«Βρόμικος Πόλεμος», ακόμα μία ιστορία κρατικής τρομοκρατίας

«Βρόμικος Πόλεμος». Ασύμμετρος, γιατί δεν πολεμούσαν δύο στρατοί, αλλά το κράτος εναντίον πολιτικών αντιπάλων, αντάρτικων κινημάτων, κοινωνικών οργανώσεων και οποιουδήποτε θεωρούσαν «εσωτερικό εχθρό» του Μεξικού. Μια αποσιωπημένη περίοδος απερίγραπτης καταστολής (από το 1965 ώς το 1990), στα χρόνια της παντοκρατορίας του ενός κόμματος, του Θεσμικού Επαναστατικού Κόμματος PRI, που δεν είχε τίποτα από επαναστατικό. Μια σκοτεινή εποχή του Μεξικού, στην οποία ρίχνει φως η έκθεση «Ηταν το Κράτος» του Μηχανισμού Ιστορικής Διαλεύκανσης (MEH), καθιστώντας ορατά «κρυμμένα» εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας και κατονομάζοντας συνάμα κάποιους από τους δράστες τους.

Αποτέλεσμα κάπου δυόμισι χρόνων έρευνας, περισσότερων από 1.000 μαρτυριών και μελέτης ενός τεράστιου όγκου ντοκουμέντων και εγγράφων, η έκθεση αφηγείται μια ιστορία συνεχούς κρατικής τρομοκρατίας, στην οποία με τον έναν ή τον άλλο τρόπο συμμετείχαν πέντε πρώην πρόεδροι και οι αντίστοιχοι υπουργοί τους Αμυνας, πρώην υπουργοί Εσωτερικών, πρώην διοικητές και αξιωματικοί του Στρατού και του Ναυτικού, έξι γενικοί εισαγγελείς, αρκετοί επικεφαλής της Ομοσπονδιακής Διεύθυνσης Ασφάλειας (DFS), πρώην κυβερνήτες, δήμαρχοι, αστυνομικοί. Ολα στο πλαίσιο του Δόγματος Εθνικής Ασφάλειας, μια έννοια που, όπως γράφει το Animal Político, «εισήγαγαν οι ΗΠΑ στις λατινοαμερικανικές χώρες για να επιβάλουν την εσωτερική τάξη με βασικό στόχο να αποτρέψουν τον “κομμουνισμό” και την άνθηση κινημάτων που αντετίθεντο στις κυβερνητικές πολιτικές στο πλαίσιο του Ψυχρού Πολέμου».

Οι στρατιωτικές επιχειρήσεις εναντίον όσων αποφάσισαν να αλλάξουν τις άθλιες συνθήκες της χώρας τους με τα όπλα, δεν αποσκοπούσαν στη σύλληψή τους ώστε να τεθούν στη διάθεση της Δικαιοσύνης: αστυνομία και στρατός είχαν λίστες με τους «διαφυγόντες», υποψήφιους δηλαδή προς εξαφάνιση… Απαγωγές, αυθαίρετες συλλήψεις, παράνομα κέντρα κράτησης, βασανιστήρια, σεξουαλική βία, εκτελέσεις, εξαφανίσεις, ακόμη και πτήσεις θανάτου, δεν ήταν πρωτοφανείς στις δικτατορίες της Λατινικής Αμερικής, αλλά εδώ διαπράττονταν στο πλαίσιο μιας κατά τα άλλα «δημοκρατίας».

«Αυτό το κράτος του ενός ηγεμονικού, σχεδόν “μόνου” κόμματος αφάνισε όχι μόνο τις αντιστασιακές πολιτικο-στρατιωτικές δομές αλλά αντίπαλους πολιτικούς, κριτικούς δημοσιογράφους, ιθαγενείς, αγρότες, Αφρομεξικανούς, φοιτητές, λαϊκά αστικά κινήματα, οργανώσεις υπέρ των έμφυλων δικαιωμάτων, ομοφυλόφιλους, κατοίκους που υπερασπίζονταν τα σπίτια τους ενάντια στις εξορυκτικές, καθέναν εν τέλει του οποίου οι διεκδικήσεις θεωρούνταν a priori “φιλο-αντάρτικες”. Οποιονδήποτε απειλούσε τη δική τους αντίληψη για ανάπτυξη και τάξη», γράφει η έκθεση. «Τα μέσα καταστολής του κράτους δεν τέθηκαν στην υπηρεσία μόνο των πολιτικών του σκοπών αλλά και στην εξυπηρέτηση και προστασία ενός οικονομικού μοντέλου που στηρίζεται στις εξορύξεις και τη συσσώρευση κεφαλαίου και όπου το κράτος συμμετείχε στην οικονομία του εγκλήματος».

Η έκθεση τεκμηριώνει, ανάμεσα στα άλλα, 46 σφαγές με τουλάχιστον 385 νεκρούς από την καταστολή. Οπως η σφαγή του Μόντε Τσίλα τον Ιανουάριο του 1970, όταν στρατιωτικοί και αστυνομικοί δολοφόνησαν τουλάχιστον 50 αγρότες που αγωνίζονταν για ένα κομμάτι γης.

Τεκμηριώνει τις πτήσεις θανάτου, με μαρτυρίες όπως εκείνη του Μπενίτο Μπαρόν, στρατιώτη του 19ου Τάγματος Πεζικού, για την επιχείρηση στην οποία σκότωσαν τον αγρότη αγωνιστή Λουσίο Καμπάνιας: «Πέθαναν και πολλοί από τους δικούς του και όσους πιάσαμε ζωντανούς, εμένα μου έλαχε να τους ανεβάσω σε ένα ελικόπτερο δεμένους χειροπόδαρα και να τους πετώ στη θάλασσα». Συνέβη πολλές φορές, σύμφωνα και με την έκθεση: τους κάθιζαν σε πάγκους σε αεροπορικές βάσεις, τους έβαζαν μια κουκούλα και τους πυροβολούσαν στον σβέρκο κι έπειτα τους φόρτωναν σε αεροπλάνο ή εκλικόπτερο και τους έριχναν στη θάλασσα: κάποιοι αγωνιούσαν ακόμη όταν τους πέταγαν. Μια πρακτική που χρησιμοποιήθηκε το 1980 και στην Τσιάπας για να αφανίσουν την ηγεσία των κοινοτήτων στην περιοχή Ουιτιούπαν, που αντιστέκονταν στην ίδρυση υδροηλεκτρικού σταθμού: ο στρατός έθεσε υπό πολιορκία περισσότερους από 14.000 ανθρώπους και τους ηγέτες των κοινοτήτων Μπάτσι-Βινίκ και Τσότσιλ τους πέταξαν στη θάλασσα με τις πτήσεις του θανάτου.

Πέρα από τις κτηνώδεις πρακτικές, τις συνήθεις στα ανελεύθερα καθεστώτα της εποχής, στο Μεξικό οι δυνάμεις ασφαλείας επέβαλαν «βιετναμικούς οικισμούς», όπως τους χαρακτηρίζει ο Μοράλες Ερνάντες σε άρθρο με τίτλο «Νύχτα-Ομίχλη» που δημοσίευσε στην αρχειακή πλατφόρμα marxists.org: κατάληψη ολόκληρων οικισμών που οι στρατιωτικοί μετέτρεπαν σε «στρατηγείο» τους και εκτοπισμός των κατοίκων σε γειτονικές κωμοπόλεις όπου ζούσαν υπό πολιορκία, χωρίς να τους επιτρέπεται να πάνε να φροντίσουν ζώα και λαχανόκηπους ή να βρουν τρόφιμα και βασικά αγαθά. Οταν έπειτα από μήνες οι στρατιωτικοί έφευγαν από τους οικισμούς, ήταν πλέον λεηλατημένοι και κατεστραμμένοι και συχνά οι κάτοικοι αναγκάζονταν να εκτοπιστούν οριστικά.

Η έκθεση αναφέρει 8.594 θύματα κατάφωρων παραβιάσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Αλλοι 123.000 αναγκάστηκαν να εκτοπιστούν λόγω της γενικευμένης βίας, ενώ υπήρξαν κι άλλοι 167.000 άνθρωποι που επλήγησαν από τις επιχειρήσεις «κατάληψης» των οικισμών τους από τις δυνάμεις ασφάλειας. Οι ερευνητές του ΜΕΗ κατονομάζουν 591 άτομα που άμεσα διέπραξαν κατάφωρες παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων και άλλους 59 υπεύθυνους διάφορων θεσμών που τις ανέχτηκαν ή τις συγκάλυψαν. Αυτοί οι αριθμοί είναι απλά ενδεικτικοί. Παράλληλη έκθεση της Εουχένια Αγιέρ, μέλους επίσης του ΜΕΗ, που αναμένεται τις επόμενες ημέρες, διερευνά τις διώξεις άλλων ομάδων και σίγουρα οι αριθμοί των νεκρών και θυμάτων θα αυξηθούν σημαντικά.

Τώρα όλοι περιμένουν από τις δικαστικές αρχές να μην αγνοήσουν ξανά πως «αυτές οι κρατικές πρακτικές συνιστούν εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας και απαιτούν την τιμωρία των υπευθύνων και την επιβολή πολιτικών που να εξασφαλίσουν ότι ποτέ πια δεν θα επαναληφθούν τόσο ζοφερά γεγονότα», καταλήγει η έκθεση προειδοποιώντας: «Δεν μπορούμε να εξαλείψουμε τη βία και την ατιμωρησία του παρόντος αν δεν διαλευκάνουμε και “αφοπλίσουμε” τη βία και τη συνενοχή του παρελθόντος. Η ατιμωρησία τού χθες επιτρέπει και τροφοδοτεί την ατιμωρησία τού σήμερα».