Θωράκιση των θεσμών που έχουν πληγεί βαριά

Η επίθεση της 8ης Ιανουαρίου κατά των εδρών των τριών εξουσιών της Βραζιλίας άλλαξε άρδην την πολιτική ατζέντα της κυβέρνησης Λούλα. Πλέον προτεραιότητες όπως η μάχη κατά της πείνας, η «ανάπτυξη για όλους», η ενίσχυση των δημόσιων κοινωνικών υπηρεσιών ή η προστασία της Αμαζονίας περνούν αυτές τις πρώτες ημέρες της νέας διακυβέρνησης σε δεύτερο πλάνο: στο επίκεντρο πλέον είναι η θωράκιση των δημοκρατικών θεσμών ώστε να αποτραπεί η όποια νέα προσπάθεια κατάλυσης ή υπονόμευσης της δημοκρατίας.

Ο κίνδυνος δεν έχει αποσοβηθεί, όπως δείχνουν όσα έρχονται στο φως από τη δικαστική έρευνα. Ενδεικτικό από αυτή την άποψη είναι ότι ο Λούλα επέλεξε να μην παραστεί στο Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ του Νταβός, στέλνοντας ως εκπροσώπους του τους υπουργούς Οικονομικών Φερνάντο Χαντάντζ και Περιβάλλοντος Μαρίνα Σίλβα.

Καμία «αμνηστία» ούτε επανάπαυση απέναντι στις αντιδημοκρατικές μεθοδεύσεις της Ακροδεξιάς είναι το μάντρα που έχει θέσει σε εφαρμογή η κυβέρνηση συνασπισμού. Η προσωρινή κυβερνήτης της Μπραζιλία Σελίνα Λεάο -που αντικαθιστά τον παυθέντα για 90 ημέρες μπολσοναριστή κυβερνήτη Ιμπανέις Ρόσα λόγω της «απροθυμίας» του να αποτρέψει τα έκτροπα- διέταξε τον διπλασιασμό της δύναμης της στρατιωτικής αστυνομίας που θα φρουρεί την Πλατεία των Τριών Εξουσιών.

Περισσότεροι από 2.000 άτομα έχουν συλληφθεί, από τους οποίους περίπου 1.160 παραμένουν υπό κράτηση, ενώ τη Δευτέρα απαγγέλθηκαν στους πρώτους 39 κατηγορίες για έξι εγκλήματα, ανάμεσά τους και απόπειρα πραξικοπήματος. Εχει επιπλέον ζητηθεί το πάγωμα 1,3 εκατ. δολαρίων 52 ατόμων και 7 επιχειρήσεων, που φέρονται να ανήκουν στο δίκτυο οργανωτών και χρηματοδοτών του όχλου των μπολσοναριστών.

Ανάμεσα στους κρατούμενους είναι ο ώς το ξέσπασμα των επεισοδίων υπουργός Ασφαλείας της περιφέρειας της πρωτεύουσας και πρώην υπουργός Δικαιοσύνης του Μπλσονάρο, Αντερσον Τόρες, που συνελήφθη επιστρέφοντας από τη Φλόριντα, όπου είχε πάει για διακοπές την προηγουμένη της επίθεσης. Οπως επίσης συνελήφθη και ο συνταγματάρχης Φάμπιο Αουγκούστο Βιέρια, διοικητής της στρατιωτικής αστυνομίας.

Στο μικροσκόπιο των αρχών και τρεις ακροδεξιοί βουλευτές, ο Αντρέ Φερνάντες, η Σίλβια Γουαϊάπι και η Κλαρίσα Τέρσιο, που διερευνώνται ως ύποπτοι για «υποκίνηση πράξεων βίας και βανδαλισμού» στα κοινωνικά δίκτυα πριν και κατά τη διάρκεια των επιθέσεων. Ενώ η Γενική Εισαγγελία ζήτησε από το Ανώτατο Δικαστήριο να παγώσει τους λογαριασμούς του Μπολσονάρο και άνοιξε έρευνα εναντίον του (ήδη αντιμετωπίζει άλλες πέντε) για υποκίνηση των εκτρόπων, μην αφήνοντας κανένα περιθώριο αμφιβολιών πως θέλουν να φτάσουν το μαχαίρι στο κόκαλο και να τιμωρήσουν όχι μόνο τους δράστες αλλά και τους ηθικούς αυτουργούς αυτής της απόπειρας.

Ενισχυμένος ο Λούλα

Αυτή η απόπειρα κατά των θεσμών έχει ισχυροποιήσει τη θέση του προέδρου Λούλα, παρά τη δύναμη που έχει η Ακροδεξιά τόσο στο Κογκρέσο και τις πολιτειακές κυβερνήσεις όσο και σε σημαντικά στρώματα του πληθυσμού. Σίγουρα ενίσχυσε την εικόνα του ως ενός αποφασιστικού αρχηγού κράτους που δεν υποχωρεί μπροστά σε απειλές. Και συνέβαλε στη δημοκρατική σύμπλευση της συντριπτικής πλειονότητας της πολιτικής σκηνής και την ομόφωνη καταδίκη της απόπειρας από τους επικεφαλής όλων των θεσμών και εξουσιών της χώρας.

«Ο Λούλα φαίνεται προς το παρόν να κεφαλαιοποιεί ένα ενωτικό κίνημα προάσπισης της δημοκρατίας, ενώ από τη μία εμφανίζεται αποφασισμένος να τιμωρηθούν οι κάθε είδους υπαίτιοι (περιλαμβανομένων και στρατιωτικών) και από την άλλη χτίζει γέφυρες με τους αντιπάλους του για να διασφαλίσει την ομοφωνία στην υπεράσπιση των βασικών δημοκρατικών αρχών», έγραφε η Folha de São Paulo. Και πλέον μετά την ανατρεπτική δράση των μπολσοναριστών κερδίζει μεγαλύτερη συναίνεση στη δίωξή τους αποδυναμώνοντας επιχειρήματα των αντιπάλων του για ρεβανσισμό και εκδικητικότητα.

Σύμφωνα με δημοσκόπηση της Datafolha στις 12 Ιανουαρίου, το 93% του πληθυσμού και το 86% των ψηφοφόρων του Μπολσονάρο καταδικάζουν τις επιθέσεις, αλλά μόνο ένα 55% θεωρεί τον πρώην πρόεδρο υπεύθυνο γι’ αυτές, μόλις 4 μονάδες περισσότερες από το ποσοστό που ψήφισε υπέρ του Λούλα. Και το πιο ανησυχητικό: ένα 40% θεωρεί δικαιολογημένες αυτές τις επιθέσεις, σύμφωνα με δημοσκόπηση της Atlas Inter.

Ζημιωμένη η Ακροδεξιά

Αλλοι πάλι επισημαίνουν πως αυτό το σχέδιο κατάλυσης της δημοκρατίας μπορεί να αποδειχθεί μπούμερανγκ για τον μπολσοναρισμό. Γιατί ενισχύει και τη στροφή που είχαν κάνει προεκλογικά μεγάλοι επιχειρηματικοί και μιντιακοί όμιλοι, που τώρα αποκαλούν τρομοκράτες εκείνους που επευφημούσαν ως «δημοκράτες» όταν με παρόμοιες λογικές έκαναν πορείες τα προηγούμενα χρόνια ζητώντας την καθαίρεση της Ρούσεφ και τη φυλάκιση του Λούλα.

Σε αυτό συνέβαλε καθοριστικά ο ίδιος ο Μπολσονάρο, εκτιμά ο Πάμπλο Στεφανόνι, διευθυντής σύνταξης του λατινοαμερικανικού περιοδικού Nueva Sociedad. «Με το στιλ του μιας αγοραίας συμμορίτικης Ακροδεξιάς, που περισσότερο από το να οικοδομήσει ένα αυταρχικό καθεστώς υποβάθμισε σχεδόν εκμηδενίζοντας την πολιτική ζωή, διέρρηξε τις γέφυρες με τμήμα των ελίτ και κατέληξε να απομονώσει τη Βραζιλία από τον κόσμο: έτσι κατάφερε πολλές ομάδες εξουσίας να “δώσουν συγχωροχάρτι” στον Λούλα αφού πρώτα τον είχαν δαιμονοποιήσει ανελέητα».

Είναι άγνωστο προς το παρόν τι στα αλήθεια θα επιλέξει να κάνει ο Μπολσονάρο. Είχε σχεδιάσει το πολιτικό του μέλλον κάπως διαφορετικά, έχοντας μάλιστα –σύμφωνα με δημοσιεύματα– κλείσει μια θέση αδρά αμειβόμενου συμβούλου στο Φιλελεύθερο Κόμμα (PL) με το οποίο εκλέχτηκε: εξασφαλίζοντας έτσι και σημαντικό λόγο στα πολιτικά τεκταινόμενα, αφού αυτό το κόμμα είναι πλέον το μεγαλύτερο σε δύναμη στο Κογκρέσο.

Τώρα όλα είναι στον αέρα. Το άνοιγμα έρευνας εναντίον του για τα έκτροπα προμηνύει πιθανή δίωξη και διευκολύνει ένα ενδεχόμενο αίτημα εκδοσής του από τις ΗΠΑ. Οπου ούτως ή άλλως θα έχει πρόβλημα να παρατείνει τη διαμονή του, αφού ο εκπρόσωπος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ σε σχετική ερώτηση απάντησε πως όποιος βρίσκεται στις ΗΠΑ με διπλωματική βίζα και δεν κατέχει πλέον σχετικό αξίωμα, οφείλει να εγκαταλείψει τη χώρα (ή να ζητήσει άλλου τύπου βίζα) εντός 30 ημερών. Ισως γι’ αυτό και ο Μπολσονάρο έσπευσε να δηλώσει πως θα επιστρέψει στη Βραζιλία στα τέλη του μήνα, μεταμφιέζοντας την ανάγκη σε ηρωισμό.

Οσο για την αποκάλυψη βραζιλάνικων μίντια ότι ο τέως πρόεδρος ζήτησε την ιταλική υπηκοότητα, όπως άλλωστε έχουν κάνει ήδη μετά τις εκλογές του Οκτωβρίου δύο από τους γιους του, ο Εντουάρντο και ο Φλάβιο, ο Ιταλός ΥΠΕΞ Αντόνιο Ταγιάνι δήλωσε πως «ο Μποσλονάρο δεν έχει ζητήσει ποτέ την ιταλική υπηκοότητα και δεν θεωρώ ότι μπορεί να την αποκτήσει».