Μια νέα δυναμική στην τζαζ

Σπουδαία υπόθεση για την ελληνική τζαζ ο κιθαρίστας Λευτέρης Χριστοφής, από τους καλύτερους πρεσβευτές μας στο εξωτερικό. «Η συνθετική άποψη του Λευτέρη Χριστοφή προσδίδει μια νέα μουσική προοπτική πέρα από τα σύνορα της jazz και του fusion» έγραψαν για αυτόν.

Εχει κυκλοφορήσει τέσσερα άλμπουμ, το «Mythoplasia» (1996), το «Kalesma: Lefteris Christofis with British Friends» (1998), το «Nous Icons» (2005), που βγήκε στην ετικέτα της περίφημης «Blue Note Records», και, τελευταίο, το «ManTis».

Κάθε κουβέντα μαζί του παρουσιάζει εξαιρετικό ενδιαφέρον. Είπαμε πολλά λοιπόν, όχι μόνο για την τζαζ και το «ManTis», όχι μόνο για την ελληνική τζαζ και τη σημασία της κιθάρας, αλλά και το «Jazzèt Cafè», το σχετικά καινούργιο τζαζ κλαμπ της πόλης στο οποίο είναι καλλιτεχνικός διευθυντής.

Το «Jazzèt Cafè» (Καραΐσκάκη 99-101, Χαϊδάρι, 210-5815626) τoν τελευταίο ενάμιση χρόνο έχει φιλοξενήσει περισσότερες από 120 συναυλίες και δύο φεστιβάλ: το New Jazz Artists Festivals τον Ιούλιο και το Jazz Solo Guitar Festival τον Οκτώβριο.

● Υπάρχουν κάποια μουσικά όργανα που είναι ανώτερα από άλλα;

Το κάθε ένα από τα μουσικά όργανα κατέχει δικαίως τη θέση του στη μουσική οικογένεια. Μετέχει ουσιαστικά στην καλλιτεχνική δημιουργία και χαρίζει την πολυχρωμία στα ιδιώματα που εγκαλείται να μυηθεί. Ο εκάστοτε μουσικός είναι εκείνος ο οποίος αναδεικνύει αναμφισβήτητα την αληθινή αξία ενός οργάνου.

● Εσύ όμως δεν θεωρείς την κιθάρα ανώτερο όργανο;

Η κιθάρα ως όργανο (ένεκα κατασκευής) μου πρόσφερε μελωδικά και αρμονικά τη δυνατότητα να κινούμαι τελετουργικά σε μεγαλύτερες, ή μη, αποστάσεις δημιουργίας, σε προσωπικά ηχοχρώματα και σε εγκάρδιες τεχνοτροπίες ή γενικώς αυτό το οποίο με ξεχωρίζει ως δημιουργική οντότητα και ως συνθέτη-κιθαρίστα. Για μένα πράγματι η κιθάρα αποτέλεσε ανώτερο μουσικό όργανο.

● Διαφαίνεται κάποιο ελληνικό στιλ στον τρόπο με τον οποίο παίζεις κιθάρα;

Γίνεται μάλλον διακριτός ο τρόπος που αυτοσχεδιάζω και συνθέτω. Κάποιοι το χαρακτήρισαν ως Grecian Jazz Style (Benedetto Guitars - 2011) και άλλοι ως Lefteris Christofis’ Unique Voice (Joe Ferrari, Jazz Improv Magazine - 2006). Διανύω ένα μοναχικό μονοπάτι στο οποίο συναντώ και ανακαλύπτω μουσικές που δίνουν κάτι σε μένα κι εγώ σε αντάλλαγμα αφήνω κάτι δικό μου. Βεβαίως οι μνήμες, αρχέγονες ή σύγχρονες, ακόμα και οραματικές, φέρνοντας ήχους από το μέλλον, συντελούν στα ηχοχρώματα τα οποία με χαρακτηρίζουν ως μουσικό.

● Μπορεί να εκληφθεί ως ελληνότροπο το στιλ σου;

Η τεχνογνωσία και η χρήση των Τρόπων (Modal System), που προκύπτουν από την οκτάβα του Πυθαγόρα (Ionian, Dorian κ.λπ.) προσδίδει στη δημιουργικότητα των αυτοσχεδιασμών και των συνθέσεών μου εκείνη την αίσθηση, η οποία ίσως εκλαμβάνεται ως ελληνότροπη λόγω της καθαρότητας και της απλότητας της μελωδίας-αρμονίας, εκφραζόμενες μέσω της κιθάρας. Η σκέψη τούτη συνιστά άλλωστε και τη βάση της διδασκαλίας μου εδώ και τρεις δεκαετίες και φυσικά μεταφέρεται σε όλο και περισσότερους νέους οι οποίοι ασχολούνται με τη μουσική.

● Είναι θέμα να το συζητάμε εάν υπάρχει ελληνικό στιλ στην τζαζ κιθάρα;

Οχι. Το θέμα είναι αν αυτό το οποίο παράγεται έχει μια ειλικρίνεια και εκφράζει ενδόμυχα τον Ελληνα καλλιτέχνη.

● Εχουμε παράδοση ως λαός στην τζαζ;

Μεταπολεμικώς υπάρχουν δείγματα πώς αρκετοί Ελληνες ασχολήθηκαν με αυτό το μουσικό είδος. Στον παλιό ελληνικό κινηματογράφο η τζαζ βρισκόταν πάντοτε εκεί συνοδεύοντας την ανέμελη ή ατίθαση νεολαία, τη μυστικιστική νοσταλγία της αττικής νύχτας καθώς και τα βραδινά κλαμπ ή καμπαρέ. Στην κοσμοπολίτικη μέθη του αποκαλούμενου Athens by Night, τη δεκαετία του 1960, η τζαζ φιλοξενείται όλο και σε περισσότερους χώρους.

● Και στη χούντα;

Δημοσιεύματα εφημερίδων την περίοδο της χούντας αναφέρονται με δυσμενή σχόλια κατά της τζαζ.

● Στη μεταπολίτευση;

Στη μεταπολίτευση καθίσταται γνωστή η πορεία της στην περιοχή της Πλάκας, της Μιχαλακοπούλου, των Εξαρχείων και του Μετς. Είναι προφανές πως η τζαζ κατέκτησε ένα σημαντικό μέρος του ελληνικού κοινού. Η παράδοση και η διάδοσή της έγκειται αποκλειστικά στην αγάπη του Ελληνα μουσικού.

● Τι μπορεί να θεωρηθεί fusion στην ελληνική μουσική;

Η σύγκληση και σύνθεση ήταν και είναι η ουσία της τέχνης της μουσικής. Μετά τον ξεριζωμό του ‘22 το ρεμπέτικο κυριαρχεί στα ελλαδικά λιμάνια. Από τον Πειραιά μέχρι τη Νέα Υόρκη, μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, συναντά την τζαζ της Νέας Ορλεάνης, το μπλουζ του Μισισιπή και τους διονυσιακούς ρυθμούς της αφροκουβανέζικης μουσικής.

● Οπως ο Χιώτης για παράδειγμα;

Ο Μανώλης Χιώτης συνιστά ίσως το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα μιας ελληνικής «fusion» μουσικής. Δέον θα ήταν να αναφέρω πως η μουσική του καθώς και ο τρόπος που έπαιζε το μπουζούκι αποτέλεσαν πραγματικά προσωπική άποψη και δημιουργία, αναβαθμίζοντας μέσω των συνθέσεων και των ενορχηστρώσεών του την ελληνική λαϊκή μουσική σε μέγιστο επίπεδο.

● Και μετά;

Τις δεκαετίες που ακολουθούν οι Ελληνες μουσικοί χρησιμοποιούν στοιχεία εμπνευσμένα από διάφορα μουσικά είδη και ιδιώματα, με αξιόλογα κατά καιρούς αποτελέσματα. Στον κόσμο της τζαζ ο χαρακτηρισμός Jazz Fusion ως πολιτισμικό ιδίωμα κατακτά επισήμως θέση στη διεθνή δισκογραφία τη δεκαετία του '90.

Στον ελλαδικό χώρο τον χειμώνα του 1995-1996 παρουσιάζεται στον Jazz FM το πρώτο μου άλμπουμ «Μυθοπλασία» (Lefteris Christofis - Mythoplasia) και αποτελεί την πρώτη, συνειδητή παρουσία αυτού του είδους στην ελληνική δισκογραφία.

Επίσης ζωντανές ηχογραφήσεις από συναυλίες με προσωπικές «πέρα από τα σύνορα της jazz και του fusion» συνθέσεις, οι οποίες πραγματοποιήθηκαν από το 1990 ώς το 1994 στο Cambridge, στο Λονδίνο και στο Huntingdon και εκδόθηκαν στην Ελλάδα το 1998 με τίτλο «Kalesma - Lefteris Christofis with British Friends», είχαν ήδη επικυρώσει το νεόφερτο συνθετικό στιλ.

● Το τελευταίο σου άλμπουμ λέγεται «ManTis»...

Ο τίτλος έχει διττή σημασία, Ο όρος «μάντης» (ΜάνΤις) στην ελληνική γλώσσα σημαίνει τον άνθρωπο ο οποίος χρησμοδοτεί προβλέποντας τα μελλούμενα, ενώ στην αγγλική γλώσσα η έκφραση «man (t) is» σημαίνει ο «Ανθρωπος Είναι» (εστί), μεταφέροντας το δώρο της μνημοσύνης στην αλληλουχία των γενεών. Πρόκειται για τον τέταρτο προσωπικό μου δίσκο και ηχογραφήθηκε στο Music Center Athens (MCA).

Ο Dominique di Piazza, ο Chico Freeman, ο Jacques Marrug και ο Νίκος Τουλιάτος συγκροτούν μια μοναδική μπάντα. Στο «ManTis» τίθενται πλέον τα νέα κριτήρια για τις επόμενες συνεργασίες μου.

● Ανοίγονται νέοι ορίζοντες μπροστά σου δηλαδή;

Κατόπιν μιας δύσκολης προσωπικής τριετίας, ξεκινά ένας καινούργιος καλλιτεχνικός κύκλος, έξω από κατεστημένα, έξω από μουσικά κλισέ, έξω από μαεστρικές επιδείξεις και όλα αυτά τα οποία βαραίνουν τον ελληνικό μουσικό χώρο τα τελευταία χρόνια. Ετσι άλλωστε ήμουν πάντα.

● Φιλόδοξο project και το «Jazzèt Cafè»... Αξίζει; Η μήπως στην Ελλάδα είναι μάταιο;

Η εγκατάλειψη της ελληνικής τζαζ σκηνής ήταν κάτι που είχε αρχίσει να διαφαίνεται ήδη από τα πρώτα χρόνια της κρίσης. Ενώ οι παραγωγές αυξάνονται ραγδαία, οι αυθεντικοί τζαζ χώροι εξαφανίζονται.

Το «Jazzèt Cafè» έρχεται την κατάλληλη στιγμή να δώσει μια νέα δυναμική, καθώς είναι αφιερωμένο αποκλειστικά στην τζαζ. Κάθε φορά που παρουσιάζεται μια μπάντα ή μια συνεργασία, μια καινούργια πρόταση αποτελεί το νόημα της πράξης αυτής.

Αισθάνομαι απολύτως δικαιωμένος, όταν βλέπω τα έκπληκτα βλέμματα των μουσικών, όταν ενθουσιασμένο το κοινό χειροκροτεί και επευφημεί μαγεμένο από τη μουσική παράσταση ζητώντας θριαμβικά ένα τελευταίο κομμάτι. Συνιστά μια πραγματικότητα-όνειρο, η οποία προσφέρει την αξιοπρέπεια που αξίζει στους Ελληνες μουσικούς.