Δύο γυναίκες για την προεδρία του Μεξικού

Για πρώτη φορά στην ιστορία του Μεξικού, οι δύο βασικοί διεκδικητές προεδρίας είναι γυναίκες, έτσι που η αναμέτρηση της 2ας Ιουνίου 2024 –αν δεν υπάρξει κάποια ανατροπή– θα αναδείξει μια γυναίκα στον ανώτατο θώκο της δεύτερης οικονομίας της Λατινικής Αμερικής. Οι προκριματικές ανέδειξαν την πρώην κυβερνήτρια της πρωτεύουσας Κλάουδια Σέινμπαουμ και την ιθαγενή επιχειρηματία Σοτσίτλ Γάλβες ως προεδρικές υποψήφιες αντίστοιχα του προοδευτικού κυβερνώντος συνασπισμού όπου ηγείται το κόμμα Morena του προέδρου Λόπες Ομπραδόρ και της συντηρητικής συμμαχίας Πλατύ Μέτωπο για το Μεξικό, των δύο μεγαλύτερων πολιτικών μπλοκ της χώρας.

Σε μια διαδικασία όπου μετείχαν και οι εταίροι του Morena, το Εργατικό Κόμμα και οι Πράσινοι, η Σέινμπαουμ επικράτησε άνετα με 39,4% έναντι 25,6% του βασικού εσωκομματικού της αντιπάλου, του πρώην υπουργού Εξωτερικών Μαρσέλο Εμπράρντ. Και ίσως αυτός αναδειχθεί στο μεγαλύτερό της πρόβλημα, καθώς αρνήθηκε να αναγνωρίσει το αποτέλεσμα. Αλλά όπως τόνισε στην επινίκια ομιλία της, «σήμερα αποφάσισε ο λαός του Μεξικού κι εγώ είμαι η εθνική συντονίστρια που θα προασπιστεί την τέταρτη μεταμόρφωση», το φιλόδοξο πρόγραμμα προοδευτικών μεταρρυθμίσεων που εγκαινίασε ο ΑΜΛΟ – όπως είναι γνωστός ο πρόεδρος από τα αρχικά του ονόματός του.

Γόνος εβραϊκής οικογένειας της μεσαίας τάξης, η 61χρονη Σέινμπαουμ οφείλει τις πολιτικές της καταβολές στους γονείς της που μετείχαν στο ριζοσπαστικό φοιτητικό κίνημα του 1968. Σπούδασε Φυσική και έκανε μεταπτυχιακά και διδακτορικό στις ΗΠΑ στη μηχανική ενεργειακών συστημάτων. Ηδη από το 1989 εντάχθηκε στο PRD, το τότε κόμμα του ΑΜΛΟ, ενώ το 2000 έγινε υπουργός Περιβάλλοντός του, όταν εκείνος ήταν κυβερνήτης της πρωτεύουσας. Το 2007 συμμετείχε στην Ομάδα Εμπειρογνωμόνων του ΟΗΕ για την Κλιματική Αλλαγή, μια πρωτοβουλία που τιμήθηκε με το Νόμπελ Ειρήνης. Ηταν από τις οργανώτριες το 2008 του Κινήματος Υπεράσπισης του Πετρελαίου, με μπριγάδες γυναικών (τις «Αντελίτας» από το όνομα ων γυναικών που συμμετείχαν στη μεξικανική επανάσταση) που διαδήλωναν ειρηνικά εναντίον της ιδιωτικοποίησης της κρατικής πετρελαϊκής Pemex. Το 2014 έγινε από τα ιδρυτικά μέλη του νέου πολιτικού φορέα του ΑΜΛΟ, του Morena, με το οποίο το 2018 εκείνος κέρδισε την προεδρία της χώρας και η ίδια εκλέχτηκε κυβερνήτρια της Πόλης του Μεξικού με συντριπτικό ποσοστό.

Την επομένη της επικράτησής της, με ένα βίντεο έδωσε το στίγμα της καμπάνιας της: «Είμαστε ο αγώνας για τα δικαιώματα». Και ήδη από την ερχόμενη εβδομάδα ξεκινά περιοδεία σε ολόκληρη τη χώρα «για να ανταποκριθούμε στις προσδοκίες του λαού για δικαιοσύνη και αξιοπρεπή ζωή», με βασική της δέσμευση «δεν θα κλέψουμε, δεν θα πούμε ψέματα, δεν θα προδώσουμε τον λαό». Με τον ούριο άνεμο της δημοτικότητας του ΑΜΛΟ και την εμπειρία της ως κυβερνήτρια της Πόλης του Μεξικού, προηγείται όλων των δημοσκοπήσεων για την προεδρία με 56% αφήνοντας μακριά πίσω της το Πλατύ Μέτωπο με 35%.

Η αντίπαλός της Σοτσίτλ Γάλβες καλείται να επιχειρήσει να αντιστρέψει την εκλογική τάση και να να διασώσει από βαριά ήττα το Πλατύ Μέτωπο για το Μεξικό που εκπροσωπεί, έναν συνασπισμό ανάμεσα στο PRI (το Κόμμα της Θεσμικής Επανάστασης, που κυβέρνησε τη χώρα αδιάλειπτα επί περισσότερα από 70 χρόνια), το νεοφιλελεύθερο PAN (Κόμμα Εθνικής Δράσης) και το κεντρώο Κόμμα της Δημοκρατικής Επανάστασης.

Μεγάλωσε σε μια φτωχή αγροτική κοινότητα που δεν είχε καν νερό, από μητέρα μιγάδα και πατέρα ιθαγενή Οτομί, ως παιδί πουλούσε φρούτα στους δρόμους για να βοηθήσει την οικογένειά της και κατάφερε να βρει τον δρόμο της, να σπουδάσει χάρη σε μια υποτροφία και να ιδρύσει μια σημαντική τεχνολογική εταιρεία που σχεδιάζει δίκτυα επικοινωνίας και ενέργειας. Το 1995 εγκαινίασε το Ιδρυμα Porvenir για την οικονομική στήριξη των γυναικών των ιθαγενικών περιοχών και την καταπολέμηση του παιδικού υποσιτισμού. Εγινε η πρώτη Μεξικανή που περιλήφθηκε στη λίστα των 100 ηγετών του μέλλοντος στο Φόρουμ του Νταβός το 1999 και την επόμενη χρονιά ανέλαβε επικεφαλής της Επιτροπής Ανάπτυξης των Ιθαγενών της κυβέρνησης του Βισέντε Φοξ, ενώ το 2018 εκλέχτηκε γερουσιάστρια με το ΡΑΝ.

Μολονότι για πολλούς είναι η «υποψήφια των επιχειρηματιών», πασχίζει να δείξει ένα προφίλ που δεν ταιριάζει τόσο με τα παραδοσιακά συντηρητικά κόμματα που εκπροσωπεί: ξέροντας πόσο έχουν απαξιωθεί λόγω των σκανδάλων διαφθοράς, τους ζητά: «Αφήστε με να είμαι». Και είναι η πολιτικός που περισσότερο έχει συγκρουστεί με τον πρόεδρο ΑΜΛΟ, απαντώντας του στα ίσα στις πολλές επικρίσεις του και φτάνοντας να προσφύγει εναντίον του στο εκλογικό δικαστήριο που εξετάζει υποθέσεις έμφυλης πολιτικής βίας.

Στον αντίποδα της Σέινμπαουμ που είναι λιτή, μετρημένη, σοβαρή, συχνά αυστηρή, με τεράστιο αυτοέλεγχο, η Γάλβες είναι άμεση, παρορμητική, φλύαρη, συχνά εριστική και κάθε άλλο παρά για την πολιτική της ορθότητα διακρίνεται, ενώ έχει εμφανιστεί ντυμένη δεινόσαυρος στη Γερουσία ή δεμένη με αλυσίδες σε τραπέζια για να τραβήξει την προσοχή των μίντια στις διαμαρτυρίες της.

Και οι δύο στοιχηματίζουν στη συνθήκη τους ως γυναίκες και αν και δεν δηλώνουν φεμινίστριες τάσσονται υπέρ του δικαιώματος στην άμβλωση και υπόσχονται μέτρα για την εξάλειψη της έμφυλης βίας και διατήρηση των προγραμμάτων καταπολέμησης της φτώχειας, που πλήττει δυσανάλογα τις γυναίκες.

Είναι αλήθεια πως αυτό το πρωτοφανές πολιτικό σενάριο, με το Μεξικό να ετοιμάζεται να εκλέξει μια γυναίκα πρόεδρο, είναι απόρροια των πολύχρονων αγώνων του δυναμικού φεμινιστικού κινήματος της χώρας, εξηγούσε στο BBC η Λορένα Μπεσέρα, διευθύντρια ερευνών του περιοδικού Reforma.

«Οι γυναίκες αναδύονται δυναμικά στον δημόσιο χώρο, μετά τη φθορά των παραδοσιακών ανδροκρατούμενων κομμάτων έπειτα από χρόνια διαφθοράς και αυταρχισμού». Οσο αλήθεια είναι επίσης πως το Μεξικό παρ' όλα αυτά είναι μια χώρα όπου στην κοινωνία ανθούν πατριαρχικές, φαλλοκρατικές και μισογυνικές αντιλήψεις και κάθε μέρα διαπράττονται 10 γυναικοκτονίες.

Οποια κι αν κερδίσει, τα ΜΜΕ τούς θυμίζουν πως θα έχει να διαχειριστεί μια χώρα με δραματικές στατιστικές βίας και φτώχειας, δύο μάστιγες που ευθύνονται για 100.000 θανάτους κάθε χρόνο, αφήνοντας υπόνοιες για το αν θα τα καταφέρουν. Η Σέινμπαουμ τους απαντά: «Το Μεξικό είναι έτοιμο για μια γυναίκα πρόεδρο… Οι Μεξικανές είμαστε έτοιμες εδώ και καιρό». Και η Γάλβες τούς αντιτείνει: «Ούτε συζήτηση: χρειάζονται ωάρια».