Η απόλαυση της ανάγνωσης

«Ο Δύτης» ντυμένος με ένα αντισυμβατικά λιτό εξώφυλλο εισέβαλε τον προηγούμενο χρόνο στα βιβλιοπωλεία. Είναι από τα λίγα έργα που το εξώφυλλο όσο και η αφιέρωση του δημιουργού Μίνωα Ευσταθιάδη, «Για όσους πέρασαν από το Σπίτι της Αλήθειας», ακολουθούν ως ανεξήγητη σκιά τον αναγνώστη σε όλη τη διάρκεια της ανάγνωσης του βιβλίου και μόνο στις δύο τελευταίες σελίδες αναδεικνύεται το ευφυές της επιλογής του συγγραφέα.

«Ο Δύτης» δεν είναι μόνο ένα «νουάρ μυθιστόρημα», όπως προσδιορίζεται στο οπισθόφυλλο. Ανήκει σε εκείνα τα βιβλία που δύσκολα κατηγοριοποιούνται. Συνυπάρχουν πολλά και διαφορετικά χαρακτηριστικά: αστυνομικό μυστήριο, δολοπλοκίες, ανεξήγητα γεγονότα, πολλές ιστορικές αναφορές, κοινωνιολογική ερμηνεία συνθηκών, ψυχολογική εμβάθυνση προσώπων, φιλοσοφικές προσεγγίσεις. Λυρικότητα και κυνισμός, ποιητικότητα και φαντασία, ευφυής συνδυασμός επιρρημάτων, επιθέτων και ουσιαστικών, λόγος κοφτός και περιγραφές ακριβείς δημιουργούν μια γραφή που παραπέμπει στη μαγεία της έβδομης τέχνης.

Αρχαιοελληνική σκέψη και ιστορικά στοιχεία από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο συμπλέκονται με την Ελλάδα και τη Γερμανία του 2018. Είναι γνωστή άλλωστε η περιπέτεια των ελληνογερμανικών σχέσεων την πρόσφατη δεκαετία της κρίσης. «…- Μισός Γερμανός, μισός Ελληνας…- Χρήστος δηλαδή. Παλεύεις με το θηρίο σου ε; Δύο αίματα, δύο κόσμοι». (σ.45).

Ακατανόητες σχέσεις, μάταιες ελπίδες, αδιέξοδο συνεχές. Η σκέψη όμως σε ετοιμότητα∙ του πρωταγωνιστή, αλλά και του αναγνώστη. Σε μόνιμη εγρήγορση ο ντετέκτιβ Κρις Πάπας ή Χρήστος Παπαδημητρακόπουλος, σε διαρκή στοχαστική αγωνία ο κάθε συνοδοιπόρος που «βυθίζεται» στο βιβλίο. Η τέχνη, πανταχού παρούσα. Ως μουσική, ως θέατρο, ως γραφή. Ο Μίνως Ευσταθιάδης περιγράφει με άνεση δύσκολες ανθρώπινες καταστάσεις, ποικιλόμορφα διαφορετικές μεταξύ τους.

Από τα έγκατα της ανηθικότητας, της διαστροφικής επινόησης, της αδιανόητης εκδίκησης μέχρι την απόλυτη αγάπη, την ανιδιοτελή προσφορά, την αληθινή φιλία.

Κόσμος πολύς: άνθρωποι περίεργοι, αλλοπρόσαλλοι, μυστικοπαθείς, αδικημένοι, πονεμένοι, συγχυσμένοι, κάποτε χαρούμενοι. Η γυναικεία παρουσία διαπερνά το έργο. Με ένα αλαβάστρινο νεανικό, αλλά κατά περίεργο τρόπο δολοφονημένο, γυναικείο σώμα αρχίζει η ιστορία. Και καταλήγει σε μια γυναικεία αγκάλη προσφιλή και παρηγορητική, ενώ το σύνολο των γυναικείων μορφών που θα εμφανιστεί και θα πρωταγωνιστήσει στα δρώμενα ποικίλλει. Γυναίκες ηρωίδες αλλά και γυναίκες έμπλεες τυχοδιωκτισμού.

Είναι πολλές οι ψυχαναλυτικές αναφορές του Ευσταθιάδη στο βιβλίο. Το αέναο παιχνίδι έρωτα και θανάτου, έτσι όπως είναι καταγεγραμμένο στη φροϊδική σκέψη, διαπνέει το έργο. Εκείνο όμως που το διαφοροποιεί προσδίδοντάς του μια άλλη οπτική είναι η αυτοθυσία του πατέρα. Σε μια εποχή σαν τη δική μας, που βιώνεται έντονα η εξάχνωση της πατρότητας ως συμβόλου, ο «Δύτης» επαναφέρει την αδιαπραγμάτευτη αξία της σχέσης πατέρα-γιου και τον καθοριστικά ακατάλυτο δεσμό τους που επηρεάζει τις επιλογές ζωής τους.

Ξενίζει ευχάριστα η επιλογή του συγγραφέα τα γεγονότα να εκτυλίσσονται σε πόλεις μικρότερες σε αντίθεση με το λογοτεχνικό στερεότυπο που προτιμά πρωτεύουσες και κοσμοπολίτικα κέντρα. Το Αμβούργο και το Αίγιο πρωτοστατούν ως τόποι συμβάντων αλλά και εξιχνίασης μυστηρίων. Οι αντιθέσεις και οι συγκρίσεις εναλλάσσονται με ιλιγγιώδεις ρυθμούς. «Το φως θα μας ξεσκίσει» (σελ.16, 243) αλλά μπορεί και να μας λυτρώσει. Και το μπλε μπορεί να είναι της ελευθερίας μέσα από την απεραντοσύνη της θάλασσας, αλλά και του θανάτου: είτε αυτός επέρχεται από πνιγμό είτε από ένα άλλο είδος θανάτου που δανείζεται το μπλε της θάλασσας.

Ο Μίνως Ευσταθιάδης «σκηνοθετεί» τον Δύτη με πλοηγούς τη ζωή, την Ιστορία και τον θάνατο. Το απροσδόκητο και απρόβλεπτο της ζωής δημιουργεί την Ιστορία, όπου το παρελθόν, μόνιμα παρόν, δρομολογεί το μέλλον. Η Ιστορία που επιλέγει ο συγγραφέας είναι εκείνη του τραύματος (ναζισμός, γερμανική κατοχή, βασανιστήρια) και των ανεξίτηλων ουλών της. Ο θάνατος είτε ως δολοφονία είτε ως απονενοημένο ή εν πλήρει συνειδήσει διάβημα στιγματίζει την εξέλιξη και τη ζωή των υπολοίπων. Το γαϊτανάκι καλά κρατεί. Και η κραυγή πόνου, που αιώνες τώρα ταξιδεύει μέσω της αισχύλειας γραφής, ζητά να αποκρυπτογραφηθεί: «Ωμοι, πέπληγμαι καιρίαν πληγήν έσω»(σ. 103, 104, 220)

Η μυθοπλασία, τα ιστορικά γεγονότα και το γλωσσικό ύφος νικούν τον χρόνο και στις 243 ασφυκτικά γεμάτες σελίδες του «Δύτη» ο συγγραφέας κερδίζει στα σημεία. Παραστατικότητα και αμείωτο ενδιαφέρον: η απόλαυση της ανάγνωσης!

*Φιλόλογος και δρ Κοινωνιολογίας