Χάνουμε το έδαφος κάτω από τα πόδια μας

Σχεδόν 36 δισεκατομμύρια τόνοι εδαφών χάνονται κάθε χρόνο, καθώς παρασύρονται από το νερό, σε συνδυασμό με την αποψίλωση των δασών και τις ποικίλες αλλαγές στη χρήση της γης, παράγοντες που καθιστούν το πρόβλημα ακόμη χειρότερο. Στο συμπέρασμα αυτό καταλήγει νέα μελέτη του Πανεπιστημίου της Βασιλείας, του Κοινού Κέντρου Ερευνών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του βρετανικού Κέντρου Οικολογίας και Υδρολογίας.

Η μελέτη προσφέρει επίσης ιδέες για το πώς η γεωργία μπορεί να αλλάξει, ώστε να αποτελέσει μέρος της λύσης αντί να παραμένει μέρος του προβλήματος.

Το έδαφος αποτελεί μια ζωτικής σημασίας πηγή για την ικανοποίηση των ανθρώπινων αναγκών, όπως η παραγωγή τροφίμων και ζωοτροφών, οι ίνες, ο καθαρός αέρας και το νερό.

Το υγιές έδαφος ισοδυναμεί με έναν υγιή πλανήτη και υγιείς τους ανθρώπους που τον κατοικούν. Ωστόσο, το έδαφος δεν είναι ένας άπειρος πόρος.

Η ανθρώπινη δραστηριότητα και οι αλλαγές στη χρήση της γης οδηγούν σε αυξημένη απώλεια εδάφους, η οποία με τη σειρά της υποβαθμίζει το σύστημα ανακύκλωσης της φύσης και μειώνει την παραγωγικότητα της γης, μειώνοντας έτσι και την ανθρώπινη ευημερία σε παγκόσμιο επίπεδο.

Χαρτογράφηση

Τα ευρήματα της έρευνας «Αξιολόγηση της παγκόσμιας επίδρασης της αλλαγής στη χρήση γης τον 21ο αιώνα στη διάβρωση του εδάφους» προσφέρουν μια πρωτοφανή και λεπτομερή αξιολόγηση της παγκόσμιας απώλειας εδάφους, καθώς πρόκειται για την πιο λεπτομερή χαρτογράφηση της διάβρωσης του εδάφους.

Η μελέτη διερεύνησε τη δυναμική της διάβρωσης του εδάφους σε παγκόσμια κλίμακα με τη χρήση μοντέλων χωρικής κατανομής υψηλής ανάλυσης.

Η γεωστατική προσέγγιση επέτρεψε, για πρώτη φορά, την πλήρη ενσωμάτωση σε ένα παγκόσμιο μοντέλο της διάβρωσης του εδάφους όσον αφορά τη χρήση της γης και τις αλλαγές στη χρήση της γης, την έκταση, τους τύπους και τη χωρική κατανομή των καλλιεργειών σε παγκόσμιο επίπεδο, καθώς και τις επιπτώσεις των διαφόρων περιφερειακών συστημάτων καλλιέργειας. Κι όλα αυτά, σε συνδυασμό με μια βελτιωμένη παγκόσμια εκτίμηση της δυναμικής των βροχοπτώσεων.

Η μελέτη ποσοτικοποιεί τις επιπτώσεις της αλλαγής της χρήσης γης μεταξύ 2001 και 2012 και διαπιστώνει ότι κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου έχουν εκτοπιστεί 35,9 δισεκατομμύρια τόνοι εδάφους, εξαιτίας του νερού (κυρίως βροχοπτώσεων), ετησίως.

Αυτό είναι το ισοδύναμο του βάρους του σκυροδέματος που θα χρειαζόταν για την κατασκευή 250 από τα μεγαλύτερα φράγματα στον κόσμο, μεταξύ των οποίων και το φράγμα των Τριών Φαραγγιών στην Κίνα.

Η απώλεια του εδάφους αυξήθηκε κατά 2,5% μεταξύ του 2000 και του 2012, κυρίως λόγω της εκκαθάρισης των δασών για γεωργικούς σκοπούς.

Η διάβρωση του εδάφους δεν πλήττει ομοιόμορφα. Η μέτρια έως υψηλή διάβρωση του εδάφους επηρεάζει περίπου το 9,3% της επιφάνειας της γης και υπερβαίνει το γενικό ανεκτό όριο διάβρωσης του εδάφους για το 6,1% της επιφάνειας της γης ή περίπου 7,5 εκατομμύρια τετραγωνικά χιλιόμετρα.

Η μεγαλύτερη αύξηση στην απώλεια του εδάφους εντοπίζεται, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις, στην Αφρική νοτίως της Σαχάρας, τη Νότια Αμερική και τη Νοτιοανατολική Ασία. Αυτό σημαίνει ότι οι χώρες με λιγότερο αναπτυγμένες οικονομίες εκτιμάται ότι έχουν βιώσει τα υψηλότερα ποσοστά διάβρωσης του εδάφους.

Η Νότια Αμερική ξεπερνά την Αφρική με εκτιμώμενη αύξηση της διάβρωσης του εδάφους πάνω από 10% το 2012.

Αυτό φαίνεται να οφείλεται κυρίως στην αποψίλωση των δασών και στη μεγάλη επέκταση των καλλιεργήσιμων περιοχών στην Αργεντινή (41,6% ), στη Βολιβία (37,8%) και στο Περού (5,9%).

Κατά την ίδια περίοδο, η διάβρωση του εδάφους στην Αφρική αυξήθηκε κατά 8%, κυρίως στις χώρες του Ισημερινού.

Οι μεγαλύτερες και πιο έντονα διαβρωμένες περιοχές βρίσκονται στην Κίνα (0,47 εκατομμύρια τετραγωνικά χιλιόμετρα ή το 6,3% της έκτασης της χώρας), στη Βραζιλία (0,32 εκατομμύρια τετρ. χλμ. ή το 4,6% της έκτασης της χώρας) και στις αφρικανικές ισημερινές περιοχές (0,26 εκατομμύρια τετρ. χλμ. ή το 3,2% της περιοχής).

Η διάβρωση του εδάφους μπορεί να μειωθεί εάν υιοθετηθούν πρακτικές διατήρησης του εδάφους στη γεωργία.

Η μελέτη εκτιμά ότι, εάν εφαρμοστούν σωστά, οι πρακτικές διατήρησης θα μπορούσαν να εξοικονομήσουν πάνω από ένα δισεκατομμύριο τόνους εδάφους ετησίως.

Η αειφορική γεωργία

Η αειφορική γεωργική παραγωγή χρησιμοποιεί μια σειρά από γεωργικές πρακτικές προσαρμοσμένες στις ιδιαίτερες απαιτήσεις των καλλιεργειών και των τοπικών συνθηκών κάθε περιοχής.

Αυτές οι πρακτικές διαχείρισης των αγροκτημάτων και του εδάφους στοχεύουν στη προστασία του εδάφους από τη διάβρωση και την υποβάθμιση, βελτιώνουν τη γονιμότητα και τη βιοποικιλότητα και συμβάλλουν στη συντήρηση των φυσικών πόρων, ενώ βελτιστοποιούν ταυτόχρονα τις αποδόσεις των αγρών.

Χρησιμοποιεί μια σειρά από καλλιεργητικές πρακτικές που οδηγούν σε αειφορική διαχείριση των γεωργικών συστημάτων.

Οι αειφορικές καλλιέργειες καλύπτουν σήμερα περίπου το 15,3% της παρατηρούμενης καλλιεργήσιμης γης παγκοσμίως, μειώνοντας τη διάβρωση του εδάφους κατά περίπου 7%.

Οι μεγαλύτερες μειώσεις στην απώλεια του εδάφους λόγω της αειφορικής γεωργικής παραγωγής εκτιμώνται στη Νότια Αμερική κατά 16%, στην Ωκεανία κατά 15,4% και στη Βόρεια Αμερική κατά 12,5%.