95% «άνθρωποι», αλλά 100% χωρίς δικαιώματα

Μπορεί οι χιμπαντζήδες να αποτελούν τον στενότερο συγγενή του ανθρώπου, καθώς τα δύο είδη μοιάζουν γενετικά κατά τουλάχιστον 95%, και συμπεριφορικές μελέτες να δείχνουν ότι ο συναισθηματικός κόσμος, η κοινωνική ζωή και η ευφυΐα του χιμπαντζή δεν απέχουν από τον άνθρωπο, αλλά αυτό φαίνεται ότι δεν αρκεί προκειμένου αυτά τα πρωτεύοντα θηλαστικά να αναγνωριστούν ως νομικά πρόσωπα με το δικαίωμα της σωματικής ελευθερίας.

Σύμφωνα με απόφαση δικαστηρίου της Νέας Υόρκης, που εκδόθηκε την περασμένη εβδομάδα, οι χιμπαντζήδες δεν έχουν τα ίδια δικαιώματα με τους ανθρώπους.

Με αυτή την απόφαση το αμερικανικό δικαστήριο αρνήθηκε να διατάξει την απελευθέρωση δύο χιμπαντζήδων, επικυρώνοντας ουσιαστικά ανάλογη πρωτόδικη απόφαση της αμερικανικής Δικαιοσύνης πριν από δύο χρόνια, με την οποία είχε απορριφθεί αγωγή που είχε υποβάλει οργάνωση για τα δικαιώματα των ζώων και με την οποία ζητούσε την απελευθέρωση δύο αρσενικών χιμπαντζήδων.

Με την προσφυγή της η οργάνωση Πρόγραμμα Μη Ανθρώπινων Δικαιωμάτων (Nonhuman Rights Project - NhRP) ζητούσε την απελευθέρωση του Τόμι, ενός χιμπαντζή που κρατείται αιχμάλωτος σε κλουβί σε έναν παλιό χώρο στάθμευσης για τροχόσπιτα, και του Κίκο, ενός κωφού χιμπαντζή που ζει επίσης σε ιδιωτικό χώρο, προκειμένου να μεταφερθούν σε ένα μεγάλο υπαίθριο καταφύγιο στη Φλόριντα το οποίο ονομάζεται «Σώστε τους Χιμπαντζήδες».

Οι δύο χιμπαντζήδες είχαν αρχικά εκπαιδευτεί για να παίζουν σε τηλεοπτικές εκπομπές και ταινίες, με τον Κίκο να έχει ξυλοκοπηθεί από τον πρώην προπονητή του σε βαθμό να χάσει μερικώς την ακοή του.

Προκειμένου να το πετύχει αυτό, η οργάνωση υποστήριξε ότι οι χιμπαντζήδες έχουν τη δυνατότητα να αναφέρονται ως «νομικές προσωπικότητες», λόγος για τον οποίο ζήτησε να λάβουν ο Τόμι και ο Κίκο το ένταλμα «habeas corpus», έναν θεσμό του αγγλοσαξονικού δικαίου, που αποσκοπεί στην προστασία της ατομικής ελευθερίας του πολίτη έναντι της αυθαίρετης σύλληψης και κράτησής του.

Το δευτεροβάθμιο τμήμα του Ανώτατου Δικαστηρίου της Νέας Υόρκης δεν στάθηκε σε γεγονότα όπως ότι οι χιμπαντζήδες μπορούν να περπατήσουν όρθιοι και να χρησιμοποιήσουν ραβδιά και πέτρες ως εργαλεία για τη συλλογή των τροφίμων τους, ούτε ότι ορισμένοι έχουν διδαχθεί να μιλούν την απλή ανθρώπινη νοηματική γλώσσα, δηλώνοντας ότι δεν υπήρχε νομικό προηγούμενο για τους χιμπαντζήδες να θεωρούνται άνθρωποι και ότι οι γνωστικές τους ικανότητες δεν συνεπάγονται ότι θα μπορούσαν να φέρουν νομικά καθήκοντα ή να θεωρηθούν νομικά υπεύθυνοι για τις πράξεις τους.

Το Πρόγραμμα Μη Ανθρώπινων Δικαιωμάτων ισχυρίστηκε ότι τα μη ανθρώπινα ζώα θα μπορούσαν να αντιμετωπίσουν νομικά καθήκοντα, αναφέροντας μια «μακρά ιστορία, κυρίως από τις μεσαιωνικές και πρώιμες νεότερες περιόδους, των ζώων που έχουν δικαστεί για αδικήματα όπως η επίθεση σε ανθρώπους και η κατανάλωση καλλιεργειών».

Ωστόσο, το δικαστήριο αντέτεινε ότι καμία από τις αναφερθείσες περιπτώσεις δεν ήταν πρόσφατη ή από τη Νέα Υόρκη και ότι η ανικανότητα των χιμπαντζήδων να υπερασπιστούν ή να αναλάβουν επαρκή νομική ευθύνη για τις πράξεις τους εξηγεί γιατί δεν διώκονται εκείνοι που σκοτώνουν ή τραυματίζουν σοβαρά ανθρώπους.

Επιπλέον, στην απόφαση του δικαστηρίου αναφέρεται ότι ακόμη και αν οι χιμπαντζήδες μπορούσαν να πάρουν αποφάσεις για τη σωματική τους ελευθερία, αυτές δεν θα ήταν εφαρμόσιμες και ότι η οργάνωση με την αγωγή της δεν αμφισβητεί τη νομιμότητα της κράτησης των χιμπαντζήδων, αλλά απλώς επιδιώκει τη μεταφορά τους σε μια διαφορετική εγκατάσταση.

Δεν το βάζουν κάτω

Παρόλο που η συγκεκριμένη οργάνωση υπεράσπισης των ζώων έχει χάσει τρεις φορές σε προηγούμενα δικαστήρια της Νέας Υόρκης στις αγωγές της για την απελευθέρωση των δύο χιμπαντζήδων από το 2013, δήλωσε ότι θα παραπέμψει την υπόθεση στο ανώτατο δικαστήριο της Νέας Υόρκης, στο Εφετείο. «Αυτή η κατάσταση δεν πρόκειται να αλλάξει χωρίς αγώνα», δήλωσε εκπρόσωπός της.

«Είμαστε σίγουροι ότι το θεμελιώδες δικαίωμα του Τόμι και του Κίκο στη σωματική ελευθερία θα αναγνωριστεί. Η κοινή γνώμη έχει αρχίσει να κλίνει προς την πλευρά μας από τότε που ξεκινήσαμε την κατάθεση αυτών των αγωγών, πιθανώς ως αποτέλεσμα αυτών».

Αξίζει να σημειωθεί ότι, παρ’ όλες τις ήττες, το Πρόγραμμα Μη Ανθρώπινων Δικαιωμάτων με αυτές τις αγωγές έθεσε πρώτη φορά ενώπιον της Δικαιοσύνης το ζήτημα εάν τα ζώα πρώτης τάξης –μη ανθρώπινα πρωτεύοντα θηλαστικά, δελφίνια, ελέφαντες και όρκες– δικαιούνται συγκεκριμένων ανθρώπινων δικαιωμάτων (και παρόλο που πριν από δύο χρόνια είχε αποτύχει να κερδίσει την απελευθέρωση δύο άλλων χιμπαντζήδων, του Ηρακλή και του Λέοντα, που χρησιμοποιούνταν για ιατρικά πειράματα από το κρατικό πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης).

Ωστόσο, στην πραγματικότητα αυτό που φοβούνται οι δικαστές είναι ότι μια απόφαση υπέρ της αναγνώρισης δικαιωμάτων για τους δυο χιμπαντζήδες μπορεί να οδηγήσει σε απρόβλεπτες συνέπειες.

Κι αυτό, διότι αν γινόταν δεκτή η ιδιότητα του Τόμι και του Κίκο ως προσώπων, το ίδιο θα έπρεπε να συμβεί και για άλλα ευφυή ζώα. Αυτό θα σήμαινε ότι θα έπρεπε να καταργηθούν οι ζωολογικοί κήποι όπου αυτά τα ζώα βρίσκονται υπό αιχμαλωσία και αντίστοιχα να απαγορευθεί η κράτηση ζώων με υψηλή νοημοσύνη σε ιδιωτικούς χώρους.