Στιγμές σημαντικές του ελληνικού πολιτισμού αποτυπώνονται στο βιβλίο του επικοινωνιολόγου Διαμαντή Μπασαντή «Η Ποίηση στο Ελληνικό Τραγούδι» (εκδόσεις Γαβριηλίδη, 120 σελ.), ο οποίος επιχειρεί για πρώτη φορά μια χαρτογράφηση της μαζικής εξάπλωσης του «έντεχνου ελληνικού τραγουδιού» και της σπουδαίας ελληνικής ποίησης από τη δεκαετία του 1960 μέχρι το 1985.
Πώς ξεκίνησε το έντεχνο. Πώς άνοιξαν νέους μεγάλους δρόμους ο Μάνος και ο Μίκης. Πώς έγινε η συνάντηση μαζί τους των μεγάλων ποιητών της γενιάς του 1930 και της μεταπολεμικής γενιάς.
Οι δύο μεγάλοι Ελληνες δημιουργοί στην αφετηρία της διαδρομής τους βρέθηκαν μαζί με τον δίσκο βινυλίου των 33½. Πάνω του δημιούργησαν τη φόρμα του «κύκλου τραγουδιών», όπως την ονόμασε ο Θεοδωράκης.
Μετά ήταν το ραδιόφωνο που πέρασε τους δίσκους στο μαζικό ακροατήριο.
Και βεβαίως δίπλα ήταν ο κινηματογράφος που δημιούργησε τα μεγάλα και διαχρονικά στερεότυπα της ελληνικής κουλτούρας μέσα από τη μουσική του Χατζιδάκι και του Θεοδωράκη.
Φιλμ όπως το «Αμέρικα-Αμέρικα», η «Στέλλα», «Ποτέ την Κυριακή», ο «Ζορμπάς» δημιούργησαν εικόνες, χορούς, μουσικούς σκοπούς και διαμόρφωσαν την εικόνα μιας άλλης Ελλάδας από την αρχή.
Το βιβλίο αποτελεί μια μονογραφία της διαδρομής του έντεχνου ελληνικού τραγουδιού, αλλά συνάμα μια αναφορά στη μουσική και τα ΜΜΕ από τις πρώτες μέρες μέχρι σήμερα της ακουστικής εποχής κατά τον 20ό αιώνα.
Η περιοδολόγηση της εποχής στηρίζεται στις στέρεες γνώσεις του Γιώργου Παπαστεφάνου και το υλικό στα στοιχεία και τους πίνακες από το μεγάλο δισκογραφικό αρχείο του Πέτρου Δραγουμάνου.
Με εξαιρετική συνθετική αναλυτική και ικανότητα ο Δ. Μπασαντής καταφέρνει και αποτυπώνει με επιστημονική επάρκεια, αλλά και με δημοσιογραφική γλαφυρότητα μια εποχή που με τα έργα των δύο μεγάλων δημιουργών «ταξίδεψε» την Ελλάδα σε όλο τον κόσμο.
Από το βιβλίο αυτό παρουσιάζουμε ένα μικρό απόσπασμα που αναφέρεται στην δεκαετία του 1960:
«Στο σταυροδρόμι της ελληνικής μουσικής εμφανίζεται, το 1959, ο Μίκης Θεοδωράκης με την πρωτοποριακή δημιουργία του Επιταφίου, μια σειρά τραγουδιών βασισμένη στο ομώνυμο ποίημα του Γιάννη Ρίτσου. Ο Θεοδωράκης συνέθεσε στο Παρίσι τα πρώτα επτά τραγούδια και τα έστειλε στον Χατζιδάκι. Ο Χατζιδάκις τα ενορχήστρωσε με τον τρόπο του και τα παρουσίασε για πρώτη φορά το καλοκαίρι του 1960 στο ελληνικό κοινό με τη Νάνα Μούσχουρη. Τις πρώτες μέρες του φθινοπώρου ο Επιτάφιος στην ενορχήστρωση του Χατζιδάκι θα κυκλοφορήσει σε δίσκο 33½ στροφών από την εταιρεία Phillips-Fidelity.
Επιστρέφοντας από το Παρίσι, το φθινόπωρο της ίδιας χρονιάς, ο Θεοδωράκης διαφωνεί εντελώς με την ενορχήστρωση και την εκτέλεση του Χατζιδάκι και ενορχηστρώνει εντελώς διαφορετικά τον Επιτάφιο. Ο δίσκος, σε 33½ στροφές κι αυτός, θα κυκλοφορήσει δύο μήνες αργότερα από την εταιρεία Columbia. Ο δίσκος αυτός θεωρείται η γενέθλια πράξη του νέου μουσικού είδους που ονομάστηκε από τον ίδιο τον Θεοδωράκη "έντεχνο ελληνικό τραγούδι". Μέχρι τότε κανείς δεν είχε σκεφτεί να μελοποιήσει την "υψηλή ποίηση" του μοντερνισμού και να τη "δέσει" με ήχους και όργανα (μπουζούκι κ.λπ.) από το ρεμπέτικο και το λαϊκό τραγούδι.
Ο ίδιος ο Θεοδωράκης αφηγείται σε συνέντευξή του, πολλά χρόνια αργότερα, το πολιτισμικό σοκ που προκάλεσε το πρώτο άκουσμα αυτής της εκτέλεσης στους φίλους του όταν τους έβαλε να ακούσουν την πρώτη εγγραφή. Ακόμα και σημαντικοί διανοούμενοι της εποχής ένιωσαν περίεργα ακούγοντας στίχους του Ρίτσου να συνοδεύονται από μπουζούκι και να τραγουδιούνται από λαϊκό τραγουδιστή. Ομως ο Θεοδωράκης επέμεινε...
...Η πολιτισμική διαφορά των δύο προσεγγίσεων του Επιταφίου είχε να κάνει τόσο με τα στοιχεία της προσωπικότητας των δύο δημιουργών όσο και με την πολιτικο-πολιτισμική οπτική τους. Στον Θεοδωράκη βάραινε το εξωστρεφές ταμπεραμέντο και η έντονη πολιτική αντίληψη. Δύο στοιχεία που ήταν μακριά από τον εσωστρεφή κύκλο αναζητήσεων του Χατζιδάκι.
Ο Θεοδωράκης μπήκε σε μονοπάτια που νωρίτερα είχε ανοίξει ο ιδιοφυής Χατζιδάκις και τα μετέτρεψε με την πολιτική και τη μουσική προσωπικότητα και το ταλέντο του σε λεωφόρους. Στράφηκε εξαρχής στα μεγάλα ακροατήρια, τα οποία θέλησε να «μπολιάσει» με τη μεγάλη ποίηση. Ηταν μια πραγματική πολιτισμική επανάσταση...
...Αν η ποίηση ήταν η πηγή έμπνευσης του Θεοδωράκη, ο δίσκος ήταν το νέο ΜΜΕ για τη διάδοσή της. Και βεβαίως η λαϊκή συναυλία ήταν η πολιτική και πολιτιστική έκφραση της νέας κουλτούρας μέσα από την οποία ο Μίκης αναζήτησε το ευρύ λαϊκό ακροατήριο.
Με τον τρόπο του και τηρουμένων των αναλογιών, ο Θεοδωράκης χρησιμοποίησε αντίστοιχους τρόπους διάδοσης της μουσικής του με αυτούς που χρησιμοποιούσαν την ίδια εποχή διεθνώς οι Μπιτλς στην Αγγλία, ο Μπομπ Ντίλαν και η Τζόαν Μπαέζ στις ΗΠΑ κ.λπ. Από αυτήν την άποψη, μπορούμε να πούμε πως ο Θεοδωράκης αποτέλεσε την ελληνική εκδοχή μιας νέας διεθνούς πολιτικής αντίληψης για τη μουσική και τον πολιτισμό που εξαπλωνόταν εκείνα τα χρόνια».
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας