Ενα παλάτι που... μυρίζει μπαρούτι

Τρεις βασικές ερωτήσεις, πολλά δισεκατομμύρια και ένα κάρο διαιρέσεις έχει να διαχειριστεί ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Αντόνιο Κόστα, κατά την άτυπη συνάντηση των 27 Ευρωπαίων ηγετών σήμερα στις Βρυξέλλες. Στο τραπέζι θα βρεθεί το θέμα της άμυνας, όπως και οι διατλαντικές σχέσεις, με τον Τραμπ να εξαπολύει απειλές δεξιά κι αριστερά, αλλά όχι ακόμα επισήμως.

Επί της ουσίας, θα είναι μια πρώτη κουβέντα σε βάθος για να συζητήσουν όλοι μαζί τι θέλουν να κάνουν για την ευρωπαϊκή Αμυνα, πώς θα τη χρηματοδοτήσουν και με ποιον θα συνεργαστούν. Πέραν των 27 και της προέδρου της Κομισιόν, στη συνάντηση θα παρευρεθούν και η πρόεδρος του Ευρωκοινοβουλίου Ρομπέρτα Μέτσολα, ο γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ Μαρκ Ρούτε, αλλά και ο Βρετανός πρωθυπουργός Κιρ Στάρμερ.

Η συνάντηση επρόκειτο να είναι μια... θεραπεία (retreat το είχε ονομάσει η ομάδα του Κόστα). Υποτίθεται ότι οι ηγέτες θα βρίσκονταν σε ένα απομονωμένο κάστρο δύο ώρες από τις Βρυξέλλες, προκειμένου να συζητήσουν μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας τα «καυτά» θέματα της ευρωπαϊκής ασφάλειας.

Ωστόσο, από την πρώτη στιγμή φάνηκε ότι κάτι δεν πήγαινε καλά: στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Δεκεμβρίου, ο Ελληνας πρωθυπουργός μίλησε για σύνοδο κορυφής στις 3 Φεβρουαρίου απορρίπτοντας κάθε έννοια... retreat, οι δημοσιογράφοι ζητούσαν χώρο για δηλώσεις μπροστά στο κάστρο -το οποίο διατίθεται και για γάμους, όπως διαφήμιζε και η ιστοσελίδα του!- και οι μετακινήσεις θα έπαιρναν χρόνο και πολύ κόπο από τη βελγική αστυνομία.

Τελικά, η άτυπη σύνοδος πραγματοποιείται σε ένα παλάτι εντός των Βρυξελλών (Εγκμόν Παλάς), ούτε τρία χιλιόμετρα από την πλατεία Σούμαν όπου βρίσκεται το κτίριο του Συμβουλίου στο οποίο συνήθως συναντιούνται. Η πρόσβαση θα είναι κάπως πιο περιορισμένη για τους δημοσιογράφους, αλλά και δηλώσεις θα γίνουν, και συνεντεύξεις Τύπου θα υπάρξουν μετά το τέλος της συνάντησης. Καμία σχέση δηλαδή με το ειδυλλιακό ήσυχο μέρος που είχε φαντασιωθεί ο Πορτογάλος.

Κοινή ασπίδα

Ούτε στη συζήτηση όμως τα πράγματα αναμένονται εύκολα. Η άμυνα εξακολουθεί να αποτελεί εθνική αρμοδιότητα και κανένα κράτος-μέλος δεν επιθυμεί να την παραχωρήσει. Από τη μία ο Τραμπ ζητάει να αυξηθούν οι αμυντικές δαπάνες του ΝΑΤΟ στο 5% του ΑΕΠ, από την άλλη Ε.Ε. δεν σημαίνει ΝΑΤΟ...

Ωστόσο, και οι 27 ηγέτες συμφωνούν ότι οι κάτι πρέπει να γίνει και σε ευρωπαϊκό επίπεδο: η εμπειρία της πανδημίας έδειξε ότι στα πολύ δύσκολα, καμία ευρωπαϊκή χώρα δεν μπορεί μόνη της. Επομένως αυτό που πρέπει να αποφασιστεί τελικά είναι τι έχει νόημα να γίνει σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Γι’ αυτό και το πρώτο ερώτημα που έχει θέσει ο Αντόνιο Κόστα έχει αξία: τι θέλουν να κάνουν οι ευρωπαϊκές χώρες;

Κατακερματισμός

Η απάντηση δεν είναι ούτε ξεκάθαρη, ούτε αυτονόητη. Υπάρχει η πρόταση των Μητσοτάκη-Τουσκ οι οποίοι με κοινή επιστολή προς την πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν ζήτησαν τη δημιουργία μιας κοινής ασπίδας για την αεράμυνα της Ευρώπης από ευρωπαϊκά χρήματα. Αλλοι ηγέτες όμως μιλούν για κοινή παραγωγή drones, πυραύλους μεσαίου βεληνεκούς, συστήματα υβριδικά για κυβερνοασφάλεια και άμυνα.

Στην πραγματικότητα, η ευρωπαϊκή αγορά άμυνας είναι κατακερματισμένη. Η χαρτογράφησή της γίνεται τώρα από την Κομισιόν, προκειμένου να διαπιστωθούν τα κενά και οι ανάγκες. Στη Λευκή Βίβλο για την Αμυνα που θα παρουσιάσει η Κομισιόν στα μέσα προς τα τέλη Μαρτίου υποτίθεται ότι θα συμπεριλαμβάνονται όλες οι απαντήσεις.

Κι ενώ το πρώτο ερώτημα του Κόστα δεν έχει καν απαντηθεί, το δεύτερο περί χρηματοδότησης αναμένεται να... κλέψει την παράσταση. Πού θα βρεθούν τα λεφτά; Ο πρώην «τσιγκούνης» ως Ολλανδός πρωθυπουργός Μαρκ Ρούτε, με το «καπέλο» του ΝΑΤΟ τώρα, προτείνει δαπάνες και αν χρειαστεί ακόμα και τη μείωση του κοινωνικού κράτους στους Ευρωπαίους συναδέλφους του! Τι ειρωνεία!

Η αυτονομία

Πολλές χώρες δεν θέλουν φυσικά να βάλουν το χέρι στην τσέπη, οι Γερμανοί που οδεύουν προς εκλογές στις 23 Φεβρουαρίου δεν θέλουν ούτε να ακούσουν για κοινό δανεισμό - ακόμα και το ενδεχόμενο να εξαιρεθούν οι αμυντικές δαπάνες από τα δημοσιονομικά τούς προκαλεί φόβο ότι «θα ανοίξει το κουτί της Πανδώρας»!

Την ίδια στιγμή, κάποιες από τις χώρες που παραδοσιακά «τσιγκουνεύονται» τώρα επιμένουν. Χώρες της Βαλτικής, Φινλανδία, Σουηδία θέλουν κοινά ευρωπαϊκά πρότζεκτ άμυνας... Σε απόσταση αναπνοής από τη Ρωσία, αλλά και έναν Τραμπ που ανά πάσα στιγμή μπορεί να... βγάλει την πρίζα, θέλουν να επενδύσουν στην αμυντική βιομηχανία της Ε.Ε.

Και εδώ κολλάει και το τρίτο ερώτημα. Θα κινηθεί η Ε.Ε. προς τη στρατηγική της αυτονομία μεν, αλλά με ποιους θα συνεργαστεί; Με τις ΗΠΑ για να κατευνάσει τον νέο πλανητάρχη; Με την Τουρκία, αφού κάποιες χώρες δεν θα είχαν κανένα πρόβλημα; Με το Ισραήλ;

Η επικρατούσα ιδέα, το να «αγοράσουμε ευρωπαϊκά» όπως ζητάει ο Γάλλος πρόεδρος Μακρόν, συναντά δυσκολίες ως προς τη διάθεση της παραγωγής, αλλά και ως προς τις επενδύσεις της βιομηχανίας. Και εδώ έρχεται να κολλήσει η επιστολή των 19 ηγετών -μεταξύ των οποίων και του Ελληνα φυσικά- περί ενεργοποίησης της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων.

Λένε ότι με την επέκταση των χρηματοδοτικών μηχανισμών και την αξιοποίηση όλων των διαθέσιμων μέσων της ΕΤΕπ «μπορούμε να αντιμετωπίσουμε την επείγουσα ανάγκη ανάπτυξης της αμυντικής βιομηχανικής και τεχνολογικής βάσης της Ευρώπης, διασφαλίζοντας ότι είναι σε θέση να ανταποκριθεί τόσο στις άμεσες όσο και στις μακροπρόθεσμες προκλήσεις».

Στην επιστολή αναφέρεται ακόμα ότι «η απόφαση της ΕΤΕπ να αυξήσει τον δείκτη δανειακής επιβάρυνσης της τράπεζας στο 290% θα επιτρέψει την αύξηση των επενδύσεων σε κρίσιμους τομείς όπως η ασφάλεια και η άμυνα».

Κάποιοι άλλοι μιλούν για διάθεση ήδη υπαρχόντων κονδυλίων, όπως για παράδειγμα από το Ταμείο Συνοχής -«γιατί είναι για τη συνοχή της Ε.Ε. στην άμυνα», λένε!- και αδιάθετα κονδύλια του Ταμείου Ανάκαμψης. Ακόμα και τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας έχουν «επιστρατεύσει».