Οδεύει προς θρίαμβο ο... μικρός Μακιαβέλι

Πόλωση, εντάσεις, κοινωνική αδιαλλαξία, κύμα ύβρεων και συκοφαντιών κατά πολιτικών αντιπάλων από τον πρόεδρο Ναγίμπ Μπουκέλε, ακόμη και πολιτική βία με αποκορύφωμα τη δολοφονία δύο μελών του κόμματος της αξιωματικής αντιπολίτευσης FMLN. Αυτά τα χαρακτηριστικά σφράγισαν την προεκλογική εκστρατεία για τις βουλευτικές και αυτοδιοικητικές εκλογές της 28ης Φεβρουαρίου στο Ελ Σαλβαδόρ, εν μέσω της τεράστιας οικονομικής κρίσης που έφερε η πανδημία. Αλλά ο αμφιλεγόμενος πρόεδρος, που έχει ανοίξει πόλεμο με τις άλλες εξουσίες της χώρας αγνοώντας τες επιδεικτικά και έχει φλερτάρει ακόμη και με πραξικόπημα προκειμένου να επιβάλει τις απόψεις του για τη διακυβέρνηση, φέρεται από όλες τις δημοσκοπήσεις να σαρώνει σε αυτές τις εκλογές.

Οταν το 2017 το πρώην αντάρτικο FMLN, που κυβερνούσε τη χώρα από το 2009, έδιωξε από τις γραμμές του τον τότε δήμαρχο του Σαν Σαλβαδόρ Μπουκέλε για «αήθεις συμπεριφορές» (περιλαμβανομένων επιθέσεων κατά φεμινιστριών του κόμματος), κανείς δεν φανταζόταν ότι ούτε ενάμιση χρόνο αργότερα, τον Φεβρουάριο του 2019, ο 40χρονος πολιτικός που απεχθάνεται την πολιτική ορθότητα θα εκλεγόταν πρόεδρος της χώρας. Πόσο μάλλον ότι τώρα το νεοσύστατο κόμμα του «Νέες Ιδέες» όχι μόνο θα ερχόταν πρώτο σε όλες τις δημοσκοπήσεις αλλά και ότι μπορεί να κατακτήσει αυξημένη πλειοψηφία στη Βουλή, καθώς προηγείται κατά μέσο όρο με 64%. Αντίθετα, τόσο το δεξιό ARENA όσο και το FMLN που κυβέρνησαν τη χώρα μετά το τέλος του εμφυλίου το 1992 μπορεί να μη φτάσουν σε διψήφιο ποσοστό.

Η χώρα γνώρισε μια καταστροφική χρονιά. Πανδημία, τροπικοί τυφώνες και κακοδιαχείριση, σύμφωνα με την CEPAL (Οικονομική Επιτροπή των Ηνωμένων Εθνών για τη Λατινική Αμερική και την Καραϊβική), συρρίκνωσαν το ΑΕΠ της χώρας κατά 8,6%, ενώ χάθηκαν 40.000 θέσεις εργασίας στον επίσημο τομέα και άλλες 135.000 στην ανεπίσημη οικονομία και έκλεισαν περίπου 19.000 μικρές επιχειρήσεις. Η φτώχεια αυξήθηκε στο 40% επιστρέφοντας έτσι στα επίπεδα του 2008 και η μητρική θνησιμότητα, που είχε μειωθεί από τους 49 στους 28 θανάτους ανά 100.000 τοκετούς, έφτασε ξανά στους 55.

Ο Μπουκέλε κατάργησε τουλάχιστον 13 από τα περισσότερα από 40 κοινωνικά προγράμματα των κυβερνήσεων του FMLN, στην πλειονότητά τους σχετικά με πρόληψη υγείας και την πρωτοβάθμια περίθαλψη, αλλά και την εκπαίδευση και ανάπτυξη στον αγροτικό τομέα. Οι πολιτικές του στη διαχείριση της πανδημίας καταγγέλθηκαν από διεθνείς οργανώσεις ως κατάφωρες παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ενώ σκάνδαλα διαφθοράς ύψους 155 εκατ. δολαρίων έπληξαν την κυβέρνησή του: από σειρά απευθείας αναθέσεων σε συγγενείς υπουργών για αγορές υγειονομικού υλικού και τροφίμων ώς και σημαντικές υπερτιμολογήσεις βασικών αγαθών εν μέσω πανδημίας.

Αμείωτη δημοτικότητα

«Η χώρα φτάνει σε αυτές τις εκλογές σε ένα πλαίσιο υποβάθμισης των συνθηκών ζωής της μεγάλης πλειονότητας του πληθυσμού, επιδείνωσης της οικονομίας και βαθιάς θεσμικής κρίσης, με μια κυβέρνηση που συστηματικά αγνοεί τις αποφάσεις άλλων εξουσιών, οικειοποιείται αρμοδιότητες που ανήκουν στο νομοθετικό σώμα, προωθεί το μίσος κατά των αντιπάλων και έχει το ψέμα, τη δημαγωγία και την περιφρόνηση στο κράτος δικαίου ως κεντρικούς άξονες της πολιτικής και της καθημερινής πρακτικής της», λέει ο οικονομολόγος Σέσαρ Βιγιαλόνα στο alainet.org.

Αλλά ο «μπουκελισμός», «αυτό το μείγμα δημαγωγίας, λαϊκισμού, πολιτικής μαγκιάς, ρητορικής μίσους, σκληρής πυγμής και αυταρχισμού», όπως το χαρακτηρίζει ο δημοσιογράφος Ρομπέρτο Βαλένσια, ενισχύεται. Ούτε το δυσοίωνο κοινωνικό και οικονομικό τοπίο ούτε τα πολλά επεισόδια επίθεσης κατά της δημοκρατίας -όπως η εισβολή του συνοδεία ένοπλων στρατιωτικών στο Κοινοβούλιο στις 9 Φεβρουαρίου του 2020 για να επιβάλει την ψήφιση νόμου ή η άρνησή του να υπακούσει στις αποφάσεις του Συνταγματικού Δικαστηρίου-, έφθειραν τον Μπουκέλε. Αντίθετα, αύξησε τη δημοτικότητά του από 90,5% που είχε τον Αύγουστο του 2019 (όταν συμπλήρωνε 100 ημέρες στην εξουσία) στο 92,5% σύμφωνα με τη δημοσκοπική LPG Datos.

Σε αυτό έχει συμβάλει το γεγονός ότι διαθέτει έναν πανίσχυρο μακιαβελικό μηχανισμό προπαγάνδας και πολιτικής διαφήμισης (και δυσφήμησης) ικανότατο στο να πουλά τα επιτεύγματά του, να επισκιάζει τα σκάνδαλα, να επιβάλλει την ατζέντα του, να εξουδετερώνει τους αντιπάλους του και να φιμώνει τον ανεξάρτητο Τύπο, εκδίδοντας μάλιστα από πέρσι και μια εφημερίδα και μετατρέποντας τις ειδήσεις στην κρατική τηλεόραση σε μέσο αυτοδιαφήμισης του προέδρου.

Τα μηνύματά του πολλαπλασιάζονται στα κοινωνικά δίκτυα με τη βοήθεια μιας στρατιάς χρηστών twitter και youtubers που τρολάρουν για να «ισχυροποιήσουν τα επιχειρήματα του προέδρου». Αυτός ο μηχανισμός έχει καταφέρει να παρουσιάσει ως «τσόντες του δικομματισμού» και να κατασυκοφαντήσει δημοσιογράφους, νέους πολιτικούς σχηματισμούς, ακαδημαϊκούς, κοινωνικές οργανώσεις, ιδρύματα, φεμινιστικά κινήματα, ακτιβιστές κι όποιον έχει τολμήσει να του ασκήσει κριτική ή να προειδοποιήσει για τον κίνδυνο που σημαίνει για μια δημοκρατία να συγκεντρώνει ένας πρόεδρος τόση εξουσία.

Μια προειδοποίηση πιο επίκαιρη παρά ποτέ καθώς οι εκλογές της 28ης Φεβρουαρίου θα αλλάξουν άρδην την πολιτική σκηνή της χώρας. Ο αμφιλεγόμενος «αουτσάιντερ» πολιτικός, όπως του αρέσει αν αυτοαποκαλείται, θα μπορούσε να κατακτήσει 56 από τις 84 θέσεις του Κοινοβουλίου, κάτι που θα του επιτρέψει να κυβερνά κατά βούληση χωρίς κανένα πολιτικό αντίβαρο: να διορίζει όποιον θέλει σε κρίσιμες θέσεις (όπως της Γενικής Εισαγγελίας, των μελών των Ανώτατων Δικαστηρίων, της Συνηγορίας Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων), να συνάπτει χωρίς διαβούλευση στην πράξη διεθνείς συμβάσεις και δάνεια, να αναστέλλει συνταγματικές ελευθερίες ή να μεταρρυθμίσει το Σύνταγμα ενισχύοντας ακόμη περισσότερο τις εξουσίες του. Βαθαίνοντας έτσι, αν οι κάλπες επιβεβαιώσουν τις δημοσκοπήσεις, τον αυταρχικό κατήφορο όπου έχει σύρει τη χώρα.