Ο ενοχλητικός κ. Αλτουσέρ

Δεν έζησε εύκολη ζωή. Πάλι καλά που έζησε κιόλας. Από τους σημαντικότερους μεταπολεμικούς μαρξιστές φιλοσόφους, ο Λουί Αλτουσέρ συνελήφθη σε ηλικία 21 ετών από τον γερμανικό στρατό, με την έναρξη του Β΄ Π.Π. και στάλθηκε ως αιχμάλωτος πολέμου σε στρατόπεδο εργασίας.

Απελευθερώθηκε μεν το 1945, ωστόσο τα όσα έζησε εκεί τον συνόδεψαν τραυματικά για όλη του τη ζωή.

Από το 1948 προσχώρησε στο Γαλλικό Κομμουνιστικό Κόμμα (ΓΚΚ) και άρχισε να μελετά συστηματικά τον Μαρξ.

Τα πιο γνωστά του έργα, «Για τον Μαρξ» και «Να διαβάσουμε το Κεφάλαιο» (σε συνεργασία με τους Ζακ Ρανσιέρ, Πιερ Μασερέ, Ετιέν Μπαλιμπάρ και Ροζέ Εσταμπλέ), εκδόθηκαν το 1965 και προκάλεσαν όχι μόνο το ενδιαφέρον αλλά και αντιδράσεις, καθώς υποδείκνυαν μια νέα ανάγνωση των κλασικών κειμένων του μαρξισμού ενάντια στη σταλινική σχολή του «σοβιετικού μαρξισμού».

Οι εκδόσεις «Εκτός Γραμμής» εξέδωσαν πριν από λίγες εβδομάδες ένα σπάνιο βιβλίο του, με τον περίεργο τίτλο «Το υπόγειο ρεύμα του υλισμού της συνάντησης».

Πρόκειται για κείμενα που γράφτηκαν από τον Αλτουσέρ κατά την τελευταία δεκαετία της ζωής του (πέθανε το 1990) και δημοσιεύτηκαν μετά το θάνατό του.

Ακριβώς επειδή γράφτηκαν τότε, σε αυτά παρουσιάζεται η ύστερη προβληματική του συγγραφέα, που κυριαρχείται από τις έννοιες της συνάντησης και του «αστάθμητου υλισμού».

Με απλά λόγια (για να καταλάβουμε ακόμα και τον τίτλο), στο έργο αυτό ο Αλτουσέρ υποστηρίζει πως η δημιουργία νέων δομών (ή «κόσμων» όπως λέει), δηλαδή μιας νέας πραγματικότητας, δεν είναι προϊόν μιας φυσικής τελεολογικής εξέλιξης (θα κάνω αυτό, άρα θα έχω το τάδε αποτέλεσμα). Το αντίθετο. Είναι αποτέλεσμα αστάθμητων συναντήσεων μεταξύ ασύνδετων και διαφορετικών μεταξύ τους παραγόντων, με ανεξάρτητες ιστορίες ο καθένας.

Το πώς βρέθηκαν («συναντήθηκαν»), έδεσαν αυτά τα εντελώς διαφορετικά και μη συνδεόμενα μεταξύ τους γεγονότα ώστε να δημιουργήσουν νέες δομές, αυτό γίνεται κατανοητό μόνο εκ των υστέρων, λέει ο Αλτουσέρ.

Από τα παραπάνω γίνεται αντιληπτό πόσο διαφορετική ήταν και η ίδια η σκέψη του συγγραφέα, σε σύγκριση με τους φιλοσόφους του καιρού του, που προσπαθούσαν να βρουν συνδέσεις (ιστορικές, κοινωνικές, οικονομικές) ώστε να εξηγήσουν την πορεία της ανθρωπότητας (πολιτικά, ταξικά, επαναστατικά κ.λπ.).

Σε μια εποχή όπως η σημερινή, όπου ένας υποψήφιος πρωθυπουργός υπεραμύνεται της μη γνώσης της ιστορίας ως κάτι παλιακό και όπου ο φασισμός (ακόμα και ο κεκαλυμμένος) αναδεικνύεται ως η «ριζοσπαστική εναλλακτική» απέναντι στις πολιτικές λιτότητας, η προβληματική του Αλτουσέρ και η επεξεργασία αυτών μόνο «παλιακή» δεν φαντάζει...

Αυτό το «δεν ξέρεις από πού θα σού ’ρθει», που λέμε στην καθημερινότητα, γίνεται ερμηνευτικός φιλοσοφικός στοχασμός και ως τέτοιος αρκεί για να μεταλλάξει απευθείας την ίδια την πραγματικότητα.

 Info

● «Το υπόγειο ρεύμα του υλισμού της συνάντησης» (με μετάφραση Τάσου Μπέτζελου) παρουσιάζεται από τις εκδόσεις «Εκτός Γραμμής», την Πέμπτη 7 Ιουνίου, στις 19.30, στον κήπο του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων (Ερμού 134, Σταθμός ΗΣΑΠ Θησείο). Θα μιλήσουν οι Ειρήνη Γαϊτάνου (πολιτικός επιστήμονας), Ηλίας Ιωακείμογλου (περιοδικό «Θέσεις»), Γεράσιμος Κακολύρης (καθηγητής Φιλοσοφίας), Παναγιώτης Σωτήρης («Εκτός Γραμμής»).

● Τρία αντίτυπα του βιβλίου μπορείτε να αποκτήσετε μέσω του efsyn.gr - Κερδίστε βιβλία.