναϊκή αρχαιότητα. Τα φιλοσοφικά ερωτήματα που θέτουν οι τραγικοί ποιητές έχουν αξία διαχρονική, που μας κάνει να επιστρέφουμε σε αυτά. Τα ιστορικά γεγονότα έχουν αφήσει το αποτύπωμά τους στα έργα του αρχαίου δράματος. Διαμεσολαβημένα μάλιστα από τους ποιητές, αφήνουν να διαφανεί η δική τους κριτική στάση απέναντι στην πολιτική επικαιρότητα της εποχής, η πολιτική τοποθέτησή τους, η θέλησή τους για ειρήνη, για διαφύλαξη του δημοκρατικού πολιτεύματος. Ολα αυτά αφορούν σίγουρα τον σύγχρονο άνθρωπο.
● Υπάρχει κάποιο έργο που θεωρείτε ότι έχει το μεγαλύτερο πολιτικό στίγμα και έχει σημεία σύγκλισης με την εποχή μας;
Με τον κίνδυνο να θεωρηθεί η απάντησή μου τετριμμένη, θα επέλεγα την «Αντιγόνη» του Σοφοκλή, για λόγους που ανέφερα προηγουμένως. Αλλά και την «Ιφιγένεια εν Αυλίδι» του Ευριπίδη, που, όπως δείχνει και η φετινή παράσταση-πρόταση του ΚΘΒΕ, είναι ένα σύγχρονο και βαθιά πολιτικό κείμενο.
● Ο Ευριπίδης έγραψε στον Ορέστη: «Οταν γαρ ηδύς τις λόγοις φρονών κακώς πείθη το πλήθος, τη πόλει κακόν μέγα» (Οταν κάποιος με ωραίους λόγους και κακές προθέσεις πείθει το πλήθος, αυτό είναι πολύ κακό για την πολιτεία)… Εσείς, κύριε Στυλιανού, τι λέτε για τη σύγχρονη πολιτική ρητορεία στη χώρα μας;
Πολύ μεγάλο θέμα, που συνδέεται με τη δημαγωγία και την προπαγάνδα, ακόμη και με τα fake news της εποχής μας, αλλά και με τον λεγόμενο «λαϊκισμό», που όλοι ξορκίζουν και όλοι δεν παύουν να υιοθετούν όταν τους συμφέρει. Η σύγχρονη πολιτική ρητορεία στη χώρα μας είναι συχνά πολύ κακής ποιότητας, δυστυχώς. Ωστόσο, η ρητορική είναι σημαντική τέχνη και καλό θα ήταν να καλλιεργείται στοχαστικά και εις βάθος από τους/τις πολιτικούς μας. Ισως έτσι θα μπορούσε να βελτιωθεί ποιοτικά η σημερινή προβληματική δημοκρατία στον τόπο μας. Η δημοκρατία τελεί πάντοτε υπό διακύβευση: καταστρέφεται από τη διαστρεβλωτική προπαγάνδα, ενώ τρέφεται με παρρησία και αλήθεια.
● Τα καθήκοντά σας, μετά την εξάμηνη παράταση που δόθηκε στη θητεία σας, τελειώνουν στις 27 Δεκεμβρίου 2019. Τι αφήνει μέσα σας αυτή η περίοδος που περάσατε στο ΚΘΒΕ;
Σε ό,τι αφορά την προσωπική μου εμπλοκή με τη διοίκηση του ΚΘΒΕ τα τελευταία τέσσερα χρόνια, αυτή αποτέλεσε μια χρήσιμη, όμορφη και τελικά πολύτιμη εμπειρία, παρά τις μεγάλες δυσκολίες που είχα να αντιμετωπίσω. Εμαθα πολλά νέα πράγματα, γνώρισα υπέροχους ανθρώπους, δοκιμάστηκα σε βαθιά και άγνωστα νερά. Πιστεύω ότι πέτυχα στην αποστολή μου, με τη βοήθεια όλων των ανθρώπων του θεάτρου, των πολιτών της Θεσσαλονίκης και με την έμπρακτη στήριξη της Πολιτείας.
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας