Αϊτή: ένας χρόνος μετάβασης... στο απόλυτο χάος

Οταν στις 25 Απριλίου του 2024 ανέλαβε το Μεταβατικό Προεδρικό Συμβούλιο (MΠΣ) στην Αϊτή, πολλοί έκαναν λόγο για ελπιδοφόρο βήμα στην αντιμετώπιση της χρόνιας ανασφάλειας, βίας, διαφθοράς και ατιμωρησίας που μαστίζει τη χώρα, παρά τις ενστάσεις κοινωνικών οργανώσεων βάσης που κατάγγελλαν ένα ακόμη αποτυχημένο σχέδιο «ειρήνευσης» από τα πάνω.

Ενα χρόνο μετά, η πολυπόθητη βελτίωση δεν έχει έρθει και η κατάσταση μοιάζει να επιδεινώνεται σε τέτοιο βαθμό που τα Ηνωμένα Εθνη μιλούν για απόλυτο χάος με τη βία να πλησιάζει σε «σημείο χωρίς επιστροφή» και οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων να αναφέρονται στο ΜΠΣ με όρους μαφίας.

«Το ΜΠΣ και η κυβέρνησή του συμβολίζουν μια άπληστη και ανίκανη εξουσία, ένα κράτος σε ερείπια. Η χώρα κυβερνιέται με απόλυτη απουσία ηγεσίας, χωρίς κατεύθυνση, όραμα και σχέδιο για την κοινωνία», αναφέρει έκθεση του Εθνικού Δικτύου Προάσπισης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (RNDDH) επισημαίνοντας πως ενώ ο πληθυσμός περίμενε μεταρρυθμίσεις, «το ΜΠΣ πρόσφερε μια μαφιόζικη διαχείριση των κρατικών υποθέσεων».

Η δημιουργία αυτού του Σώματος συνομολογήθηκε από τα κράτη-μέλη της Caricom (Κοινότητας της Καραϊβικής) και μαζί από Γαλλία, ΗΠΑ και Καναδά, τις πρώην αποικιοκρατικές δυνάμεις που παραμένουν «διαιτητές» της Ιστορίας της Αϊτής κι ευθύνονται καίρια για το γεγονός ότι αυτή παραμένει η φτωχότερη και πιο βίαιη χώρα του δυτικού ημισφαιρίου. Ηταν έτσι σχεδόν προδιαγεγραμμένο πως αυτή η προσωρινή κυβέρνηση δεν θα μπορούσε να επιλύσει καμιά από τις εκκρεμότητες μιας έστω και τύποις δημοκρατικής μετάβασης στη χώρα.

Αίμα, τρόμος και φτώχεια

Η «ειρήνευση» είναι μια φάρσα. Το 2024 δολοφονήθηκαν περισσότεροι από 5.500 Αϊτινοί και απήχθησαν κάπου 1.500, πάνω από ένα εκατομμύριο εκτοπίστηκαν από τη βία και την ανασφάλεια, και επικράτησε απερίγραπτη σεξουαλική βία, με σχεδόν 1.850 βιασμούς. Μόνο τους τρεις πρώτους μήνες φέτος διαπράχθηκαν 2.660 δολοφονίες, αύξηση 41,3% από το προηγούμενο τρίμηνο. Το 85% της πρωτεύουσας και μεγάλα τμήματα της υπόλοιπης χώρας ελέγχονται από τις ένοπλες συμμορίες, που επεκτείνουν ακάθεκτες την κυριαρχία τους και σε νέες πόλεις. Οπως όπως έγινε πρόσφατα στο Μιρμπαλέ, όπου και απελευθέρωσαν από τις φυλακές 500 κρατούμενους που –όπως και οι χιλιάδες ακόμη που έχουν απελευθερωθεί από τις συμμορίες τον τελευταίο χρόνο- βαθαίνουν την εκστρατεία τρομοκράτησης του πληθυσμού.

Η επίσης δημιουργημένη παρά τις επιφυλάξεις των μαχητικών κοινωνικών οργανώσεων Πολυεθνική Αποστολή Στήριξης Ασφάλειας (ΠΑΣΣ), υπό την ηγεσία της Κένυας, υποτίθεται ότι θα έφερνε συντριπτικά πλήγματα στις εγκληματικές συμμορίες, αλλά δεν υπάρχει καμιά τέτοια προοπτική, όπως σημείωνε η διευθύντρια του Διεθνούς Οργανισμού Μετανάστευσης, Εϊμι Ποπ: «Από τα 2.500 μέλη που υποτίθεται ότι θα είχε αρχικά, μόνο 1.000 έχουν καταφτάσει. Αλλά ακόμη και 2.500 να ήταν δεν θα επαρκούσαν σε μια χώρα όπου κυκλοφορούν τουλάχιστον 500.000 όπλα στους δρόμους».

«Καθώς η βία επεκτείνεται σε όλο και περισσότερες περιοχές αυξάνει ο σκεπτικισμός των Αϊτινών για την ικανότητα του κράτους να ανταποκριθεί στις τεράστιες ανάγκες τους», τόνισε η ειδική Απεσταλμένη των Ηνωμένων Εθνών για την Αϊτή Μαρία Ισαμπέλ Σαλβαδόρ στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ ζητώντας την ενεργή συμμετοχή της διεθνούς κοινότητας με χρηματοδότηση και ενίσχυση για την άμεση αντιμετώπιση της κρίσης. Μάταια.

Και σαν τα δεινά να μην έφταναν, η κατάσταση κινδυνεύει να εκτροχιαστεί ακόμη περισσότερο με την απόφαση του Αμερικανού προέδρου Ντόναλντ Τραμπ να καταργήσει ειδικό πρόγραμμα προστασίας που είχε υιοθετήσει ο προκάτοχός του, Τζο Μπάιντεν, για την υποδοχή και παροχή διετούς άδειας εργασίας σε μετανάστες και πρόσφυγες από την Αϊτή, τη Βενεζουέλα, την Κούβα και τη Νικαράγουα. Ο Τραμπ τούς διέταξε να «αυτο-απελαθούν (sic)» έως τις 24 Απριλίου. Παρότι ομοσπονδιακή δικαστής των ΗΠΑ μπλόκαρε προσωρινά το μέτρο, η καταναγκαστική επιστροφή κάπου 117.000 Αϊτινών μεταναστών συνεχίζει να είναι ενδεχόμενη στο επόμενο διάστημα.

Συλλαμβάνουν εγκύους και λεχώνες

Την ίδια τακτική ακολουθεί η γειτονική Δομινικανή Δημοκρατία (που μοιράζεται με την Αϊτή το νησί Εσπανιόλα), όπου η συντηρητική κυβέρνηση του προέδρου Αμπιναντέρ έχει από πέρσι εγκαινιάσει πρόγραμμα μαζικών απελάσεων Αϊτινών, αναγκάζοντας τους τελευταίους έξι μήνες περισσότερους από 180.000 να επιστρέψουν στη χώρα. Τη δε περασμένη εβδομάδα άρχισε να εφαρμόζει νέο μεταναστευτικό πρωτόκολλο που ποινικοποιεί τις πρόσβαση Αϊτινών στις υπηρεσίες υγείας, περιλαμβανομένων των εγκύων που διασχίζουν τα σύνορα για να βρουν περίθαλψη αφού στην πατρίδα τους το υγειονομικό σύστημα έχει καταρρεύσει. Μόνο την πρώτη ημέρα ισχύος του νέου μέτρου, γράφει η Guardian, περισσότερες από 130 συνελήφθησαν σε νοσοκομεία της χώρας: 48 έγκυοι, 39 λεχώνες και 48 παιδιά, ενώ όπως δημοσιεύτηκε στον τοπικό Τύπο η μία την ώρα που γεννούσε.

«Δεν μπορεί να παραβιάζονται δικαιώματα τόσο θεμελιώδη, όπως η πρόσβαση στην υγεία, στο όνομα του ελέγχου της μετανάστευσης», κατάγγειλαν τα Ηνωμένα Εθνη γι’ αυτήν την απάνθρωπη τακτική. Ενώ συγκλονισμένο από την απόφαση της κυβέρνησης «να τροφοδοτήσει πολιτικές ανοιχτά βάναυσες, ρατσιστικές και μισογυνικές» δήλωσε το παράρτημα αμερικανικής ηπείρου της Διεθνούς Αμνηστίας. «Είναι εξοργιστικό να μπαίνουν στο στόχαστρο νοσοκομεία».

Κι ενώ παρατηρούνται επίπεδα ρεκόρ πείνας και σύμφωνα με το Παγκόσμιο Πρόγραμμα Τροφίμων ώς τον Ιούνιο 5,7 εκατομμύρια, δηλαδή το 50% των 11,5 εκατομμυρίων κατοίκων της, θα γνωρίσει οξεία επισιτιστική ανασφάλεια, λόγω της πλήρους κατάρρευσης της οικονομίας, η μεταβατική κυβέρνηση ετοιμάζει τη διεξαγωγή εκλογών.

Πρόσφατα ολοκληρώθηκε η σύνθεση του Προσωρινού Εκλογικού Συμβουλίου, με πολλές διαμάχες, αψιμαχίες και καταγγελίες εκατέρωθεν για το ποιος είναι καλύτερος εκπρόσωπος ποιων, ακόμη και για την ίδια τη νομιμότητα αυτού του οργάνου. Οι «Αϊτινοί Τάιμς» γράφουν για «ιστορική καμπή», καθώς πλέον θα μπορεί να ξεκινήσει η διοργάνωση εκλογών, που δεν έχουν γίνει από το 2017 βυθίζοντάς την σε μια παρατεταμένη πολιτική κρίση.

Αλλά, όπως καταγγέλλουν με επιστολή τους προς το Μεταβατικό Προεδρικό Συμβούλιο οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων «...ήδη υπάρχουν ενδείξεις μιας προδιάθεσης για χειραγώγηση των επερχόμενων εκλογών, δηλαδή της δημοκρατικής επιλογής των Αϊτινών». Φαύλος κύκλος.