Ξεσηκωμός στη Γουατεμάλα κατά της βαθιάς διαφθοράς

Μετά τις μαζικές διαδηλώσεις του Σαββατοκύριακου, η Βουλή της Γουατεμάλας «πάγωσε» τη διαδικασία κύρωσης του προϋπολογισμού, που είχαν εγκρίνει με τις ψήφους τους 105 από τους 160 βουλευτές, προκειμένου να εκτονώσει την κατάσταση, αλλά και να αποφύγει την κλιμάκωση της κοινωνικής έκρηξης, όπως είχε γίνει το 2015, όταν οι διαδηλώσεις ανάγκασαν σε παραίτηση τον τότε πρόεδρο Πέρες Μολίνα.

Το κείμενο, που πρόσφερε ακόμη περισσότερα προνόμια στις ελίτ περικόπτοντας δημόσιες και κοινωνικές δαπάνες εν μέσω της πολλαπλής κρίσης που έχει προκαλέσει η πανδημία, πυροδότησε την οργή των πολιτών, οι οποίοι μετά και τη βίαιη καταστολή ζητούν την παραίτηση του προέδρου Αλεχάνδρο Γιαματέι.

Ο προϋπολογισμός των 12,8 δισ. δολαρίων αύξανε τα κονδύλια για τις ιδιωτικές κατασκευαστικές που καρπώνονται τα δημόσια έργα και ενίσχυε τα οικονομικά προνόμια βουλευτών και κυβερνητικών αξιωματούχων, αφήνοντας πεδίον δόξης λαμπρόν στη διαφθορά, ενώ μείωνε τα κονδύλια για την παιδεία, την υγεία και την κοινωνική μέριμνα.

Η Γουατεμάλα συντηρεί την πιο ακριβή κυβέρνηση της Κεντρικής Αμερικής: ο πρόεδρος κερδίζει 19.000 δολάρια τον μήνα, ο αντιπρόεδρος 17.500, οι υπουργοί 5.000-9.000 δολάρια και οι βουλευτές 3.800 που με τα δώρα, τα μπόνους για φαγητό, τα έξοδα κίνησης και τις δαπάνες για βοηθούς υπερδιπλασιάζονται. Συνολικά το Κογκρέσο δαπανά περίπου 4,32 εκατομμύρια δολάρια τον μήνα. Και με τον προϋπολογισμό του 2021 αυτές οι δαπάνες αυξάνονταν ακόμη περισσότερο, με πρόσθετα επιδόματα «διατροφής» και για αγορά αυτοκινήτων, ενώ 12 εκατομμύρια δολάρια προορίζονταν για μια νέα (αχρείαστη) έδρα του κοινοβουλίου.

Μια πραγματική ύβρις σε μια χώρα όπου το 60% των 15 εκατομμυρίων κατοίκων ζει κάτω από τα όρια της φτώχειας και επτά στα δέκα παιδιά κάτω των πέντε ετών πάσχουν από υποσιτισμό και την ώρα που στο προεδρικό μέγαρο δαπανούν καθημερινά κάπου 4.000 δολάρια για φαγητό, η πλειονότητα του πληθυσμού δεν διαθέτει ούτε 2 δολάρια την ημέρα για να επιβιώσει.

H κοινωνική αγανάκτηση πυροδοτήθηκε από τον προϋπολογισμό αλλά είχε ήδη οξυνθεί λόγω της ενδημικής διαφθοράς και της καταστροφικής διαχείρισης της πανδημίας, που καταγράφει περισσότερους από 4.000 νεκρούς και σχεδόν 120.000 κρούσματα. Το Κογκρέσο ενέκρινε δάνειο άνω των 3,8 δισ. δολαρίων για να αντιμετωπίσει τις συνέπειες της πανδημίας, αλλά μόλις το 15% αυτών των πόρων έφτασε στους πολίτες σύμφωνα με την εφημερίδα El Periodico.

Ο δημοτικότητα του Γιαματέι έπεσε στο 30% από 56% όταν ανέλαβε τον Ιανουάριο, αλλά αντί να παραιτηθεί όπως του πρότεινε να κάνουν μαζί ο αντιπρόεδρος Γκιγέρμο Καστίγο, «για το καλό της χώρας», υπερασπίστηκε με σθένος τον προϋπολογισμό και ζήτησε την παρέμβαση του Οργανισμού Αμερικανικών Κρατών χαρακτηρίζοντας «απόπειρα πραξικοπήματος» τον εμπρησμό στο κοινοβούλιο. Μια πράξη που κάποιες κοινωνικές οργανώσεις αποδίδουν σε προβοκάτσια του βαθέος κράτους για να απονομιμοποιηθεί η λαϊκή διαμαρτυρία.

Ηταν μια πραγματικά μεγαλειώδης και ειρηνική διαδήλωση περισσότερων από 10.000 πολιτών, που είχε οργανωθεί ένα χιλιόμετρο μακριά από το κοινοβούλιο και την εισβολή των κουκουλοφόρων σε αυτό, όταν και ξεκίνησε η βίαιη καταστολή της. Δεκάδες πολίτες συνελήφθησαν, 40 τραυματίστηκαν, από τους οποίους δύο έχασαν το αριστερό τους μάτι από τα δακρυγόνα που εκτόξευαν οι αστυνομικές δυνάμεις, δημοσιογράφοι ξυλοκοπήθηκαν και οικογένειες με παιδιά έγιναν στόχος των δυνάμεων ασφαλείας.

Αυτές οι κινητοποιήσεις φέρνουν στον νου εκείνες του 2015, όταν οι πολίτες, αγανακτισμένοι από την αποκαλούμενη «Συμφωνία των Διεφθαρμένων», μιας συμμαχίας ανάμεσα σε πολιτικούς, επιχειρηματίες και μαφίες των ναρκωτικών που βρέθηκαν στο επίκεντρο της εξουσίας, έπειτα από τριών εβδομάδων διαδηλώσεις ανάγκασαν τον πρόεδρο Οτο Πέρες Μολίνα και την αντιπρόεδρό του Ροξάνα Μπαλντέτι να παραιτηθούν: σήμερα βρίσκονται φυλακισμένοι εν αναμονή της δίκης τους με την κατηγορία της σύστασης εγκληματικής ομάδας που λυμαινόταν τα τελωνεία της χώρας.

Το δυσοίωνο είναι πως αυτοί οι ίδιοι πολίτες που διαδήλωναν κατά της διαφθοράς ψήφισαν τότε για την προεδρία της χώρας τον Τζίμι Μοράλες, έναν «αντισυστημικό» τηλεοπτικό κωμικό ακροδεξιάς κοπής. Το σύνθημά του «Ούτε διεφθαρμένος ούτε κλέφτης» σβήστηκε σύντομα από τη ρητορική του, όταν η Διεθνής Επιτροπή κατά της Διαφθοράς στη Γουατεμάλα (CICIG) άρχισε να διερευνά τον αδελφό και τον γιο του για διαφθορά και τον ίδιο για παράνομη χρηματοδότηση της εκστρατείας του.

Ηταν τότε που αποφάσισε να διώξει από τη χώρα αυτόν τον θεσμό του ΟΗΕ, ο οποίος στα 12 χρόνια της δράσης του συνέβαλε στην εξάρθρωση 60 δομών του οργανωμένου εγκλήματος και στη φυλάκιση περισσότερων από 300 διαπλεκόμενων πολιτικών, αξιωματούχων και επιχειρηματιών.

Μετά την επίσης «καταστροφική» διακυβέρνηση Μοράλες -όπως κατήγγελλαν οι κοινωνικές οργανώσεις σημειώνοντας πως 8 στους 10 πολίτες απέρριπταν την κυβέρνησή του-, οι πολίτες επέλεξαν να δώσουν πέρσι την ψήφο τους στον Αλεχάνδρο Γιαματέι. Εναν πρώην διευθυντή του σωφρονιστικού συστήματος της χώρας που φυλακίστηκε κατηγορούμενος για εξωδικαστική εκτέλεση επτά κρατουμένων το 2006, κατηγορία για την οποία μετέπειτα απαλλάχτηκε λόγω ελλιπών αποδεικτικών στοιχείων.

Εκλέχτηκε υποσχόμενος πως θα κυβερνήσει με σιδερένια πυγμή και το κάνει με τη στήριξη της Ακροδεξιάς και των πιο συντηρητικών δεξιών κομμάτων, τα οποία χαϊδεύει καταδικάζοντας στο πυρ το εξώτερον φεμινισμό, αμβλώσεις, ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα και προασπιζόμενος τη θανατική ποινή και τη στρατιωτικοποίηση της δημόσιας ασφάλειας. Και τον ψήφισαν ενώ είχε δηλώσει ρητά πως δεν προτίθεται να επαναφέρει τη CICIG στη χώρα γιατί «δεν τη χρειαζόμαστε για να πατάξουμε τη διαφθορά». Μια πολύ πρόσφατη και διδακτική ιστορία για το πόσο δεν αρκεί η αγανάκτηση από μόνη της για να αλλάξει το πολιτικό σύστημα.