Προεδρική κούρσα για τρεις... συν έξι

Τριάντα χρόνια από τη διαίρεση της ενιαίας Τσεχοσλοβακίας και τη δημιουργία των δύο ανεξάρτητων κρατών, της Τσεχίας και της Σλοβακίας, την 1η Ιανουαρίου 1993, τρία «φαβορί», από τους συνολικά εννέα υποψήφιους, διεκδικούν το ύπατο αξίωμα στην Τσεχία κατά τις προεδρικές εκλογές στη χώρα, των οποίων ο πρώτος γύρος διεξάγεται την Παρασκευή και το Σάββατο, με συνολικά 8,3 εκατομμύρια ψηφοφόρους να καλούνται στις κάλπες.

Ο νικητής των προεδρικών εκλογών –πιθανότατα μόνον μετά τον δεύτερο γύρο τους στις 27 και 28 Ιανουαρίου, μεταξύ των δύο επικρατέστερων υποψηφίων του πρώτου γύρου– θα διαδεχθεί τον σημερινό πρόεδρο της Τσεχίας Μίλος Ζέμαν, του οποίου η δεύτερη πενταετής θητεία λήγει στις 8 Μαρτίου, και ο οποίος, σύμφωνα με το Σύνταγμα της χώρας, έπειτα από δύο συνεχείς θητείες στο ύπατο αξίωμα, δεν μπορεί πλέον να είναι εκ νέου υποψήφιος.

Οι προϋποθέσεις

Για την υποβολή υποψηφιότητας στις προεδρικές εκλογές απαιτούνταν από κάθε υποψήφιο η κατάθεση, μέχρι τις 8 Νοεμβρίου 2022, 50.000 υπογραφών στήριξης από ψηφοφόρους ή οι υπογραφές στήριξης από 20 μέλη της Βουλής των Αντιπροσώπων ή από 10 γερουσιαστές, όπως επίσης να είναι τουλάχιστον 18 ετών και Τσέχος πολίτης. Προϋποθέσεις που εκπλήρωσαν τελικά εννέα υποψήφιοι, οι έξι από αυτούς με βάση τη στήριξη από βουλευτές ή γερουσιαστές, ενώ τρεις έλαβαν τον απαραίτητο αριθμό υπογραφών από το εκλογικό σώμα.

Λίγες ημέρες πριν από τις εκλογές, ένας από τους θεωρούμενους επικρατέστερους υποψηφίους αθωώθηκε σε δίκη για τις επιδοτήσεις της Ευρωπαϊκής Ενωσης, καθώς δικαστήριο της Πράγας αποφάσισε τη Δευτέρα ότι ο πρώην πρωθυπουργός και αρχηγός του δεξιού κόμματος της αντιπολίτευσης ΑΝΟ, ο δισεκατομμυριούχος επιχειρηματίας Αντρέι Μπάμπις –ο οποίος θεωρούνταν ένα από τα φαβορί των εκλογών ακόμη και πριν από την ετυμηγορία– δεν ήταν ένοχος για υποβοήθηση και υποκίνηση απάτης.

Τελευταία δημοσκόπηση που δημοσιεύτηκε το περασμένο Σαββατοκύριακο έφερε τον Μπάμπις στην πρώτη θέση με ποσοστό 27,9%, ακολουθούσε ο 61 χρόνων πρώην αρχηγός του Γενικού Επιτελείου Στρατού, στρατηγός εν αποστρατεία Πετρ Πάβελ με 26,7%, και στην τρίτη θέση η πρώην πρύτανης του Πανεπιστημίου του Μπρνο, Ντανούσε Νερούντοβα, με 24,4%.

Ο Αντρέι Μπάμπις «ποντάρει» στη «δεξαμενή» των πιστών δεξιών ψηφοφόρων του και, συγχρόνως, φέρεται να έχει γίνει ο εκπρόσωπος των ηλικιωμένων και των αγροτικών τμημάτων του πληθυσμού, που συχνά έχουν χαμηλό εισόδημα, με τους επικοινωνιολόγους του και τον πολύ καλό μηχανισμό δημοσίων σχέσεών του να εστιάζει στον Πετρ Πάβελ ως πιο αξιοπρόσεκτο αντίπαλο για το πέρασμα στον δεύτερο γύρο.

Από την πλευρά του, ο πρώην ανώτατος στρατιωτικός θέλει, όπως τονίζει ο ίδιος, να είναι ένας πρόεδρος που θα ακολουθεί μια «ενεργή εξωτερική πολιτική», που θα «μετριάσει τα πάθη», θα αλλάξει την πολιτική κουλτούρα και θα προσέξει το ήθος και την ηθική.

Μπορεί το παρελθόν του να συνδέεται με τη συμμετοχή του ως μέλος στο Κομμουνιστικό Κόμμα, ωστόσο αυτό ο ίδιος το αντιμετωπίζει ανοιχτά, το χαρακτηρίζει λάθος και επισημαίνει ότι δεν έχει κάνει κάτι σοβαρό – γιατί αλλιώς δεν θα μπορούσε να κάνει τέτοια σταδιοδρομία στο ΝΑΤΟ.

Στρατιωτικός... σταρ

Ο Πετρ Πάβελ είχε αποσπάσει τη διεθνή προσοχή στις αρχές της δεκαετίας του 1990, όταν η μονάδα του στην αποστολή UNPROFOR στην Κροατία απελευθέρωσε μια ομάδα αιχμάλωτων Γάλλων στρατιωτών. Στα επόμενα χρόνια κατείχε πολλές υψηλόβαθμες θέσεις στον στρατό, συμπεριλαμβανομένης εκείνης του αρχηγού του Γενικού Επιτελείου από το 2012 έως το 2015, χρονιά που ανέλαβε, μέχρι το 2018, επικεφαλής της Στρατιωτικής Επιτροπής του ΝΑΤΟ.

Παρά το γεγονός ότι το ύπατο αξίωμα στη χώρα είναι πρωτίστως αντιπροσωπευτικό, η Ντανούσε Νερούντοβα θέλει να είναι ενεργός πρόεδρος, να προωθήσει θέματα που είναι «κοινωνικά συναφή», έχοντας η ίδια, ως οικονομολόγος, αντιμετωπίσει επανειλημμένα την κλιματική αλλαγή ως μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις, ενώ η γενική τοποθέτησή της είναι σαφώς φιλοευρωπαϊκή.

Η 44χρονη πρώην πρύτανης θα ήταν η πρώτη γυναίκα που θα κατείχε το υψηλότερο αξίωμα στην Τσεχία, και, σύμφωνα με το περιοδικό «Reflex», η ίδια είναι ιδιαίτερα δημοφιλής στους «νεότερους, αστικούς, δυναμικούς» ψηφοφόρους, αλλά, από την άλλη πλευρά, ο Αντρέι Μπάμπις, ο οποίος αυτοπροβάλλεται ως μαχητής για τους σκληρά εργαζόμενους ανθρώπους, θα μπορούσε να την παρουσιάσει ως εκπρόσωπο μιας αποστασιοποιημένης αστικής ελίτ.

Ο απερχόμενος πρόεδρος της Τσεχίας, ο 77χρονος Μίλος Ζέμαν, ήταν ο πρώτος μη δεξιός και ο πρώτος απευθείας από τον λαό εκλεγμένος αρχηγός του κράτους που αναδεικνυόταν τον Ιανουάριο του 2013 στο ύπατο αξίωμα στην Τσεχία, σχεδόν ένα τέταρτο του αιώνα μετά τη «Βελούδινη Επανάσταση» και τις καθεστωτικές αλλαγές του 1989 στην τότε ενιαία ακόμη Τσεχοσλοβακία, και είκοσι χρόνια από την ειρηνική διάσπασή της (την 1.1.1993) στις δύο ανεξάρτητες Δημοκρατίες, Τσεχία και Σλοβακία.

Στον δεύτερο γύρο εκείνων των πρώτων προεδρικών εκλογών με άμεση λαϊκή ψηφοφορία, ο νέος πρόεδρος της χώρας είχε επικρατήσει με ποσοστό 54,8%, έναντι 45,2% του αντιπάλου του, του δεξιού τότε υπουργού Εξωτερικών, Κάρελ Σβάρτσενμπεργκ, του οποίου η υποψηφιότητα είχε υποστηριχθεί δυναμικά και μαζικά από την πλειονότητα των τσεχικών μέσων ενημέρωσης, αλλά και εκείνων στο εξωτερικό.

Το κλειδί τότε

Μπορεί για πολλούς εκείνη η εκλογική αναμέτρηση να αναμενόταν «στήθος με στήθος», για τους γνώστες όμως της τσεχικής εσωτερικής πολιτικής, ο αγώνας είχε κριθεί υπέρ του Ζέμαν, αμέσως μετά τις αμφιλεγόμενες τοποθετήσεις του Σβάρτσενμπεργκ στην τηλεοπτική τους συζήτηση, λίγα εικοσιτετράωρα πριν από τον δεύτερο γύρο.

Σε αυτήν, ο αριστοκράτης γόνος πριγκιπικής οικογένειας της πρώην Αυστρο-Ουγγαρίας, Σβάρτσενμπεργκ, φαίνεται πως έθιξε την εθνική υπερηφάνεια του τσεχικού λαού, αμφισβητώντας και καταγγέλλοντας ως «παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και εγκλήματα πολέμου, για τα οποία σήμερα θα είχε επιληφθεί το Δικαστήριο της Χάγης», τα αποκαλούμενα «Διατάγματα Μπένες».

Με τα διατάγματα αυτά, που θεωρούνται θεμέλια της επανίδρυσης της Τσεχοσλοβακίας έπειτα από τη συντριβή του ναζισμού το 1945, και φέρουν το όνομα του πρώτου μεταπολεμικού προέδρου της (και μη κομμουνιστή) Εντβαρντ Μπένες, προβλέπονταν η απέλαση από την Τσεχοσλοβακία και η δήμευση της περιουσίας μελών της μειονότητας των Σουδητών Γερμανών που είχαν συνεργαστεί με τους ναζιστές κατακτητές της χώρας.

Ακόμη, ο Κάρελ Σβάρτσενμπεργκ –που επικρίθηκε ως μη γνήσιος Τσέχος από τον τότε απερχόμενο δεξιό πρόεδρο Βάτσλαβ Κλάους, ο οποίος υποστήριξε την υποψηφιότητα του πρώην πολιτικού αντιπάλου του, του Μίλος Ζέμαν– βρέθηκε αντιμέτωπος με αποκαλύψεις για τον πατέρα της Αυστριακής συζύγου του, που υπήρξε ανώτερος αξιωματικός των χιτλερικών Ες Ες.