Press Cafe: Απελευθερωμένοι πλέον, χρησιμοποιούν ακροδεξιά ρητορική δίχως ενοχές

«Η Κανονικοποίηση του Ακροδεξιού Λόγου στην Ελλάδα: Φύλο, ΜΜΕ, Ενοπλες Δυνάμεις, Εκκλησία», αυτό είναι το βιβλίο που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις του Ιδρύματος Rosa Luxemburg Stiftung σε επιμέλεια του Γιώργου Σουβλή και της Ρόζας Βασιλάκη.

Είναι μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα μελέτη που καταπιάνεται με την κανονικοποίηση του λόγου της Ακροδεξιάς, τόσο από επίσημους θεσμούς του ελληνικού κράτους όσο και από την ίδια την κοινωνία των πολιτών. Εδώ, σήμερα, επιλέξαμε ένα απόσπασμα που αφορά, τι άλλο, τα αγαπημένα μας ΜΜΕ.

Χρησιμοποιώντας το εννοιολογικό πλαίσιο του ηθικού πανικού (Cohen, 1972), αποκωδικοποιούμε τον λόγο που αρθρώθηκε γύρω από τη συνομολόγηση της Συμφωνίας των Πρεσπών μεταξύ της Ελλάδας και της Δημοκρατίας της Βόρειας Μακεδονίας καθώς και γύρω από το προσφυγικό-μεταναστευτικό ζήτημα, τόσο κατά την κορύφωσή του το 2015, όσο και μετά την τουρκική αθέτηση της συμφωνίας με την Ε.Ε. για τους πρόσφυγες και μετανάστες που βρίσκονταν στο έδαφός της, τον Φεβρουάριο του 2020.

Υιοθετώντας το συγκεκριμένο αναλυτικό πλαίσιο, καταδεικνύουμε τους μοχλούς πραγματικής και συμβολικής νοηματοδότησης των γεγονότων αυτών και τους τρόπους που ενεργοποίησαν επιτελέσεις και τροφοδότησαν το κοινωνικό φαντασιακό με στερεότυπα και γνωστικά σχήματα τα οποία συνομίλησαν με τον φοβικό, μισαλλόδοξο και συνωμοσιολογικό ακροδεξιό λόγο.

[…] Επιχειρούμε να καταδείξουμε τον κυρίαρχο λόγο γύρω από το Μακεδονικό και προσφυγικό-μεταναστευτικό ζήτημα για την πενταετία 2015-2020, συμπεριλαμβάνοντας πρωτοσέλιδα και άρθρα από τις εφημερίδες «Μακελειό», «Καθημερινή» και «Πρώτο Θέμα» καθώς και από δελτία ειδήσεων και ενημερωτικές εκπομπές των τηλεοπτικών σταθμών ΑRT TV, ΑΝΤ1, STAR, ΣΚΑΪ και εκπομπές του Κυριάκου Βελόπουλου στον τηλεοπτικό σταθμό KONTRA CHANNEL. Η επιλογή των ΜΜΕ έγινε με κριτήριο τη διαφορετική ιδεολογικοπολιτική τους τοποθέτηση, καθώς καλύπτουν ένα φάσμα που κυμαίνεται από τον ακροδεξιό έως τον «mainstream» μιντιακό χώρο.

Το κεφάλαιο υποστηρίζει ότι η ρητορική τους διέγραψε παρόμοιες και κάποιες φορές πανομοιότυπες τροχιές νοήματος, διαμορφώνοντας ένα κλίμα φόβου και ανασφάλειας, που συνέβαλε στη δημιουργία μιας έντονα πολιτικής και κοινωνικής πόλωσης, η οποία οδήγησε στη νομιμοποίηση έως και φυσικοποίηση της ακροδεξιάς ιδεολογίας. Ακολουθώντας τέσσερις βασικούς άξονες, αναδεικνύουμε αρχικά την παραγωγή ενός λόγου, ο οποίος ενίσχυσε την αίσθηση μιας εκτός ελέγχου κατάστασης που φάνηκε να απειλεί την κυρίαρχη ηθική τάξη πραγμάτων και την ελληνική εθνική ταυτότητα, προσβάλλοντας ταυτόχρονα την εθνική υπερηφάνεια και ενισχύοντας αφηγήσεις περί κρίσης του έθνους και απαξίωσης του κράτους και των θεσμών του.

Στη συνέχεια, καταπιανόμαστε με τον τρόπο που τα ΜΜΕ αναπαρήγαγαν την ελληνική εθνική ιστορία μέσα από μια εμμονική σχεδόν αναζήτηση μιας κυρίαρχης ελληνικής ταυτότητας με ιστορικές καταβολές στα βάθη των αιώνων, η οποία συνδέθηκε με την Αρχαία Ελλάδα, συμβάλλοντας στη διαμόρφωση ενός φοβικού κλίματος περί ακεραιότητας του έθνους και ασφάλειας των πολιτών του.

Ο τρίτος άξονας αφορά την παραγωγή ενός λόγου που έθεσε σε κίνδυνο την εθνική ομοιογένεια και καλλιέργησε τον πανικό μέσω μιας ηθικοπλαστικής γλώσσας, κατασκευάζοντας τον Αλλο, άλλοτε ως «Σκοπιανό» γείτονα που επιβουλεύεται τη χώρα μας και άλλοτε ως δυστυχισμένο αλλά ταυτόχρονα απειλητικό πρόσφυγα-μετανάστη.

Το εγχείρημα του κεφαλαίου ολοκληρώνεται με την αναλυτική κατηγορία των θεωριών συνωμοσίας που λειτούργησαν ως άξονας για τη σύνδεση του κυρίαρχου λόγου γύρω από συνωμοσιολογικούς μύθους και την επινόηση αποδιοπομπαίων τράγων.

Υποστηρίζουμε ότι τέτοιες πρακτικές ενίσχυσαν την εδραίωση του ηθικού πανικού στην ελληνική κοινωνία ως αποτέλεσμα της κατασκευής και αναπαραγωγής λόγων φόβου από τα ΜΜΕ. Η ρητορική αυτή συνέβαλε στην εδραίωση μιας μόνιμης αίσθησης αναταραχής σε μια κοινωνία που βρισκόταν σε βαθιά δημοσιονομική κρίση, βιώνοντας ήδη αισθήματα φόβου και άγχους.

▶ «Μονόγραμμα» με τον συνθέτη Γιώργο Κουμεντάκη

Την πολύ ενδιαφέρουσα όσο και δημιουργική πορεία του Γιώργου Κουμεντάκη, του καλλιτεχνικού διευθυντή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, θα δούμε στο αυριανό «Μονόγραμμα», στην ΕΡΤ2, στις 5 και μισή το απόγευμα (νέα ώρα, νέα ημέρα προβολής).

Το Ρέθυμνο, η πόλη όπου γεννήθηκε το 1959, η ανθρωπογεωγραφία της περιοχής, οι γονείς, οι φίλοι, τα κρητικά ακούσματα και οι εικόνες που καθόρισαν την πορεία του. «Είμαι παιδί της Παλιάς Πόλης, άρα η Βενετία, οι τουρκικές επιρροές, οι οθωμανικές, η κρητική παράδοση είναι ένα σύμπλεγμα το οποίο δεν διαχωρίζεται εύκολα», λέει ο ίδιος.

Εφτιαξε τα πρώτα του έργα όταν ήταν μόλις 15 ετών. Σε ηλικία 22 ετών έγραψε μουσική για το Εθνικό Θέατρο και το Θέατρο Τέχνης. Στα 30 του κέρδισε το περίφημο Grand Prix de Rome, το μεγάλο βραβείο της Ρώμης. Η συνεργασία με τον Δημήτρη Παπαϊωάννου (Ομάδα Εδάφους) έφερε το πρώτο έργο τους, τα «Φεγγάρια», δίπτυχο για κόντρα τενόρο και για δύο πιάνα (μουσική πάνω στη Σαπφώ). Υπήρξε ο συνεργάτης του στις εντυπωσιακές τελετές των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004 στην Αθήνα. Από το 2015 βρίσκεται στην Εθνική Λυρική Σκηνή, στην αρχή ως υπεύθυνος της Εναλλακτικής Σκηνής και στη συνέχεια, από το 2017, μαζί με τη μεταφορά του Οργανισμού στις νέες του εγκαταστάσεις, αναλαμβάνει συνολικά την καλλιτεχνική διεύθυνση.

Η «Φόνισσα» είναι η μία από τις τέσσερις όπερες που έχει γράψει. «Ηθελα να βρω τρόπους να πλησιάσω την ελληνική παραδοσιακή μουσική. Εψαχνα χυμούς και μυρωδιές για τη δικιά μου γέννα». Εγραψε τη «Μαντινάδα για πιάνο» προσεγγίζοντας την κρητική παραδοσιακή μουσική μέσω του πιάνου. «Και γιατί μαντινάδα; Γιατί είναι κάτι που με κυνηγάει από τότε που γεννήθηκα. Η γιαγιά μου, η μητέρα του πατέρα μου, μίλαγε μόνο με μαντινάδες. Οποιαδήποτε κουβέντα έκανες μαζί της, σου απαντούσε με μαντινάδες, για το οποιοδήποτε θέμα».

Παραγωγός Γιώργος Σγουράκης, σκηνοθεσία Περικλής Κ. Ασπρούλιας, δημοσιογραφική επιμέλεια Ιωάννα Κολοβού, Αντώνης Εμιρζάς, διεύθυνση παραγωγής Στέλιος Σγουράκης.