Τα μπάνια του λαού και το μπικίνι

Κάποιοι υποστηρίζουν πως οι καλύτερες διακοπές γίνονται τον Σεπτέμβριο, όταν ο καιρός έχει γλυκάνει, οι περισσότεροι παραθεριστές έχουν επιστρέψει στις βάσεις τους και τα θέρετρα έχουν ξαναγίνει βιώσιμα. Προς τιμήν λοιπόν αυτών των ψαγμένων τύπων, που λιάζονται σήμερα δίπλα στο κύμα, ας δούμε αρχικά την καταγωγή αυτής της περίφημης φράσης: «τα μπάνια του λαού».

Τον Ιούλιο του 1987, όταν οι σημερινοί νέοι δεν είχαν ακόμα γεννηθεί και οι τότε εικοσάρηδες είναι σήμερα –φευ– πενηντάρηδες, ο Ανδρέας Παπανδρέου, όταν του είχε προταθεί επανειλημμένως να προχωρήσει σε πρόωρες εκλογές, είχε απορρίψει την ιδέα με την ιστορική φράση «ε, δεν θα χαλάσουμε και τα μπάνια του λαού», εκτιμώντας πως η θερινή ραστώνη γενικώς δεν προσφέρεται για σοβαρές πολιτικές σκέψεις και αποφάσεις – άντε να σηκώσεις τον Ελληνα από την ξαπλώστρα του για να τον στείλεις στην κάλπη, περιμένοντας να σε ψηφίσει κι από πάνω...

Για την Ιστορία, να πούμε πως τελικά οι εκλογές έγιναν κανονικά, στο τέλος της τετραετίας, τον Ιούνιο του 1989, με το ΠΑΣΟΚ όμως να χάνει την πρωτιά (39,15% και 125 έδρες) υπό το βάρος του σκανδάλου Κοσκωτά, από τη Νέα Δημοκρατία, που πήρε 44,25% και 145 έδρες. Κανείς δεν ξέρει τι ποσοστό θα έπαιρνε το κυβερνών κόμμα εάν όντως ο πρωθυπουργός χαλούσε τα μπάνια του λαού...

Πάντως, η θερινή εκστρατεία του κόσμου στις παραλίες, τα «μπάνια», είναι ένας θεσμός με μακρά ιστορία, και βέβαια όχι μόνο στην Ελλάδα. Εμείς θα το πιάσουμε το θέμα από ετυμολογική σκοπιά – η ίδια η λέξη «μπάνιο» παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον.

Λοιπόν, το «μπάνιο» είναι ακόμα ένα αντιδάνειο. Οταν μια λέξη, αφού εισαχθεί σε άλλη γλώσσα, επιστρέφει ως δάνειο στη μητρική γλώσσα με άλλη μορφή, τότε λέμε πως είναι ένα αντιδάνειο, σύμφωνα με το Μείζον Ελληνικό Λεξικό. Το «μπάνιο» είναι ένα κλασικό παράδειγμα αντιδάνειου: παράγεται από το ιταλικό «bagno», που κι αυτό προέρχεται από τον όρο «bannium» της δημώδους λατινικής. Αυτό με τη σειρά του είναι μια εξέλιξη του λατινικού «balneum / balineum», που όμως προέκυψε από το αρχαιοελληνικό «βαλανείον»! Τώρα, αυτό το «βαλανείον», δηλαδή το «λουτρό», το μέρος όπου κάποιος πλένει το σώμα του, ετυμολογείται, όπως λέει το Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας, από το «βαλανεύς», δηλαδή «ο υπεύθυνος του λουτρού», ή από το «βάλανος», με τη σημασία της φιάλης, της κούπας.

Βεβαίως, «βάλανος», σημαίνει, εκτός από τον καρπό της βαλανιδιάς, και το πρόσθιο τμήμα του ανδρικού γεννητικού οργάνου, αλλά δεν θα επεκταθώ επ’ αυτού. Μόνο θα συμπληρώσω πως το λεξικό ορίζει τα «μπάνια του λαού» ως «ομαδικές ημερήσιες εκδρομές σε παραθαλάσσια μέρη, οργανωμένες για να κάνουν μπάνιο άνθρωποι των λαϊκών στρωμάτων»...

Ετσι είναι – οι άνθρωποι των λαϊκών στρωμάτων έχουν κι αυτοί ανάγκη από την ξεκούραση και τα θαλάσσια λουτρά, κι αν τους ενοχλήσεις κατά τη διάρκεια των διακοπών τους, μπορεί να σε γράψουν σ’ εκείνο το μέρος της ανατομίας τους που έδωσε το όνομά του στο βαλανείο και κατ’ επέκταση στο μπάνιο. Κάτι που ήξερε πολύ καλά ο Ανδρέας Παπανδρέου. Ηθικό δίδαγμα: δεν χαλάμε τα μπάνια του λαού και τον αφήνουμε να μοστράρει τις κορμάρες του στον ήλιο, ειδικά εάν κάποιες από αυτές είναι ενδεδυμένες με μπικίνι...

Και μια που το έφερε η κουβέντα, να πούμε πως τον Ιούλιο του 1946, πριν από 73 χρόνια, ο Γάλλος πρώην μηχανικός Λουί Ρεάρ παρουσιάζει για πρώτη φορά σε υπαίθρια επίδειξη μόδας στο Παρίσι το μαγιό «μπικίνι». Το «εκρηκτικό» μαγιό, που αποτελείται από δύο κομμάτια, ένα κάτω, σαν εσώρουχο, και ένα πάνω, σαν στηθόδεσμο, το φοράει για πρώτη φορά η Μισελίν Μπερναντινί, μια στριπτιζέζ σε παρισινό καζίνο – ήταν το μόνο μοντέλο που δέχτηκε να εμφανιστεί δημόσια με τη δημιουργία του Ρεάρ, κερδίζοντας έτσι μια θέση στην Ιστορία.

Εκρηκτικό, πράγματι. Ο Ρεάρ πίστευε πως η κρεασιόν του, που εξετόπισε τα ολόσωμα μαγιό από την πλαζ, θα είχε «εκρηκτικές» επιπτώσεις στην εμφάνιση των γυναικών στις παραλίες, όπως οι δοκιμαστικές ρίψεις ατομικών βομβών στην ατόλη Μπικίνι από τις ΗΠΑ. Από αυτήν ακριβώς την ατόλη το μαγιό των δύο κομματιών (ντε πιες) πήρε το όνομά του, προς μεγάλη ικανοποίηση της γυναικείας φιλαρέσκειας και του ανδρικού ένθερμου ενδιαφέροντος, αντιστοίχως.

Τώρα, τα καημένα τα νησιά Μπικίνι, που έδωσαν το όνομά τους στην έμπνευση του Ρεάρ, είναι ένα σύμπλεγμα νησιών στον κεντρικό Ειρηνικό Ωκεανό. Από το 1986 αποτελούν ένα ανεξάρτητο νησιωτικό κράτος, τα Νησιά Μάρσαλ, που κατοικούνται εδώ και 3.000 χρόνια από Μικρονήσιους, αυτόχθονες του Ειρηνικού.

Βέβαια, αυτές οι κοραλλιογενείς ατόλες δεν θα μπορούσαν να γλιτώσουν από τις αποικιοκρατικές βλέψεις των «πολιτισμένων». Ετσι, τον 16ο αιώνα έφτασαν εκεί οι Ισπανοί, για να παραδώσουν τη σκυτάλη στους Γερμανούς τον 19ο. Μετά πλάκωσαν οι Ιάπωνες και τελευταίοι οι Αμερικανοί, που έκαναν εκεί ένα σωρό πυρηνικές δοκιμές, από το 1946 μέχρι και το 1958, γράφοντας στα παλαιότερα των υποδημάτων τους την υγεία των δύστυχων Μπικινιωτών. Μάλιστα, οι ΗΠΑ αναγκάστηκαν τη δεκαετία του ’90 να πληρώσουν εκατομμύρια δολάρια ως αποζημίωση στους νησιώτες που προσβλήθηκαν από τη ραδιενέργεια...

Να πούμε πως η ονομασία «Μπικίνι» είναι το όνομα που έδωσαν οι Γερμανοί στα νησιά, αποδίδοντας στη γλώσσα τους το παλιό τοπωνύμιο των ντόπιων: «Πικίνι» (Pikinni).

Αυτά εν ολίγοις για το μαγιό Μπικίνι. Ας θυμόμαστε, όταν βουτάμε στη θάλασσα ή ξαπλώνουμε στην άμμο, πως τα «εκρηκτικά» αποτελέσματα του Μπικίνι, δεν είναι πάντα ωφέλιμα και υγιεινά για όλους, όπως και τα μπάνια του λαού, που καμιά φορά αποδεικνύονται πολιτικώς ανθυγιεινά για τους πολιτικούς...