Μια νέα σκληρή Δεξιά γεννιέται στη Βραζιλία

Το πολιτικό κλίμα στη Βραζιλία εκτροχιάζεται και ο κοινωνικός λόγος κατακλύζεται ολοένα και περισσότερο από αντιδημοκρατικές αξίες, πολιτικούς ηγέτες που χρησιμοποιούν τη ρητορική του μίσους, στρατιωτικούς που τουιτάρουν απειλές και ΜΜΕ που τις αναμασούν. «Η ελίτ του συντηρητισμού ξεσπαθώνει και είναι ραγδαία η μετάβαση από τον επιθετικό λόγο στην πράξη βίας» γράφει η πολιτική αναλύτρια Βανέσα Ντουράντο, σχολιάζοντας τον καταιγισμό πυροβολισμών που δέχτηκε την περασμένη εβδομάδα συγκέντρωση οπαδών του Λούλα με συνέπεια τον τραυματισμό δύο διαδηλωτών, αλλά και την ένοπλη επίθεση στα τέλη Μαρτίου κατά αυτοκινητοπομπής του πρώην προέδρου.

«Η κατάσταση βίας και αδιαλλαξίας είναι ανυπόφορη» δήλωσε η πρόεδρος του Εργατικού Κόμματος (ΡΤ), Γκέιζι Χόφμαν, καταγγέλλοντας πως στη χώρα αναπτύσσεται μια στρατηγική αφενός ποινικοποίησης του ΡΤ, των ηγετών του και συνολικά της Αριστεράς και αφετέρου απενοχοποίησης των πιο ακραίων εκδηλώσεων του αντιδραστικού συντηρητισμού.

Σημείο καμπής ήταν το 2014 όταν η Ντίλμα Ρούσεφ κέρδισε τη δεύτερη προεδρική της θητεία (τέταρτη συνεχόμενη για το ΡΤ) και η αντιπολίτευση, με πρωταγωνιστές τους πολιτικούς εκπροσώπους των φονταμενταλιστών ευαγγελικών, των μεγαλοτσιφλικάδων και του στρατιωτικού κατεστημένου, είδε στους αγανακτισμένους -που ένα χρόνο πριν είχαν κάνει την εμφάνισή τους στη χώρα- το αντίδοτο στην ήττα της.

Από το Κίνημα Ελεύθερο Εισιτήριο το 2013 κατά της αύξησης του εισιτηρίου των δημόσιων συγκοινωνιών στις μετέπειτα διαδηλώσεις του Κινήματος Ελεύθερη Βραζιλία (MBL) και του Vem para Rua (Έλα στο δρόμο) υπέρ της καθαίρεσης της Ρούσεφ, το κλίμα στους δρόμους άλλαξε άρδην.

Τα πρώτα συνθήματα ήταν προοδευτικά και διεκδικούσαν περισσότερη κρατική μέριμνα για τους ευάλωτους αντί για ιδιωτικές μεγαλοεπενδύσεις. Αλλά με την πάροδο του χρόνου συναντούσες όλο και συχνότερα πανό που πλάι στο «Κάτω η Ντίλμα και το ΡΤ» έγραφαν «Οι ελπίδες μου είναι στον Θεό και στους πραγματικούς στρατιωτικούς», «Τέλος σ’ αυτή τη δημοκρατία», «Περισσότερες ιδιωτικοποιήσεις», εκφράζοντας γλαφυρά τη στροφή προς τη συντήρηση αλλά και την αντίδραση που σημειωνόταν στη χώρα.

«Ελευθερία» ή ελεύθερη αγορά;

Σήμερα στη Βραζιλία αναδύεται μια ολόκληρη γενιά νέων συντηρητικών. Το 60% των ψηφοφόρων του ακροδεξιού Ζαΐρ Μπολσονάρο (δεύτερος μετά τον Λούλα στις δημοσκοπήσεις για τις προεδρικές του Οκτωβρίου με 15%) είναι νέοι 18-34 ετών. Οσο για το MBL, το κίνημα νεολαίων που επαίρεται πως κινητοποιώντας μέσα από τα κοινωνικά δίκτυα εκατομμύρια πολίτες έφερε το τέλος της αριστερής διακυβέρνησης στη Βραζιλία, ο Economist το περιγράφει συνοπτικά ως «ένα κίνημα που ιδρύθηκε το 2014 για να προωθήσει τις απαντήσεις της ελεύθερης αγοράς στα προβλήματα της Βραζιλίας».

Η πρόταση του ΜBL είναι μία: άκρατος και απόλυτος φιλελευθερισμός με ινδάλματα τον Φρίντιριχ Χάγεκ και τον Λούντβιγκ φον Μίζες. Λοιδορεί τα κοινωνικά προγράμματα, θεωρεί ότι το πρόβλημα της Βραζιλίας είναι πως η οικονομία της δεν είναι επαρκώς ιδιωτικοποιημένη και απαιτεί εκμηδενισμό του κράτους, τέλος στην έννοια της κοινωνικής λειτουργίας της ιδιοκτησίας, πλήρη ιδιωτικοποίηση βασικών υπηρεσιών, τραπεζών και βιομηχανιών, μείωση της φορολογίας στις επιχειρήσεις. Αυτοχαρακτηρίζονται ως η «μόνη αντιπολίτευση» και παρότι θεωρητικά αποστρέφονται τα κόμματα, 45 εκπρόσωποι του MBL συμμετείχαν ως υποψήφιοι δεξιών κομμάτων στις δημοτικές εκλογές.

Για ακαδημαϊκούς όπως ο Κάρλος Εντουάρντο Μάρτινς του Πανεπιστημίου του Ρίο ντε Τζανέιρο, κινήματα σαν το MBL (με 2,7 εκατομμύρια ακόλουθους στο Facebook) αποτελούν οχήματα της κυρίαρχης οικονομικής τάξης της Βραζιλίας για την απαξίωση των αριστερών ιδεών και την προώθηση του συστήματος που εγγυάται τα συμφέροντά της. Ο Μάρτινς μιλάει για μια καλοσχεδιασμένη στρατηγική «δημιουργίας συντηρητικών νεολαίων πολιτικών ηγετών» χρηματοδοτούμενη από εθνικούς και διεθνείς επιχειρηματικούς κύκλους.

Πολλοί ηγέτες του MBL ανήκαν στους Βραζιλιάνους «Φοιτητές υπέρ της Ελευθερίας», το τοπικό παράρτημα της διεθνούς οργάνωσης Students for Liberty, που εννοεί την ελευθερία ως ελεύθερη αγορά. Χρηματοδοτείται από το Δίκτυο Ατλας, ένα παγκόσμιο δίκτυο 475 οργανώσεων σε 90 χώρες -ανάμεσά τους 6 στη Βραζιλία- που προωθεί τον πιο ακραίο φιλελευθερισμό. Οι περισσότεροι προβεβλημένοι εκπρόσωποι του MBL έχουν παρακολουθήσει τα σεμινάρια κατάρτισης «νέων ηγετών» της Ακαδημίας του Δικτύου Ατλας.

Ο ηγέτης του ΜΒL, Κιμ Καταγκίρι, επιμένει πως η αμερικανική επιρροή είναι αποκλειστικά ιδεολογική, ωστόσο η διαδρομή του χρήματος δεν κρύβεται. Ο διευθυντής του Δικτύου Ατλας, Αλεχάντρο Σάουφεν, σε συνέντευξη στο Agenda Pública αναγνώρισε ότι η οργάνωση «επιχορηγείται» και από τους «ήρωες της αμερικανικής Ακροδεξιάς» αδελφούς Κοχ: μεγιστάνες του πετρελαίου και βασικοί χρηματοδότες του Tea Party, που την τελευταία δεκαετία έχουν προσφέρει κάπου 200 εκατ. δολάρια για να διαδώσουν τις ιδέες του νεοφιλελευθερισμού στον πλανήτη, όπως σημειώνει το Forbes.

«Οι Κοχ δραστηριοποιούνται στον τομέα των διυλιστηρίων πετρελαίου. Η Βραζιλία χρειάζεται διυλιστήρια. Αλλά η αγορά της κυριαρχείται από την κρατική πετρελαϊκή Petrobras. Μια άλλη κυβέρνηση θα μπορούσε να σπάσει αυτό το μονοπώλιο» σημειώνει το Forbes σχολιάζοντας ένα από τα πολλά συνωμοσιολογικά σενάρια για τον ρόλο του MBL. Απλοϊκά. Απίθανα;