Ενας αριστερός ιθαγενής για την προεδρία της Βολιβίας

Aλλαγή του πολιτικού σκηνικού συντελείται στη Βολιβία, με την ανακοίνωση της υποψηφιότητας του 37χρονου ιθαγενούς συνδικαλιστή ηγέτη Αντρόνικο Ροντρίγκες να δίνει ελπίδες στην Αριστερά για τις προεδρικές και βουλευτικές εκλογές του προσεχούς Αυγούστου.

Είκοσι χρόνια μετά την εκλογική νίκη του Εβο Μοράλες, το άλλοτε κόμμα του, το MAS (Κίνημα προς τον Σοσιαλισμό), σπαραγμένο από τις εσωτερικές έριδες ανάμεσα στον πρώην πρόεδρο Μοράλες και τον νυν πρόεδρο Λούτσο Αρσε, μοιάζει να πλέει με βέβαιη ρότα προς την ήττα, απέναντι σε μια Δεξιά επίσης κατακερματισμένη αλλά δίχως τη φθορά της διαχείρισης μιας βαθιάς κρίσης που έχει απογοητεύσει σημαντική μερίδα του πληθυσμού. Ομως η νέα πρωτοβουλία ίσως κάνει τη διαφορά.

Η απόφαση του Ροντρίγκες, που επισημοποιήθηκε το Σάββατο σε συγκέντρωση οπαδών του στο Ορούρο, ήταν η απάντησή του στο αίτημα κοινωνικών οργανώσεων να διεκδικήσει την προεδρία. «Αποδέχομαι, αδέλφια μου» ήταν η λιτή δήλωση του άλλοτε στελέχους του MAS για μια νέα κίνηση που πολλοί ανέμεναν με ελπίδα ώστε να ξεπεραστεί το τέλμα όπου οδήγησε το κόμμα και την κυβέρνηση η εσωτερική «εμφύλια σύρραξη».

Είναι μια «καίρια πολιτική σφήνα» ανάμεσα στον πρόεδρο Αρσε, που κυβερνά από το 2020 και παρότι δημοσκοπικά έχει καταποντιστεί θα είναι υποψήφιος, και στον Μοράλες, που κυβέρνησε επί τρεις θητείες (2006-2019) και επιμένει -με τις δικές του ομάδες οπαδών- να είναι επίσης υποψήφιος, παρά τη ρητή απόφαση του Συνταγματικού Δικαστηρίου ότι κανείς δεν μπορεί να έχει περισσότερες από δύο θητείες στην προεδρία.

Αλληλοεξουδετέρωση

Ο Αρσε με απόφαση του Ανώτατου Εκλογοδικείου τον περασμένο Νοέμβριο ανέλαβε τον έλεγχο του MAS εκδιώκοντας από την ηγεσία μετά από σχεδόν 30 χρόνια τον Μοράλες, ο οποίος καταγγέλλει πως ο πρόεδρος επιστρατεύει κάθε μηχανισμό για να «αφανίσει» πολιτικά τον ίδιο και τον νέο του πολιτικό σχηματισμό «Εβο - Λαός». Και ο πρώην πρόεδρος επιχειρεί να οδηγήσει σε παράλυση την κυβέρνηση για να βαθύνει τη λαϊκή δυσαρέσκεια για την πολύ δύσκολη οικονομική κατάσταση της χώρας. Ετσι οι «εβίστας» βουλευτές μπλόκαραν στο Κογκρέσο διεθνείς πιστώσεις πάνω από 1,6 δισ. δολάρια που αναζητά η κυβέρνηση για να αντιμετωπίσει κάπως την έλλειψη καυσίμων και συναλλάγματος.

Αυτή η διαμάχη έχει καταφέρει αυτό που δεν πέτυχε η πανίσχυρη αποσχιστική και πραξικοπηματική Δεξιά τόσα χρόνια, βοηθούσης και της σοβαρής οικονομικής κρίσης: έχει αποδυναμώσει το MAS και τις πιθανότητές του να παραμείνει στην κυβέρνηση. Κυρίως έχει προκαλέσει μια αλληλοεξουδετέρωση των πολιτικών φιλοδοξιών τόσο του Αρσε όσο και του Μοράλες.

«Αυτή η διάσπαση του MAS σήμανε το τέλος του ηγεμονικού μοντέλου σε μια συγκυρία βαθιάς οικονομικής κρίσης και κλίματος σκεπτικισμού, δυσαρέσκειας και απαισιοδοξίας» εκτιμά ο πολιτικός αναλυτής Αρμάντο Ορτούνιο. Κλίμα που επιβεβαιώνεται από το τελευταίο Λατινο-βαρόμετρο: μόνο το 2% αξιολογεί θετικά την οικονομία της Βολιβίας, το 25% θεωρεί ότι η κατάσταση μπορεί να επιδεινωθεί κι άλλο και η εμπιστοσύνη στον Αρσε και στην κυβέρνησή του βρίσκεται στο 10% και 12% αντίστοιχα.

Αυτή η πολιτική «εξόντωση» έχει εξωθήσει στην πραγματικότητα σε αναζήτηση αλλαγής στο ευρύ κίνημα που συνιστά το MAS και που βρίσκει έκφραση με την ανάδυση του Ροντρίγκες. Ιθαγενής, συνδικαλιστής των μικροκαλλιεργητών φύλλων κόκας με καταγωγή από το Τσαπάρε της Κοτσαμπάμπα, όπως ακριβώς και ο Μοράλες, θεωρήθηκε ένα είδος «φυσικού διαδόχου» του το 2019, όταν ο Μοράλες ανατράπηκε με πραξικόπημα και αναγκάστηκε να εξοριστεί πρώτα στο Μεξικό και μετά στην Αργεντινή.

Ο Ροντρίγκες έγινε το πιο ορατό πρόσωπο της αντίστασης στο εσωτερικό της Βολιβίας κατά του παράνομου καθεστώτος που εγκαταστάθηκε στην εξουσία με πρόεδρο τη Γιανίν Ανιες. Και το 2020, μετά τη συντριπτική νίκη (55%) του MAS με υποψήφιο τον Αρσε, ο Ροντρίγκες εκλέχθηκε γερουσιαστής και λίγο μετά πρόεδρος της Γερουσίας, θέση που κατέχει ώς σήμερα.

Λαϊκή στήριξη και φιλοδοξίες

Δεινός διαπραγματευτής και με ήπιο λόγο, όταν ξέσπασε η μετωπική σύγκρουση των δύο διεκδικητών (ακόμη τότε) του «αυθεντικού MAS», χωρίς να έρθει σε οριστική ρήξη με τους «αρσίστας», παρέμεινε στις επάλξεις των «εβίστας», από τους οποίους άρχισε σταδιακά να παίρνει αποστάσεις.

Σύντομα αναδείχθηκε σε πόλο συσπείρωσης ζητώντας την ενότητα ως μοναδική προϋπόθεση για να ηττηθούν η ισχυρή και πολυπρόσωπη συντηρητική κομματική δεξαμενή της Βολιβίας αλλά και η επικίνδυνα ανερχόμενη Ακροδεξιά. Και έχει πετύχει μια τεράστια στήριξη: σύμφωνα με τις τελευταίες δημοσκοπήσεις (πριν καν ανακοινώσει επίσημα την υποψηφιότητά του) ηγείται της προεκλογικής κούρσας με 25%, ξεπερνώντας κατά 7 μονάδες τον συντηρητικό επιχειρηματία Σαμουέλ Ντόρια Μεδίνα, ενώ ο Αρσε φέρεται να κατακτά ποσοστό μικρότερο του 5%, με μια δημοσκόπηση να του δίνει μόλις 1%.

Εχοντας μείνει εκτός πολέμων εξουσίας δεν έχει φθαρεί, έτσι που θα μπορούσε να είναι μια ελπίδα, συσπειρώνοντας όχι μόνο τις αριστερές βάσεις των λαϊκών κινημάτων αλλά και άλλους προοδευτικούς και πιο μετριοπαθείς ψηφοφόρους. Αλλά ενώ ο Ροντρίγκες εμφανίζεται ως ουσιαστική διέξοδος στο αδιέξοδο της βολιβιάνικης κυβερνώσας Αριστεράς, ούτε ο Αρσε ούτε ο Μοράλες δείχνουν πρόθυμοι να κάνουν πίσω.

Ο Αρσε απέφυγε να τοποθετηθεί άμεσα στην ανακοίνωση της υποψηφιότητας Ροντρίγκες και κάποιοι φοβούνται μήπως επιχειρηθεί να εμποδιστεί αυτή με δικαστικές προσφυγές ώστε ο φιλόδοξος νυν πρόεδρος να μονοπωλήσει την αποκαλούμενη «αριστερή ψήφο». Ενώ ο Εβο, αμετακίνητος στη θέση του να διεκδικήσει ξανά την προεδρία, εύγλωττα ζήτησε από τον δημοφιλή ιθαγενή πολιτικό να αναθεωρήσει την απόφασή του ώστε «να βρεθεί στο πλευρό του λαού» και «να μη γίνει όργανο της αυτοκρατορίας (των ΗΠΑ)».