Με δύναμη και τόλμη από τη Θεσσαλονίκη

Ο καλλιτεχνικός διευθυντής του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος, Γιάννης Αναστασάκης, μπαίνει μέσα με ορμή και ζωντάνια. Κρατά στα χέρια του κάποια χαρτιά, συνεννοείται με τους συνεργάτες του κι έπειτα, μ' ένα πλατύ χαμόγελο, με καλωσορίζει στο γραφείο του.

Πριν τον συναντήσω αρκετοί ήταν αυτοί που μου είχαν πει πως «ο Αναστασάκης δουλεύει νυχθημερόν παρέα με διοικητικούς, με τεχνικούς, με ηθοποιούς, με όλο το προσωπικό του θεάτρου». Με λίγα λόγια, έχει γίνει η ψυχή του ΚΘΒΕ.

Τα τελευταία χρόνια έχει συντελεστεί σ’ αυτό το ιστορικό θέατρο ένα όχι και τόσο μικρό θαύμα. Το ΚΘΒΕ κατάφερε να βάλει σε τάξη τις μεγάλες τρύπες στα οικονομικά του και να φέρει τον κόσμο του Βορρά στο θέατρο. Του λέω πως προχθές (ημέρα Πέμπτη) το θέατρο –ήμουν στην παράσταση «Υπηρέτης δυο αφεντάδων» του Γκολντόνι– ήταν γεμάτο.

«Τετάρτη και Πέμπτη έχουμε βάλει το εισιτήριο πέντε ευρώ. Ετσι ο κόσμος που αντιμετωπίζει οικονομικά προβλήματα έχει τη δυνατότητα να δει μια καλή παράσταση. Αλλά και τις υπόλοιπες μέρες –με το εισιτήριο 10 και 13 ευρώ– έχουμε μεγάλη προσέλευση. Ο κόσμος “ανακάλυψε” ξανά το θέατρό μας και το αγκάλιασε. Κοιτάξτε, αυτά δεν είναι δικά μου κατορθώματα. Με βοήθησαν πολύ οι άνθρωποι που αγαπάνε το ΚΒΘΕ να το ξαναστήσουμε γερό και λειτουργικό, επίσης είναι σημαντικό ότι έχω δίπλα μου τη Μαρία Τσιμά ως αναπληρώτρια και ότι έχουμε άριστη συνεργασία με τον πρόεδρο του Δ.Σ., τον καθηγητή πολιτικής φιλοσοφίας Αρη Στυλιανού – προχωράμε μαζί για να λύσουμε κάθε πρόβλημα…».

Τον ρωτώ για τα προβλήματα με το Σωματείο Ελλήνων Ηθοποιών που κράτησαν το θέατρο κλειστό μέσα στις γιορτές. «Ηταν ένα θέμα στο οποίο τόσο εγώ όσο και ο κ. Στυλιανού, δεν μπορούσαμε να κάνουμε τίποτα για να ικανοποιήσουμε το ΣΕΗ. Δεν μπορούσαμε να υπογράψουμε σύμβαση χωρίς αναφορά στη δικαστική εκκρεμότητα που υπάρχει από το 2017 και αφορά την παρακράτηση 10% που γίνεται στους μισθούς των ηθοποιών Εθνικού και ΚΘΒΕ, βάσει νόμου από το 2010... Τελικά βρέθηκε λύση, συμφώνησαν και οι ηθοποιοί του Θεάτρου μας, αλλά πρέπει να επικυρωθεί από γενική συνέλευση όλου του κλάδου. Είναι μια διαδικασία που βρίσκεται σε εξέλιξη και ελπίζουμε σύντομα να ολοκληρωθεί. Πάντως είναι συγκινητικό το πώς λειτούργησαν οι πολίτες της Θεσσαλονίκης. Ο κόσμος πίεζε να ανοίξει το θέατρο θεωρώντας το ζωτικό όργανο της πόλης».

Πριν από μέρες, έγινε είδηση και έμαθε όλη η Ελλάδα πως μια μικρή ομάδα τεσσάρων ανθρώπων διέκοψε την παράσταση «Πυρκαγιές» που παίζεται στο Βασιλικό Θέατρο.

Ο Γ. Αναστασάκης μού εξηγεί πως πραγματικά ξαφνιάστηκε από αυτήν την αντίδραση: «Εχουμε ανεβάσει πολύ πιο “τολμηρές” παραστάσεις που θα μπορούσαν να ενοχλήσουν κάποιους συντηρητικούς κύκλους, αλλά δεν συνέβη τίποτα. Υπάρχει, βέβαια, εξήγηση. Τώρα, με το “Μακεδονικό” έχουν ξεθαρρέψει διάφοροι φασιστικοί και εθνικιστικοί θύλακες που δημιουργούν επεισόδια για να ακούγονται. Υποτίθεται πως περιφρουρούν τα ιερά και τα όσια της… φυλής. Αλλά η Τέχνη δεν έχει ανάγκη από δήθεν προστάτες. Οι θεατές μας τούς απομόνωσαν και η παράσταση συνεχίστηκε κανονικά. Ισως ξανάρθουν. Αλλά είμαι σίγουρος ότι το ίδιο θα γίνει και πάλι».

Τον ρωτώ για τις επικείμενες δημοτικές εκλογές. «Εύχομαι αυτός ο προοδευτικός αέρας που υπάρχει τα τελευταία χρόνια στην πόλη να συνεχίσει να πνέει. Να μη γυρίσουμε πίσω. Και αυτό το πνεύμα της προόδου και της ανεκτικότητας να εμπνεύσει όποιον ή όποια εκλεγεί δήμαρχος Θεσσαλονίκης».

Η θητεία του Γιάννη Αναστασάκη ανανεώθηκε τον περασμένο Νοέμβριο δίνοντας τόσο σ’ αυτόν όσο και στην αναπληρώτρια καλλιτεχνική διευθύντρια Μαρία Τσιμά τη δυνατότητα να συνεχίσουν το έργο τους για τα επόμενα 3 χρόνια. Είχα την ευκαιρία να δω τις περισσότερες από τις παραστάσεις που παίζονται αυτή τη στιγμή στα θέατρα του ΚΒΘΕ και πραγματικά θαύμασα την ποιότητα, την καλλιτεχνική αξία και το σημαντικό ρεπερτόριο.

Η ιστορία του ΚΘΒΕ

Το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος, με έδρα τη Θεσσαλονίκη, ιδρύθηκε στις 13 Ιανουαρίου 1961 και εγκαινίασε τη δραστηριότητά του το καλοκαίρι της ίδιας χρονιάς με παραστάσεις της τραγωδίας του Σοφοκλή «Οιδίπους Τύραννος», στο αρχαίο θέατρο των Φιλίππων. Πρώτος πρόεδρός του υπήρξε ο συγγραφέας Γιώργος Θεοτοκάς και πρώτος διευθυντής του ο σκηνοθέτης Σωκράτης Καραντινός.

Από τον Δεκέμβριο του 1961 το ΚΘΒΕ άρχισε να δίνει παραστάσεις στη Θεσσαλονίκη, στο Βασιλικό Θέατρο, ενώ το φθινόπωρο του 1962 εγκαταστάθηκε στο τότε νεόκτιστο κτίριο της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών.

Στόχος του, από την εποχή της ίδρυσής του, ήταν η διδασκαλία έργων του ελληνικού και ξένου δραματολογίου, η πραγματοποίηση περιοδειών στις κυριότερες πόλεις της Βόρειας Ελλάδας και όλης της χώρας (από το 1962), η οργάνωση παραστάσεων αρχαίου δράματος ή άλλων κλασικών έργων στα σωζόμενα αρχαία θέατρα και αλλού, καθώς και διάφορες άλλες εκδηλώσεις που έχουν σχέση με το θέατρο και την τέχνη γενικότερα.

Υπήρξε το πρώτο θέατρο στην Ελλάδα που καθιέρωσε εναλλασσόμενο δραματολόγιο. Παράλληλα οργάνωσε σειρά λογοτεχνικών πρωινών με διακεκριμένους ομιλητές.

Από το 1973 λειτουργεί και η Δραματική Σχολή του Κρατικού Θεάτρου, που παρέχει δωρεάν, πλήρη θεατρική και γενικότερα καλλιτεχνική παιδεία και αποτελεί φυτώριο για νέους ηθοποιούς.

Από τον Νοέμβριο του 1977 άρχισε να λειτουργεί το «Θέατρο της Θράκης» με έδρα την Κομοτηνή. Στην αποκεντρωτική αυτή προσπάθεια προστέθηκε ύστερα από μία διετία και το «Θέατρο Ανατολικής Μακεδονίας» με έδρα τις Σέρρες. Οι δύο αυτές σκηνές λειτούργησαν ώς το 1984.

Από τον Δεκέμβριο του 1977 λειτουργεί και η Παιδική Σκηνή, η οποία από τον Δεκέμβριο του 1984 πήρε κατά καιρούς τη μορφή ενός πρωτότυπου είδους κουκλοθέατρου. Τον Δεκέμβριο του 1982 στο καλλιτεχνικό δυναμικό του ΚΘΒΕ ενσωματώθηκε η χορευτική ομάδα «Αέναον Χοροθέατρο» του Ντανιέλ Λομέλ κι έτσι, για πρώτη φορά, η πόλη της Θεσσαλονίκης –και η ευρύτερη περιοχή– απέκτησε μόνιμη σκηνή με τακτικές παραστάσεις χορού.

Τέλος, το 1997 ιδρύθηκε ως αυτοτελές τμήμα του ΚΘΒΕ η Οπερα Θεσσαλονίκης, η οποία συγχωνεύτηκε με το ΚΘΒΕ.

Οι παραστάσεις που είδαμε

◆ «Υπηρέτης δυο αφεντάδων» του μεγάλου αναμορφωτή της ιταλικής κωμωδίας Κάρλο Γκολντόνι σε σκηνοθεσία Μιχάλη Σιώνα και μετάφραση Ερρίκου Μπελιέ. Μια commedia dell’arte σε όλο της το μεγαλείο με φελινικα στοιχεία και σπαρταριστές σκηνές γέλιου. Ο φτωχός και πεινασμένος αλλά παμπόνηρος Τρουφαλντίνο (εξαιρετικός ο Θανάσης Ραφτόπουλος στον ρόλο) παρασύρει το κοινό στις κατεργαριές του προκειμένου να εξασφαλίσει χρήματα για φαγητό.

Υπέροχα πραγματικά τα σκηνικά και τα κουστούμια του Γιάννη Κατρανίτσα, αποτελούν εικαστική παρέμβαση στην παράσταση. Οι ηθοποιοί, απόλυτα... ενορχηστρωμένοι από τον σκηνοθέτη, καταφέρνουν να κάνουν μια απλή λαϊκή φόρμα υψηλό θέατρο και οι θεατές το ευχαριστιούνται με την ψυχή τους. Εξαιρετικός επίσης και ο επί σκηνής μουσικός Αλέξανδρος Ιωάννου που έχει γράψει τη μουσική της παράστασης αλλά δίνει και τον ρυθμό με ζωντάνια συμμετέχοντας και σχολιάζοντας μουσικά τις σκηνές.

◆ «Πυρκαγιές» του Ουαζντί Μουαουάντ, σε σκηνοθεσία Ιώς Βουλγαράκη και μετάφραση Εφης Γιαννοπούλου. Η παράσταση που μπήκε στα δελτία ειδήσεων όταν μια μικρή ομάδα εθνικιστικών στοιχείων θέλησε να τη διακόψει. Εξαιρετικό έργο. Ενα θεατρικό ποίημα.

Δύο δίδυμα αδέρφια καλούνται να εκπληρώσουν τις τελευταίες επιθυμίες που άφησε η μητέρα τους στη διαθήκη της πριν πεθάνει. Ο φοβερός εμφύλιος του Λιβάνου είναι ο μεγάλος πρωταγωνιστής του έργου. Και η βία. Η βία που σε κάθε πόλεμο είναι ίδια. Στο τέρμα της πορείας των διδύμων περιμένει η αποκάλυψη ενός τρομερού μυστικού. Ενα μυστικό που έκανε τη μητέρα τους να σωπάσει.

Συμφωνώ με τη σκηνοθέτιδα Ιώ Βουλγαράκη πως «το μόνο που υπάρχει είναι ο άνθρωπος. Ικανός για το θαύμα και εξίσου ικανός για τη φρίκη. Ισως αυτή η αντίφαση να είναι στην καρδιά του έργου και να το ορίζει ως μια σύγχρονη τραγωδία». Εξαιρετικές όλες οι Ναουάλ στο έργο, με ξεχωριστή την Ντίνα Μιχαηλίδου. Οπως και όλοι οι ηθοποιοί. Ο αντιήρωας Νιχάντ (Χρίστος Στυλιανου) είναι μια μορφή που δύσκολα ξεχνάς. Η Μαρία Μυλωνά έδωσε με πειστικότητα τα καθημερινά ρούχα της Ανατολής, ενώ το δέντρο της Αννας Φεντόροβα, η οποία έκανε τα σκηνικά, δεσπόζει σχεδόν σε όλη τη διάρκεια και αποτελεί τόσο συμβολικό όσο και εικαστικό θέμα στη σκηνή.

◆ «Ποιος σκότωσε τον σκύλο τα μεσάνυχτα», του Μαρκ Χάντον, θεατρική προσαρμογή του Σάιμον Στίβενς, σε σκηνοθεσία Ελεάνας Τσίχλη. Σκηνικά–κουστούμια έκανε η Τίνα Τζόκα και τη μουσική που «συμμετέχει» ενεργά στην παράσταση έγραψε ο Μάνος Μυλωνάκης. Το έργο είναι αρκετά γνωστό και το βιβλίο έχει αγαπηθεί από εκατομμύρια αναγνώστες σε όλο τον κόσμο.

Ενα ιδιαίτερο, αυτιστικό αγόρι, ο Κρίστοφερ, ταλαντούχο και ικανό, προσπαθεί να ξεδιαλύνει τον μυστηριώδη θάνατο του σκύλου της γειτόνισσας. Κατά τη διάρκεια της ερευνάς του αλλάζει τον τρόπο που σκέφτονται οι άνθρωποι γύρω του, ακόμα και οι ίδιοι οι γονείς του. Στο σημείο αυτό θα ήθελα να σας πω όσα είδα. Οχι πάνω στη σκηνή. Στο κοινό του θεάτρου.

Η παράσταση παίζεται στις πέντε το απόγευμα. Ηταν Σάββατο. Μπήκα μέσα και είδα το θέατρο της Μονής Λαζαριστών γεμάτο. Ανθρωποι όλων των ηλικιών. Η παράσταση ήταν καθηλωτική. Σπουδαίοι όλοι οι ηθοποιοί στους ρόλους τους, αλλά ο Κρίστοφερ (Βασίλης Ντάρμας) μας άφησε άφωνους. Ενα μεγάλο ταλέντο που δεν έχασε στιγμή τον δύσκολο ρόλο του, μεταφέροντας στο κοινό τον ήρωά του με μοναδικό τρόπο. Στο τέλος της παράστασης σηκώθηκαν όλοι όρθιοι και καταχειροκρότησαν επανειλημμένα αυτόν και τους άλλους ηθοποιούς. Οσοι βρεθείτε στη Θεσσαλονίκη μη χάσετε αυτή την παράσταση.

◆ «Ο ελέφας» του Κώστα Βοσταντζόγλου σε σκηνοθεσία, μουσική επιμέλεια και επιμέλεια βίντεο του Γιάννη Λεοντάρη. Η ελληνική επαρχεία σε όλο της το μεγαλείο. Μαύρη κωμωδία σε ένα σύγχρονο, εμπνευσμένο κείμενο. Η Γωγώ (Σοφία Καλεμκερίδου) μας στρώνει το τραπέζι. Πάγκοι μπροστά στο κοινό και τα σερβίτσια μας επάνω. Θα φάμε κι εμείς από τις φαρμακερές φακές της, θα πιούμε ρακί και θα γελάσουμε πολύ με το υποχθόνιο χιούμορ της. Ο Μήτσος, ο άντρας της και άντρας-πόθος γενικώς θα πληρώσει ακριβά την ταπεινωτική συμπεριφορά του. Ο Νικόλας Μαραγκόπουλος απέδωσε πειστικά το ταμπεραμέντο του φαλλοκράτη άντρα που θέλει τη γυναίκα «υπό».

Ο Παναγιώτης Παπαϊωάννου ήταν πραγματικά απολαυστικός στον ρόλο του Τάσου, ευνοούμενου του Μήτσου και η Βούλα (Μαριάννα Πουρέγκα) «μπαρόβια» και άκρως σεξουαλική λειτουργεί επάξια ως πέτρα του σκανδάλου. Ωραίες μουσικές, γρήγορος λόγος, λαϊκά σκηνικά βοηθούν τον σκηνοθέτη Γιάννη Λεοντάρη να κάνει μια επιτυχημένη ροκ παράσταση. Στη Μικρή Σκηνή του θεάτρου της Μονής Λαζαριστών.

◆ «Ο μεγάλος περίπατος του Πέτρου» της Αλκης Ζέη σε σκηνοθεσία Τάκη Τζαμαργιά. Πάντα επίκαιρο έργο, πάντα σημαντικό, πάντα συγκινητικό. Εξαιρετικό παιδικό θέατρο. Ο Τάκης Τζαμαργιάς ανέδειξε όλους τους ήρωες του έργου, που περιγράφει τις μεγάλες δοκιμασίες και τα διλήμματα των ανθρώπων σε καιρό πολέμου. Πανέμορφα τα σκηνικά και τα κοστούμια του Εδουάρδου Γεωργίου. Υπέροχη η Αννα Κυριακίδου στον ρόλο της μάνας. Ο Γιάννης Γκρέζιος μπήκε στην ψυχή του Πέτρου και απέδωσε επιτυχώς τον ρόλο του. Ομως και όλοι οι άλλοι ηθοποιοί, μικροί και μεγάλοι, ήταν ένας και ένας.

Ολα τα προγράμματα των παραστάσεων είναι ιδιαίτερα φροντισμένα, αλλά βρήκα εξαιρετικά όμορφο το πρόγραμμα–τετράδιο αυτής της παράστασης. Βλέπω αργότερα στο φουαγέ του Βασιλικού Θεάτρου μικρά παιδιά να ζωγραφίζουν και να γράφουν τις εντυπώσεις τους. Συγχαρητήρια!

? Δεν είδα αλλά άκουσα για:

Το «Καληνύχτα Μαργαρίτα», τη θεατρική διασκευή που έχει κάνει ο Γεράσιμος Σταύρου, βασιζόμενος σε ένα δεκαπεντασέλιδο διήγημα του Δημήτρη Χατζή, με τίτλο «Μαργαρίτα Περδικάρη», το οποίο περιεχόταν στο βιβλίο του «Το τέλος της μικρής μας πόλης».

Η Κατερίνα Παπαδάκη, νεαρή ηθοποιός που μόλις βγήκε από τη Σχολή του Κρατικού Θεάτρου, είναι πολύ καλή όπως και ο έμπειρος Γιώργος Νινιός. Εξαιρετική, έμαθα, και η μουσική του Σταμάτη Κραουνάκη.

Το «Τόσο κοντά» (Closer) του Πάτρικ Μάρμπερ σε μετάφραση Θωμά Μοσχόπουλου και σκηνοθεσία Πέτρου Ζηβανού. Παίζεται στο φουαγέ της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών.

Το έργο ανέβηκε για πρώτη φορά στις 22 Μαΐου του 1997 στο Βασιλικό Θέατρο στο Λονδίνο. Γνώρισε τεράστια επιτυχία και κέρδισε σημαντικά βραβεία του αγγλόφωνου θεάτρου, όπως Laurence Olivier Award for Best New Play (1998), New York Drama Critics' Circle Award for Best Foreign Play (1999) και άλλα.

Το 2004, το έργο έγινε γνωστό παγκοσμίως, μέσα από την κινηματογραφική μεταφορά του από τον Μάικ Νίκολς, σε σενάριο του συγγραφέα.

Δύο σημαντικές εκδηλώσεις

Είχα τη μεγάλη χαρά να είμαι στην εκδήλωση που έκανε το ΚΘΒΕ για την Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης στις 21 Μαρτίου. Ενα αφιέρωμα σε δύο σημαντικούς Ελληνες ποιητές, τον Μίλτο Σαχτούρη και τον Μιχάλη Κατσαρό. Χάρηκα ιδιαίτερα όταν είδα ότι το θέατρο της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών ήταν γεμάτο και οι Θεσσαλονικείς ανταποκρίθηκαν σ' αυτό το κάλεσμα.

Η δεύτερη σημαντική εκδήλωση ήταν για τη μνήμη της αγαπημένης και αδικοχαμένης ηθοποιού Χρύσας Σπηλιώτη, που έχασε τη ζωή της στη φονική πυρκαγιά στο Μάτι. Η Χ. Σπυλιώτη ήταν ενεργό μέλος του Δ.Σ. του θεάτρου και ιδιαίτερα αγαπητή τόσο για το ταλέντο όσο και για τον χαρακτήρα της.

Κλείνοντας αυτό το μικρό αφιέρωμα για το ΚΒΘΕ και αφήνοντας ίσως πολλές δράσεις του που δεν χωρούν εδώ, θα ήθελα να τονίσω το πιο σημαντικό κατά τη γνώμη μου από αυτά που είδα όλες αυτές τις μέρες που ήμουν εκεί.

Το θέατρο είναι άμεσα συνδεδεμένο με την πόλη, είναι αλυσίδα με τον κοινωνικό ιστό της. Δεν είναι κάτι απόμακρο και για λίγους. Είναι στην καρδιά· και είναι η καρδιά της πόλης και διέξοδος στη δύσκολη καθημερινότητα. Μακάρι να συνεχίσει την ανοδική πορεία του ώστε να καμαρώνει όλη η χώρα γι' αυτό.