Mία «περίεργη» ανάφλεξη

Αν και σποραδικές –μετά την αιφνίδια κλιμάκωση τα ξημερώματα του Σαββάτου–, οι συγκρούσεις μεταξύ δυνάμεων Αζέρων και Αρμενίων συνεχίζονταν μέχρι αργά χθες το βράδυ στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ: τον διαφιλονικούμενο αρμενικό θύλακο στο Αζερμπαϊτζάν, που εδώ και δεκαετίες αποτελεί «πυριτιδαποθήκη» στην περιοχή του νότιου Καυκάσου.

Δεδομένης, πάντως, της περιφερειακής αστάθειας, η νέα ανάφλεξη κινδυνεύει να λάβει επικίνδυνες γεωπολιτικές διαστάσεις...

Οι νέες συγκρούσεις, για τις οποίες αλληλοκατηγορούνται οι κυβερνήσεις του Ερεβάν (Αρμενία) και του Μπακού (Αζερμπαϊτζάν), απειλούν ήδη να τινάξουν στον αέρα την ούτως ή άλλως εύθραυστη τοπική εκεχειρία του 1994: την ημιτελή κατάληξη του εξαετούς πολέμου, ο οποίος άρχισε το 1988, κλιμακώθηκε μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ και βρίσκεται μέχρι σήμερα –απουσία ειρηνευτικής συμφωνίας– πρακτικά στον «πάγο».

Μετρώντας θύματα

Η τελευταία αναζωπύρωση –η σοβαρότερη τις τελευταίες δύο δεκαετίες– μετρά ήδη πάνω από 30 νεκρούς: 18 στρατιώτες κι ένα 12χρονο αγόρι από την αρμενική πλευρά, 12 στρατιώτες και δύο πολίτες από την αζέρικη, η οποία παραδέχθηκε με κρύα καρδιά και την κατάρριψη ενός στρατιωτικού της ελικοπτέρου.

Η χθεσινή ανακοίνωση του Αζερμπαϊτζάν για κήρυξη «μονομερούς» κατάπαυσης του πυρός απορρίφθηκε ως ανούσια από τους Αρμένιους αυτονομιστές και το Ερεβάν, καθώς τα αζέρικα στρατεύματα έχουν ήδη καταλάβει εντός του θύλακου στρατηγικές θέσεις, με το Μπακού να προαναγγέλλει την αποστολή ενισχύσεων και να προειδοποιεί ανοιχτά με «απελευθέρωση όλων των κατεχόμενων εδαφών», εάν οι Αρμένιοι συνεχίσουν τις «προκλήσεις». Αντιδρώντας, το Ερεβάν άφησε ανοιχτό το ενδεχόμενο αποστολής στον θύλακο δικών του στρατευμάτων.

Υπό το βάρος των εξελίξεων, πολλοί αναλυτές διερωτώνται πλέον εάν πρόκειται απλώς για ανάφλεξη ή για την απαρχή μιας νέας φάσης στη μακροχρόνια διένεξη γύρω από το Ναγκόρνο-Καραμπάχ, στο πλαίσιο ενός πολέμου «δι’ αντιπροσώπων».

Παρά το γεγονός ότι έχει προμηθεύσει με οπλικά συστήματα και στις δύο πλευρές στη διάρκεια των τελευταίων χρόνων, η Ρωσία διατηρεί σαφώς στενότερους οικονομικούς, στρατιωτικούς και θρησκευτικούς δεσμούς με την Αρμενία (στα εδάφη της οποίας άλλωστε λειτουργεί και ρωσική βάση).

Το Αζερμπαϊτζάν –όπου επικρατεί το μουσουλμανικό στοιχείο– συνεργάζεται στενά με την Τουρκία και (μέσω της πετρελαϊκής βιομηχανίας του) με τη Δύση.

Σε αντίθεση, πάντως, με το πρόσφατο παρελθόν –όπου η συνεργασία των δύο αντίπαλων περιφερειακών δυνάμεων είχε συμβάλει στην αποσόβηση μιας σοβαρής κρίσης στον Νότιο Καύκασο– σήμερα τα δεδομένα έχουν αλλάξει, καθώς Ρωσία και Τουρκία βρίσκονται σε τροχιά μετωπικής σύγκρουσης, με επίκεντρο τη συριακή κρίση.

Ευθυγραμμιζόμενος με τις ηγεσίες των ΗΠΑ και Γαλλίας –με τις οποίες συμπροεδρεύει στη λεγόμενη «Ομάδα του Μινσκ», υπό την αιγίδα του ΟΑΣΕ και την (ατελέσφορη) αποστολή να βρεθεί βιώσιμη λύση για το Ναγκόρνο-Καραμπάχ– ο Ρώσος πρόεδρος Πούτιν κάλεσε Αρμένιους και Αζέρους σε άμεσο τερματισμό των εχθροπραξιών.

Ο Τούρκος πρόεδρος Ερντογάν επέλεξε, αντίθετα, πολεμικές κορόνες.

«Προσευχόμαστε να θριαμβεύουν οι Αζέροι αδελφοί μας, με τις λιγότερες δυνατές απώλειες. Θα υποστηρίξουμε το Αζερμπαϊτζάν μέχρι τέλους», διακήρυξε.

Και κατηγόρησε για απραγία την «Ομάδα του Μινσκ», στην οποία η Τουρκία συμμετέχει (παρά το γεγονός ότι δεν διατηρεί διπλωματικές σχέσεις με το Ερεβάν, αρνούμενη να αναγνωρίσει τη Γενοκτονία των Αρμενίων).

Με τους πραγματικούς λόγους της ανάφλεξης προς το παρόν ασαφείς, ο αναλυτής Τόμας ντε Βάαλ του Ινστιτούτου Carnegie Europe επισημαίνει ότι «είναι πιο πιθανό ένα από τα δύο μέρη της σύγκρουσης να προσπαθεί να αλλάξει την κατάσταση υπέρ του, με περιορισμένης κλίμακας επιχειρήσεις – πιθανότερα το Αζερμπαϊτζάν», ο αμυντικός προϋπολογισμός του οποίου είναι μεγαλύτερους από ολόκληρο τον προϋπολογισμό της Αρμενίας, και «το συμφέρει περισσότερο να ξαναρχίσουν οι εχθροπραξίες».

Μια ενδιαφέρουσα παράμετρος, πάντως, είναι η χρονική σύμπτωση της ανάφλεξης στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ με την απουσία των ηγετών Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν από την Ουάσιγκτον και τη σύνοδο κορυφής για την Πυρηνική Ασφάλεια, την οποία μποϊκοτάρισε επιδεικτικά ο Βλαντίμιρ Πούτιν.