Εφυγε στα 86 η «τέταρτη ρομφαία» της επανάστασης

Πέθανε χτες σε ηλικία 86 ετών, ύστερα από σχεδόν τριάντα χρόνια στη φυλακή υψίστης ασφαλείας του Καγιάο, σε ένα νησάκι στα ανοιχτά της Λίμα, ο αμφιλεγόμενος ηγέτης της μαοϊκής αντάρτικης οργάνωσης «Φωτεινό Μονοπάτι», Αμπιμαέλ Γκουσμάν.

Καθηγητής φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο Σαν Κριστόμπαλ δε Γουαμάνγκα, στο Αγιακούτσο, μια από τις φτωχότερες περιοχές της χώρας του, ο αυτοαποκαλούμενος και «Πούκα Ιντι» («κόκκινος ήλιος» στη γλώσσα κέτσουα) ήταν ένας διανοούμενος επαναστάτης που άφησε τα αμφιθέατρα για να ιδρύσει το «Μονοπάτι» το 1969 και να κηρύξει τον πόλεμο στο περουβιανό κράτος.

Το αποτέλεσμα ήταν ωστόσο ένας από τους αιματηρότερους εμφύλιους πολέμους στη Λατινική Αμερική, με σχεδόν εβδομήντα χιλιάδες νεκρούς μαχητές, αμάχους και στρατιώτες, εκ των οποίων περίπου οι μισοί θάνατοι αποδίδονται στη δράση της αντάρτικης οργάνωσης.

Σκληρός ιδεολόγος, πιστός στη μαοϊκή επαναστατική πρακτική της στήριξης στους αγρότες και όχι στην εργατική τάξη, ο Γκουσμάν λατρεύτηκε από τους κομματικούς υφισταμένους του ως η «τέταρτη ρομφαία» του διεθνούς κομμουνισμού, μετά τον Λένιν, τον Στάλιν και τον Μάο, αλλά αρνήθηκε κάθε βοήθεια από τη «σοσιαλ-ιμπεριαλιστική» ΕΣΣΔ και τους δορυφόρους της, κράτη τα οποία θεωρούσε ρεβιζιονιστικά και ως εκ τούτου αντισοσιαλιστικά.

Στα πρώτα χρόνια του εμφυλίου, και ειδικά την κρίσιμη δεκαετία του ’80, το «Σεντέρο Λουμινόσο» σημείωσε πολλές επιτυχίες κατά των πρώτων «δημοκρατικών»-μεταδικτατορικών κυβερνήσεων και των πανίσχυρων ενόπλων δυνάμεων και έφτασε να ελέγχει μεγάλο μέρος του κεντρικού και νότιου Περού και να απειλεί την ίδια την πρωτεύουσα Λίμα, καθώς διέθετε οργανωμένο -αν και άσχημα εξοπλισμένο- αντάρτικο στρατό με χιλιάδες άνδρες και γυναίκες στρατολογημένους από την αγροτιά και τα πανεπιστήμια.

«Τυφλά» χτυπήματα

Ομως γρήγορα η ιδεολογικά άτεγκτη ηγεσία του έχασε την επαφή της με την πλειονότητα του περουβιανού λαού, λόγω της σκληρότητας που συχνά επεδείκνυε απέναντι σε όσους αγρότες ή εργάτες αρνούνταν να υποθάλψουν τη δράση του κόμματος ή συνεργάζονταν με την κυβέρνηση, αλλά και ενάντια σε «απείθαρχα» μέλη του και σε γκεβαρικούς αντάρτες των Τουπαμάρος, με τους οποίους βρισκόταν σε ανοιχτή διαμάχη.

Τελικά, μεγάλα τμήματα του πληθυσμού στράφηκαν εναντίον του έπειτα από μια σειρά από σφαγές χωρικών (όπως της Λουνακαμάρκα με 69 νεκρούς) και πολύνεκρα «τυφλά» βομβιστικά χτυπήματα στη συνοικία Ταράτα της Λίμα και αλλού, για τα οποία ο ίδιος ο Γκουσμάν αργότερα αρνήθηκε κάθε ευθύνη.

Τελικά συνελήφθη το 1992 μαζί με τη νεότερη σύντροφό του Ελένα Ιπαραγκίρε (η οποία «αντικατέστησε» τη σύζυγο και συναγωνίστριά του Αουγούστα ΛαΤόρε, που πέθανε υπό σκοτεινές ακόμη συνθήκες το 1988, και την οποία αργότερα παντρεύτηκε στη φυλακή), χωρίς να προβάλει αντίσταση, στο κρησφύγετό του πάνω από σχολή μπαλέτου σε ακριβό προάστιο της Λίμα.

Η συνέχεια είναι κάπως «θολή»: ύστερα από παρασκηνιακά παζάρια με τον επικεφαλής των υπηρεσιών ασφαλείας του «κοινοβουλευτικού δικτάτορα» Φουχιμόρι, τον Βλαντίμιρ Μοντεσίνος, ο Γκουσμάν εμφανίστηκε επανειλημμένα στην τηλεόραση και ανακοίνωσε «ειρήνη» με το κράτος, διχάζοντας το κόμμα του και οδηγώντας σε συνθηκολόγηση χιλιάδες μέλη, αν και πολλές ομάδες συνεχίζουν ώς και σήμερα τον αγώνα.

Επειτα από πολλά δικαστικά επεισόδια και παλινωδίες, ο επικαλούμενος για τη βαναυσότητά του και «Πολ Ποτ των Ανδεων» καταδικάστηκε οριστικά σε ισόβια δεσμά το 2006, ενώ το 2018 «έφαγε» άλλη μία ισόβια ποινή για τη σφαγή της Ταράτα. Η ειρωνεία είναι πως τα τελευταία χρόνια συγκρατούμενός του στο Καγιάο ήταν τόσο ο Μοντεσίνος όσο και ο αρχηγός των Τουπαμάρος Βίκτορ Πολάι, ενώ λίγα χιλιόμετρα μακριά, στο Τσορίγιος, κρατείται ο λαομίσητος Φουχιμόρι.