Η κατάσταση εγκυμοσύνης για τις γυναίκες στα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης σήμαινε τον βέβαιο θάνατό τους, οι μυστικές αμβλώσεις θα μπορούσαν συχνά να σώζουν ζωές, αλλά αυτό το θέμα ήταν ταμπού για μεγάλο χρονικό διάστημα, ώστε να έχει γίνει μόνο λίγη έρευνα σχετικά, και το πρόσφατο 15ο Φόρουμ Διαλόγου του Μαουτχάουζεν (του ομώνυμου πρώην στρατοπέδου εξόντωσης στην Ανω Αυστρία) με τίτλο «Γυναίκες στο Ολοκαύτωμα» αποδεικνύει ότι εξακολουθούν να υπάρχουν κραυγαλέα ερευνητικά κενά.
«Το θέμα της εγκυμοσύνης και της γέννησης, όπως επίσης, ακόμη χειρότερα, το υπο-θέμα των αμβλώσεων στα στρατόπεδα συγκέντρωσης έχουν ερευνηθεί ελάχιστα», επισήμανε στη διάλεξή της στο πλαίσιο του Φόρουμ η Βιεννέζα πολιτιστική σύμβουλος και σεξολόγος παιδαγωγός Φελίσιτας Ποκ, που ασχολείται με τις ελάχιστες σχετικές έρευνες. Η ίδια θεωρεί ότι τα απομνημονεύματα της Εβραίας γυναικολόγου Γκίζελα Περλ, η οποία εργαζόταν ως κρατούμενη γιατρός και έκανε αμβλώσεις τη νύχτα κάτω από φρικτές συνθήκες υγιεινής και ιατρικές συνθήκες για να σώσει τις ζωές των γυναικών, αποτελούν το πιο αναγνωρισμένο διεθνώς κείμενο.
Τα απομνημονεύματα της Γκίζελα Περλ με τίτλο «Ημουν γιατρός στο Αουσβιτς» είχαν εκδοθεί το 1948 στις ΗΠΑ, όπου διαβάστηκαν ευρέως εκείνη την εποχή, όμως στη συνέχεια και για μεγάλο χρονικό διάστημα σχεδόν ξεχάστηκαν, για να γίνουν ταινία το 2003 με τον τίτλο «Auschwitz - Out of the Ashes» και να εκδοθούν στα γερμανικά μόλις το 2021, με επιστημονικό πρόλογο από τον Αντρέα Ρούντορφ, στέλεχος του Ινστιτούτου Φριτς Μπάουερ της Φρανκφούρτης. Σήμερα αποτελούν ένα από τα πιο σημαντικά σύγχρονα ντοκουμέντα όσον αφορά την πρακτική των μυστικών αμβλώσεων εντός στρατοπέδων συγκέντρωσης με σκοπό τη διάσωση της ζωής εγκύων.
Σύμφωνα με τη Φελίσιτας Ποκ, βασικά, οι έγκυες θεωρούνταν ανίκανες για εργασία και ως εκ τούτου δολοφονούνταν συστηματικά, ωστόσο οι συνέπειες μιας μεταγενέστερης ανακάλυψης της εγκυμοσύνης μπορεί να ήταν διαφορετικές, ανάλογα με την εθνικότητα και την κατηγορία κρατουμένων, αλλά και με το στρατόπεδο και τον χρόνο.
Από το στρατόπεδο συγκέντρωσης Μαουτχάουζεν, αρκετές περιπτώσεις αμβλώσεων είναι γνωστές από το βιβλίο επιχειρήσεων και, για παράδειγμα, τουλάχιστον μία από αυτές τις αμβλώσεις αποδείχθηκε ότι αφορούσε μια γυναίκα που έπρεπε να κάνει καταναγκαστική σεξουαλική εργασία στον οίκο ανοχής του στρατοπέδου. Λόγω της αυξημένης ανάγκης για εργάτες, ειδικά στη βιομηχανία εξοπλισμών, οι αμβλώσεις διατάχθηκαν αργότερα από τα «SS» ή οι έγκυες που ήδη απασχολούνταν ως εργάτριες έπρεπε να επιστρέψουν στη δουλειά αμέσως μετά τον τοκετό και τα νεογέννητά τους δολοφονούνταν.
Οπως τονίστηκε στο πλαίσιο του 15ου Φόρουμ Διαλόγου του Μαουτχάουζεν, η βάση για την έρευνα σε αυτόν τον τομέα είναι πολλές προφορικές και γραπτές αναμνήσεις από πληγέντες και σύγχρονους μάρτυρες, αλλά και από γιατρούς που προέβαιναν σε αυτές τις επεμβάσεις στα διάφορα στρατόπεδα συγκέντρωσης και εξόντωσης. Αυτό υποδηλώνει ότι η πρακτική της μυστικής άμβλωσης ήταν στην πραγματικότητα μέρος της εκεί «καθημερινής ζωής» και δεν λείπουν αναφορές γι’ αυτό, όπως δεν λείπουν και δηλώσεις για άλλα θέματα-ταμπού που σχετίζονται με το σώμα, π.χ. η έμμηνος ρύση, η αντισύλληψη, τα σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα και η σεξουαλική βία.
Αλλά το επιστημονικό ενδιαφέρον των ιστορικών, όπως λέει η ιστορικός Ελίζα Φράι από το «Mauthausen Memorial», δεν ταξινόμησε αυτές τις περιγραφές ως σχετικές για μεγάλο χρονικό διάστημα, με τον στιγματισμό των θιγόμενων πιθανόν να έχει παίξει ρόλο, όπως και οι καταστάσεις υπό τις οποίες πραγματοποιήθηκαν οι συνεντεύξεις με επιζώσες, σύμφωνα με τυποποιημένα ερωτηματολόγια, για παράδειγμα, που ελάχιστα έλαβαν υπόψη ειδικά τις γυναικείες εμπειρίες.
Επίσης φτωχή για μεγάλο χρονικό διάστημα ήταν η έρευνα για ένα εντελώς διαφορετικό θέμα που επηρέαζε τις γυναίκες, τον οίκο ανοχής του στρατοπέδου συγκέντρωσης στο Μαουτχάουζεν, ο οποίος είχε χτιστεί το 1942 με εντολή του αρχηγού των «SS» Χάινριχ Χίμλερ και στον οποίο οι γυναίκες που έπρεπε να κάνουν καταναγκαστική σεξουαλική εργασία είχαν μεταφερθεί από το στρατόπεδο συγκέντρωσης του Ράβενσμπρουκ ειδικά γι’ αυτόν τον σκοπό.
Ωστόσο, λίγα είναι γνωστά και για την καταναγκαστική εργασία στους ίδιους τους οίκους ανοχής, ειδικά του Μαουτχάουζεν. Οι περισσότερες από τις αναφορές προέρχονται από άνδρες κρατούμενους που μερικές φορές κρίνουν αυτές τις γυναίκες απαξιωτικά, χωρίς να λαμβάνουν υπόψη τις εμπειρίες τους από τη σεξουαλική βία που υπέστησαν, σύμφωνα με την ιστορικό Ζίλκε Ούμντας.
Οσον αφορά τον ρόλο των γυναικών στην αντίσταση κατά του ναζιστικού καθεστώτος και την επίγνωση της σημασίας τους στην έρευνα, η έννοια της «αντίστασης» έπρεπε πρώτα να διαφοροποιηθεί, όπως επισημαίνει η Ελίζα Φράι: από δράση με όπλα για την καταστροφή του συστήματος -ένοπλες γυναίκες παρτιζάνοι σίγουρα υπήρχαν- προς μια άποψη που περιλαμβάνει βοήθεια για απόδραση, αλλά και την ίδια τη διαφυγή.
Στην ταινία της Κάριν Μπέργκερ του 1984 «Συνομιλίες κουζίνας με επαναστάτες», στην οποία περιγράφεται μεταξύ άλλων η βιωμένη αλληλεγγύη των γυναικών στα στρατόπεδα συγκέντρωσης, θεμελιώδεις, ως προς αυτή την αλλαγή αντίληψης, ήταν οι συνεντεύξεις που διεξήγαγε η γυναικεία ομάδα η οποία συνεργαζόταν με τη σκηνοθέτιδα.
Για την Ελίζα Φράι, οι γυναίκες ως θύτες των ναζί ήταν επίσης ένα παραμελημένο θέμα για μεγάλο χρονικό διάστημα, «επειδή οι γυναίκες δεν είχαν ορατότητα ούτε σε αυτόν τον ενεργό ρόλο» -και αυτό σχετίζεται επίσης με στερεότυπες ιδέες για τη θηλυκότητα-, «αλλά, αυτό έχει ήδη ερευνηθεί, οι γυναίκες ανέλαβαν τους ίδιους ρόλους στον εθνικοσοσιαλισμό με τους άνδρες, στο πλαίσιο του αντίστοιχου πεδίου δράσης τους, μέσα σε αυτή την πατριαρχική κοινωνία».
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας