Ανταποκρίσεις από τη Λατινική Αμερική: Η σάλσα δεν είναι επ' ουδενί μουσική του σαλονιού

…Η σάλσα είναι μια μουσική εντελώς λαϊκή, μια μουσική που γεννιέται στους δρόμους από και για τους ανθρώπους του δρόμου, στις λαϊκές γειτονιές, στα μέρη που ονομάζουμε «τσιμεντένιες ζούγκλες», εκεί που κανείς μπορεί να μπλέξει χωρίς να το θέλει, να πέσει θύμα βίας, ληστείας, κ.λπ. Ουσιαστικά, η σάλσα έχει υποστεί την ίδια λανθασμένη κατηγοριοποίηση που έχει υποστεί και το τανγκό, τα οποία το «σύστημα» έχει περικλείσει στα σαλόνια. Ωστόσο, επ´ουδενί δεν είναι  μουσική σαλονιού...

                                                                                                                       Όσμαν Αρίας

Ο Όσμαν Αρίας είναι ένας από τους πιο γνωστούς DJ της Κολομβίας. Η γνωριμία μας έγινε πριν λίγους μήνες στο Κάλι της Κολομβίας. Ήταν προπαραμονή πρωτοχρονιάς, τελευταία μέρα της Feria de Cali, της ετήσιας πενταήμερης γιορτής της σάλσα και της πόλης. Από νωρίς, πριν καλά καλά νυχτώσει, όλη η πόλη, οι κάτοικοι και μαζί τα δυο εκατομμύρια επισκέπτες, ζούσε στους ρυθμούς ενός ξέφρενου πάρτι. Το βράδι είχαμε κλείσει τραπέζι στο  Zaperoco Bar, τον «ναό της σάλσα». Ο Όσμαν στο πόστο του έβαζε μουσική. Η πίστα γέμισε: άντρες και γυναίκες όλων των ηλικιών, διονυσιασμός και μεγάλη χορευτική δεξιοτεχνία, έκσταση. Πιάσαμε στον Όσμαν την κουβέντα, ανταλλάξαμε τηλέφωνα και συμφωνήσαμε να μας δώσει κάποια στιγμή μια συνέντευξη. Ακολουθεί η εν λόγω συνέντευξη που δόθηκε πολλές εβδομάδες αργότερα.

• Το μπαρ Zaperoco έχει την φήμη του «ναού της σάλσα». Τι το κάνει τόσο ξεχωριστό και πώς κατέκτησε αυτόν τον τίτλο;

Είναι ένα καταπληκτικό μέρος, κάτι που μπορώ να επιβεβαιώσω μέσα από την προσωπική μου εμπειρία και διαδρομή. Δημιουργεί μια φιλική ατμόσφαιρα για τους τουρίστες και τους θαμώνες γενικότερα, κάνοντάς τους να αισθανθούν οικεία. Είναι ένας χώρος που μετράει ήδη 33 χρόνια ζωής, ενώ εμείς είμαστε κομμάτι του εδώ και 24 χρόνια. Αποτελεί τον «ναό της μουσικής», αφού δεν διαθέτει περίτεχνους στολισμούς, φαντασμαγορικά φώτα και περίλαμπρες πίστες: τοίχοι από τούβλα που πολλά δεν είναι καν βαμμένα. Είναι τόσο εμβληματικό το μέρος, που έχει δημιουργηθεί και μία έκφραση η οποία προέκυψε από το όνομα του χώρου: «Zaperoco, es alboroto». Εδώ στο Κάλι είναι πάρα πολύ διαδεδομένη, αλλά μπορείς να την ακούσεις και σε άλλα μέρη της Λ. Αμερικής. Το “alboroto” είναι σαν να λέμε «ο κακός χαμός». Γενικά, στην ισπανική γλώσσα, έχει διάφορες σημασίες όπως καβγάδες, φασαρίες, κ.λπ., αλλά ο δικός μας «κακός χαμός» είναι προϊόν της χαράς, των κρουστών, των οργάνων, του χορού. Το Zaperoco λοιπόν είναι εμβληματικός χώρος, παρόλο που υπάρχουν κι άλλοι χώροι, όπου γίνεται το αδιαχώρητο. Ωστόσο, εκεί η φιλοσοφία είναι διαφορετική: ο ήχος είναι διαφορετικός, παίζουν DJ’s που χρησιμοποιούν εφέ και διάφορες τεχνικές, ενώ εμείς είμαστε πιο παραδοσιακοί κι έχουμε τύχει αναγνώρισης σε εθνικό και διεθνές επίπεδο, όπως καλή ώρα τώρα εδώ, με εσάς.

• Πείτε μας λίγο για την ιστορία της σάλσα, τις απαρχές και την εξέλιξή της ως ξεχωριστό είδους μουσικής και χορού στην Λατινική Αμερική.

Η σάλσα ως αυτόνομος χορευτικός ρυθμός, δεν υπάρχει στην πραγματικότητα. Δεν υπάρχει ούτε καν ως λήμμα στα λεξικά της ισπανικής, της καστιλιάνικης γλώσσας. Πρόκειται για ένα κράμα ρυθμών που συναντήθηκαν στην Νέα Υόρκη (εξ ου και το όνομα, σάλσα, δηλαδή σάλτσα από τους διαφορετικούς ρυθμούς). Τα συνθετικά στοιχεία του κράματος πηγάζουν από την καρδιά της αφρικανικής κουλτούρας και περνάνε στην Κούβα, στον Άγιο Δομίνικο, στο Πουέρτο Ρίκο, στον Παναμά, και στην Κολομβία, όπου αναμειγνύονται με τα τοπικά στοιχεία και δημιουργούν αυτή τη «σάλτσα».

• Πώς κατάφερε μια κολομβιάνικη πόλη σαν το Κάλι να κατακτήσει τον τίτλο της παγκόσμιας πρωτεύουσας της σάλσα και σε διαφέρει η τοπική της εκδοχή από την κουβανέζικη σχολή;

Στην πραγματικότητα, δεν υπάρχει κάποιο πλαίσιο διαγωνισμών και ανταγωνισμών που να δίνει στην πόλη του Κάλι αυτή τη διάκριση. Ουσιαστικά, την κερδίζει δικαιωματικά, λόγω του ότι είναι μια πόλη γεμάτη μιγάδες, οι οποίοι φέρουν χαρακτηριστικά από διάφορες φυλές, στις οποίες αρέσει ο ήχος των κρουστών, οι μουσικές που δημιουργούν κέφι. Υπάρχει μεγάλη κουλτούρα μουσικής στην περιοχή. Αρχικά, οι μουσικές αυτές έφτασαν στο Κάλι από τα παράλια, από την Καραϊβική, απ’ όπου μας ήρθε και ο Lucho Bermudez (Λούτσο Μπερμούντες). Αυτές όλες οι μουσικές έγιναν κλασικές τοπικές μουσικές. Εκείνο, όμως, που πραγματικά επηρέασε την τοπική μουσική είναι οι μουσικές παραδόσεις που μας ήρθαν από την τροπική Μπουεναβεντούρα του Ειρηνικού. Εκείνη την εποχή έφτασε στο απόγειό της η μουσική κουλτούρα “currulao” με κύριο εκφραστή της τον Petronio Álvares. Η σάλσα ήρθε αργότερα, γύρω στο 1965, όταν ο Ricardo Richie Rey με την ορχήστρα του πηγαίνει στη Νέα Υόρκη για να αναζητήσει νέους μουσικούς ορίζοντες και ανακαλύπτει πολύ ενδιαφέροντα πράγματα. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να ξεκινήσει να διαδίδει εδώ στην περιοχή τη σάλσα. Πριν απ’ αυτή την εξέλιξη, όμως, δεν υπήρχαν εδώ στην περιοχή γνωστοί μουσικοί της σάλσα. Οι ΗΠΑ συμβάλλουν στην αναγνώρισή τους εδώ. Άρα, λοιπόν, στις ΗΠΑ οφείλουμε τη σάλσα, αφού εκεί πήγαν διάφοροι μουσικοί από το Πουέρτο Ρίκο, από την Αϊτή, από την Κούβα, και δημιουργήθηκε αυτό που λέμε σάλσα. Σχετικά, τώρα, με το γιατί εμείς είμαστε η πρωτεύουσα της σάλσα (ας μου επιτραπεί ο όρος), έχω να πω το εξής: η μουσική είναι συστατικό μας στοιχείο. Γεννιόμαστε με τη μουσική και την έχουμε μέσα μας. Η Κολομβία, και συγκεκριμένα η πόλη του Κάλι είναι από τις πρώτες χώρες που εξέλιξαν τη σάλσα και η πρώτη πόλη που απέκτησε παγκόσμιο πρωταθλητή της σάλσα, τον επονομαζόμενο Watousi που χόρευε μαζί με τη χορεύτρια María Tovar. Η διαφορά της δικής μας σάλσα από τη σάλσα του Πουέρτο Ρίκο ή της Κούβας είναι ότι αυτοί τη χορεύουν πιο αρμονικά, ενώ εμείς τη χορεύουμε μ’ έναν φρενήρη ρυθμό, εντάσσοντας και πολλά ακροβατικά. Το γεγονός αυτό ότι έχουμε τη δική μας ταυτότητα στον χορό κι ένα πολύ ανεπτυγμένο δίκτυο σχολών που τον διαδίδουν, μας καθιστούν αυτό που λέμε «Κάλι, Παγκόσμια Πρωτεύουσα της σάλσα».

• Τι θα συμβουλεύατε τους Ελληνες που θα ήθελαν να μάθουν σάλσα ή άλλους λατινοαμερικανικούς χορούς;

Σήμερα πολλοί νέοι αντιμετωπίζουν τη σάλσα ως μια μουσική ρομαντική, όπως το υποείδος που έχει δημιουργηθεί με την ονομασία salsa de alcoba. Ωστόσο, η πραγματική σάλσα δεν έχει κανέναν ρομαντισμό. Είναι μια μουσική εντελώς λαϊκή, μια μουσική που γεννιέται στους δρόμους από και για τους ανθρώπους του δρόμου, στις λαϊκές γειτονιές, στα μέρη που ονομάζουμε «τσιμεντένιες ζούγκλες», εκεί που κανείς μπορεί να μπλέξει χωρίς να το θέλει, να πέσει θύμα βίας, ληστείας, κ.λπ. Ουσιαστικά, η σάλσα έχει υποστεί την ίδια λανθασμένη κατηγοριοποίηση που έχει υποστεί και το τάνγκο, τα οποία το «σύστημα» έχει περικλείσει στα σαλόνια. Ωστόσο, επουδενί δεν είναι  μουσική σαλονιού. Η συμβουλή μου, λοιπόν,  προς τους νέους που θέλουν σήμερα να ασχοληθούν με τη σάλσα, είναι να σκύψουν πρώτα στην ιστορία του χορού και να μελετήσουν τις απαρχές της σάλσα, τους πρώτους της ήχους, τα τύμπανα, τα κρουστά που αποτελούν τον θεμέλιο λίθος της σάλσα και της δίνουν αυτό τον υπέροχο ήχο που τη χαρακτηρίζει. Μετά έρχονται τα πνευστά, τα πλήκτρα και το σαξόφωνο.

• Δουλεύετε δεκαετίες ως DJ και είστε πλέον διάσημος στον χώρο σας. Ποια στοιχεία ξεχωρίζουν έναν καλό  DJ;

Δουλεύω ως DJ πάνω από 40 χρόνια, έχοντας ξεκινήσει πολύ νωρίς, αν και ανεπίσημα. Για να γίνει κάποιος καλός DJ θα πρέπει η μουσική να τρέχει στις φλέβες του, να την έχει μέσα του. Πρέπει να βάζεις πολύ συναίσθημα στη μουσική που παίζεις, να μιλάς με τον κόσμο, να τον κάνεις να νιώσει τη μουσική που ακούει και να πλημμυρίσει απ’ αυτήν κάνοντάς την κτήμα του. Εγώ, όπως και πολλοί άλλοι, ξεκίνησα πριν σχεδόν 45 χρόνια να βάζω μουσική, όντας φανατικός μουσικόφιλος, αλλά ξεκίνησα με τα τάνγκο, τα οποία άρεσαν σε όλους τους αυθεντικούς εκπροσώπους της σάλσα της παλιάς φρουράς. Υπάρχουν πολλές μπάντες από την Κούβα που παίζουν και τάνγκο, ενώ και ο Richie Rey ή ο Μπόμπι Ροντρίγκες είχαν γράψει πολλά κομμάτια τάνγκο. Έτσι, λοιπόν, όντας πολύπλευρος και πολυπρόσωπος μουσικά, ξεκίνησα να παίζω τάνγκο, γιατί τη λατρεύω αυτή τη μουσική, όπως λατρεύω τις κούμπιες και τα μπολέρο. Σήμερα έχει πάρει κάποιες μορφές το τάνγκο που δε συμβαδίζουν με την προσωπικότητά μου. H επίσημη πορεία μου ως DJ ξεκινάει στο μαγαζί «La Taverna Latina» εδώ στο Κάλι, το οποίο έμεινε στην Ιστορία ως το «Πανεπιστήμιο της σάλσα». Αυτά τα πρώτα μου βήματα τα πραγματοποίησα δίπλα στον θρυλικό DJ Γκάρι Ντομίνγκες. Οι δυο μας δημιουργήσαμε έναν τόπο συνάντησης στο πλαίσιο των λαϊκών γιορτών της πόλης του Κάλι, τη γνωστή “Feria de Cali”, για όλους τους συλλέκτες μουσικής σάλσα της πόλης. Ξεκίνησε, λοιπόν, όλο αυτό, το οποίο στην πορεία μεγάλωσε: κάθε μέρα το πρόγραμμα αλλάζει, προσκαλούνται DJ από διάφορες περιοχές, ενώ τα τελευταία χρόνια έχει μεγαλώσει ακόμα περισσότερο, φέρνοντας και καλλιτέχνες από το εξωτερικό. Εκεί, λοιπόν, στην Taverna Latina έμεινα πάνω από 10 χρόνια κι αποκόμισα φοβερές εμπειρίες και γνώσεις τις οποίες τώρα μοιράζομαι με τον κόσμο, όπως κάνω και τώρα εδώ μαζί σου. Ό,τι γνώση απέκτησα, την απέκτησα μόνος μου, διαβάζοντας και ακούγοντας συνεχώς μουσική. Είμαι τελείως αυτοδίδακτος και η μουσική για μένα είναι τα πάντα, η ζωή μου η ίδια ξεκινάει και τελειώνει με τη μουσική. Ό,τι είμαι σήμερα το χρωστάω στη μουσική.