Ο Ρόναλντ Ορεγιάνα, μέλος της Συνομοσπονδίας Εργαζομένων στη Λαϊκή Οικονομία (CTEP), εργάτης σε υφαντουργικό συνεταιρισμό, πατέρας πέντε παιδιών κι ένας από τα εκατομμύρια των Αργεντινών αστέγων, δολοφονήθηκε με δύο σφαίρες.
Ηταν χάραμα όταν μαζί με άλλες εκατό ανέστιες οικογένειες της παραγκούπολης Βίγια Σελίνα στην ευρύτερη περιφέρεια του Μπουένος Αϊρες επιχείρησε να καταλάβει μια εγκαταλειμμένη δημόσια έκταση.
Οι δυνάμεις ασφαλείας τους απείλησαν με «πόλεμο» και άνοιξαν πυρ. Μια αστυνομικός πυροβόλησε τον Ρόναλντ στην πλάτη κι όσο κειτόταν αιμόφυρτος του έριξε στο πρόσωπο.
Αλλος ένας «κανένας», από αυτούς που ο καπιταλισμός πέταξε εκτός συστήματος, γράφει ο αναλυτής Νταβίντ Πάικ: Η ζωή των «κανένας» αξίζει λιγότερο από τη σφαίρα που τους σκοτώνει.
Τέσσερις άνθρωποι συνελήφθησαν, ανάμεσά τους και μια γυναίκα που συντονίζει μια λαϊκή κουζίνα προσφέροντας σε εκατοντάδες παιδιά το καθημερινό φαγητό που τους αρνείται μια χώρα που παράγει τρόφιμα αρκετά για να ταΐσουν 400 εκατ. ανθρώπους.
Αντίθετα, οι αστυνομικοί, περιλαμβανομένης αυτής που σκότωσε τον Ρόναλντ, ανταμείφθηκαν. Λίγες ημέρες μετά, η υπουργός Ασφαλείας Πατρίσια Μπούλριτς δημοσιοποίησε απόφαση που επεκτείνει τη δυνατότητα χρήσης όπλων από την αστυνομία: εφεξής θα μπορεί να ανοίγει πυρ μπροστά σε κάθε «επαπειλούμενο κίνδυνο» ή άμεση απειλή, ακόμη και με την απλή εικασία ότι ο ύποπτος ενός αδικήματος μπορεί να φέρει όπλο ή κι όταν επιχειρεί να διαφύγει τη σύλληψη, χωρίς μάλιστα να χρειάζεται να του ζητήσει να σταματήσει ή να τον προειδοποιήσει.
Εκτελέσεις χωρίς δίκη
Για μια συγκαλυμμένη καταδίκη σε θάνατο κάνει λόγο η περονική αντιπολίτευση «γιατί αν κάποιος κλέψει ένα υλικό αγαθό, μπορεί να πεθάνει επί τόπου χωρίς τις εγγυήσεις μιας νόμιμης δίκης».
«Αυτό το πρωτόκολλο έρχεται σε ρήξη με την αρχή της κατ’ εξαίρεση χρήσης θανάσιμης βίας που ορίζουν τα διεθνή στάνταρ και ο εθνικός Νόμος Εσωτερικής Ασφάλειας», τονίζει το Κέντρο Νομικών και Κοινωνικών Ερευνών (CELS), προειδοποιώντας πως εφεξής περιστάσεις όπως οι οδικοί έλεγχοι, οι καταδιώξεις στους δρόμους ή οποιαδήποτε απόπειρα κλοπής «μετατρέπονται σε σκηνικά όπου οι αστυνομικοί μπορεί να πυροβολήσουν με πραγματικά πυρά και να το δικαιολογήσουν εύκολα ώστε να μην τιμωρηθούν, προτάσσοντας ως προστατευόμενο έννομο αγαθό την ατομική ιδιοκτησία έναντι της ανθρώπινης ζωής».
Διεθνείς οργανώσεις όπως το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και η Διεθνής Αμνηστία συμφωνούν με την καταγγελία του Correpi (Συντονιστικό κατά της Θεσμικής και Αστυνομικής Βίας) ότι η απόφαση παραβιάζει τον Κώδικα Δεοντολογίας των Ηνωμένων Εθνών για τους υπαλλήλους τους επιφορτισμένους με την επιβολή του νόμου, ο οποίος έχει ενσωματωθεί και στην εθνική νομοθεσία της χώρας. Και ότι υπονομεύει τη δικαστική εξουσία, καθώς δεν επιτρέπει στους δικαστές να ερμηνεύσουν τις συνθήκες χρήσης θανάσιμης βίας και να αποφανθούν για το νόμιμο ή όχι αυτής: εφεξής η υπερβολή ή η ακραία βία θα θεωρείται «εκπλήρωση των καθηκόντων» των αστυνομικών, όπως αυτά ορίζονται στην αμφισβητούμενη απόφαση.
Δεν το κρύβει άλλωστε η υπουργός Μπούλριτς, δηλώνοντας πως το νέο πρωτόκολλο «ξεκαθαρίζει τι πρέπει να γίνει σε καταστάσεις όπου οι αστυνομικοί επιλέγουν να μη δράσουν από φόβο μήπως πάνε φυλακή. Η κοινωνία θα καταλάβει πού είναι το καλό και πού το κακό. Και με κανονισμούς όπως αυτούς που εισάγουμε, θα έχουμε σε τάξη την κοινωνία».
Το πραγματικό διακύβευμα
Η ασφάλεια, ωστόσο, δεν είναι από τις πρώτες ανησυχίες των Αργεντίνων. Σύμφωνα με την El Pais, σφυγμομετρήσεις δείχνουν πως τα βασικά προβλήματα των πολιτών είναι, κατά σειρά σπουδαιότητας: οικονομικά, διαφθορά, πληθωρισμός, ανεργία, και μόλις στην πέμπτη θέση ασφάλεια.
Το 2017, η αναλογία φόνων ήταν 5,2 ανά 100.000 κατοίκους, η δεύτερη χαμηλότερη στη Λατινική Αμερική μετά τη Χιλή. Το πρόβλημα του Μάκρι δεν είναι τόσο η εγκληματικότητα όσο οι κοινωνικές οργανώσεις που αντιστέκονται όλο και πιο δυναμικά στις πολιτικές του.
Το νέο πρωτόκολλο, σε μια χώρα όπου σύμφωνα με το Correpi έως πέρσι τον Δεκέμβριο, δηλαδή στις 721 μέρες διακυβέρνησης του Μάκρι, σημειώθηκαν 725 φόνοι που οφείλονται στην κρατική καταστολή (ένας νεκρός την ημέρα), έρχεται σε μια συγκυρία έντονων κοινωνικών συγκρούσεων.
Οι πολιτικές της λιτότητας, το σοκ αύξησης τιμών και πληθωρισμού, οι αυξήσεις στα τιμολόγια των υπηρεσιών κοινής ωφέλειας και οι περικοπές σε μισθούς οδηγούν σε αδιέξοδο εργαζόμενους, πόσο μάλλον τις πιο ευάλωτες κοινωνικές ομάδες, που όλο και συχνότερα διεκδικούν με απεργίες και κινητοποιήσεις τα δικαιώματά τους.
Η κυβέρνηση του πολυεκατομμυριούχου Μάκρι δημιουργεί τεχνητές απειλές περί εγκληματικότητας για να δικαιολογήσει την ακραία βία των δυνάμεών της και τη στρατιωτικοποίηση ολόκληρων περιοχών, εξηγεί η δημοσιογράφος Μαρία ντε λα Κιντάνα.
«Ενόψει των προεδρικών εκλογών του 2019, ο Μάκρι προσβλέπει να οικειοποιηθεί τον “αργεντίνικο μπολσοναρισμό”, δηλαδή εκείνο το μειοψηφικό αλλά σημαντικό τμήμα της Δεξιάς που διέπεται από τη φασιστική ιδεολογία.
»Ομως η αχίλλειος πτέρνα αυτής της στρατηγικής είναι πως οι πολίτες δεν ανησυχούν για την ασφάλεια αλλά για τα οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα. Και σε αυτά οι απαντήσεις που δίνει βαθαίνουν την απόρριψή του».
