Η Τουρκία δοκιμάζει τις αντοχές των... συμμάχων της

«Δώσε θάρρος στο χωριάτη», που λέει και το ρητό. Καθώς η Τουρκία αναζητεί τις νέες γεωπολιτικές ισορροπίες της, μετά την ήττα του Ντόναλντ Τραμπ στις ΗΠΑ, το καθεστώς Ερντογάν ζυγίζει ένθεν κακείθεν συμμάχους και εχθρούς, δοκιμάζοντας τα όρια των προθέσεων και των αντοχών τους.

Δεν είναι μόνον η κυματώδης εναλλαγή μεταξύ συμφιλιωτικών τόνων και ωμών προκλήσεων έναντι της Ε.Ε., στάση, που σχεδόν ομόφωνα πια αναλυτές αποδίδουν στην ορατή προοπτική επιβολής κυρώσεων στην (οικονομικά ήδη «γονατισμένη») Αγκυρα, κατά το συμβούλιο κορυφής στις 10-11 Δεκεμβρίου. Σύμφωνα με ανώνυμες πηγές του πρακτορείου Reuters, ανέκυψε εσχάτως βαθιά διαφωνία μεταξύ της Τουρκίας και της Ρωσίας, με αφορμή τις αξιώσεις της Αγκυρας να εγκαταστήσει δικό της, ξεχωριστό παρατηρητήριο στα εδάφη του Αζερμπαϊτζάν, με τη «βούλα» πια τουρκικού «δορυφόρου» στον νότιο Καύκασο.

Κάτι τέτοιο δεν προβλέπεται καν στο ρωσο-τουρκικό μνημόνιο για τη δημιουργία κοινού κέντρου, επί αζερικού εδάφους, για την επόπτευση της εκεχειρίας που υπεγράφη μεταξύ Αρμενίας, Αζερμπαϊτζάν και Ρωσίας για το Ναγκόρνο Καραμπάχ. Κατά τα λοιπά, γράφει ο ιστότοπος Ahval, «φημολογείται εδώ και καιρό ότι υπάρχει ήδη τουρκική βάση στο Ναχιτσεβάν», στον αποκομμένο δηλαδή αζερικό θύλακα, δυτικά της Αρμενίας. Κάτι που «διαψεύδουν και η Τουρκία και το Αζερμπαϊτζάν». Στο μεσοδιάστημα:

(α) η τουρκική προκλητικότητα χτυπά και πάλι «κόκκινο» στα ανοιχτά της Λιβύης, προκαλώντας ενόχληση ακόμη και στη –μέχρι σήμερα υπέρμετρα ανεκτική απέναντι στον μαξιμαλισμό της Αγκυρας– ΝΑΤΟϊκή σύμμαχο Γερμανία,

(β) κατά τη βρετανική ΜΚΟ Συριακό Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, η Τουρκία στέλνει πρόσθετες στρατιωτικές ενισχύσεις –τις μεγαλύτερες εδώ και μήνες– στην Ιντλίμπ, στη βορειοδυτική Συρία, όπου επίσης δοκιμάζεται η στρατηγική συνεργασία της με τη Ρωσία, ενώ

(γ) ως νέο κομμάτι στο «παζλ» των τουρκικών μεθοδεύσεων έρχεται τώρα να προστεθεί η επιχειρούμενη βελτίωση των διμερών σχέσεων της Αγκυρας με ένα έτερο διπλωματικό «ορφανό» της χαώδους προεδρίας Τραμπ: τη Σαουδική Αραβία.

Σπάζοντας τον «πάγο» μεταξύ Ριάντ και Αγκυρας, που είχε δημιουργηθεί μετά τη φρικαλέα δολοφονία του Σαουδάραβα δημοσιογράφου Τζαμάλ Κασόγκι, ο Τούρκος πρόεδρος Ερντογάν είχε προ εβδομάδας τηλεφωνική επικοινωνία με τον Σαουδάραβα βασιλιά Σαλμάν, παραμονή της τηλεσυνόδου των G20, όπου η αραβική μοναρχία του Κόλπου θα ασκεί αυτήν την περίοδο την εκ περιτροπής προεδρία.

«Ανώτεροι Σαουδάραβες αξιωματούχοι», συμπεριλαμβανομένου του ΥΠΕΞ, «ανακοίνωσαν πως “δεν υπάρχει πρόβλημα με την Τουρκία”», γράφει το Arab Weekly, «και ήδη γίνεται πολύς λόγος για έναν εν εξελίξει διάλογο μεταξύ των δύο κρατών».

«Το Κάιρο» –σημαντικό αραβικό αντίβαρο στην επεκτατική πολιτική της Αγκυρας στην Ανατολική Μεσόγειο και κυρίως στη Λιβύη– «τηρεί στάση αναμονής» στις εξελίξεις, αναφέρει το δημοσίευμα, μνημονεύοντας τις διαφορές που υπάρχουν στην ατζέντα μεταξύ της Αιγύπτου και της Σαουδικής Αραβίας, σε μια ευρεία γκάμα θεμάτων: από τους πολέμους στη Συρία και στην Υεμένη μέχρι την αντιπαλότητα με το Ιράν και το «καυτό» θέμα της Μουσουλμανικής Αδελφότητας, που στηρίζουν ενεργά η Τουρκία και το Κατάρ.

Κατά τον Σαουδάραβα ΥΠΕΞ, πρίγκιπα Φαϊζάλ μπιν Φαρχάν, η χώρα του συνεχίζει να αναζητεί, μαζί με τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, την Αίγυπτο και το Μπαχρέιν, έναν τρόπο τερματισμού της διαμάχης με το Κατάρ, στο οποίο οι αραβικές μοναρχίες του Κόλπου έχουν επιβάλει εδώ και τρία χρόνια εμπάργκο.

«Παρατηρητές δεν αποκλείουν μια ξαφνική αλλαγή στους αιγυπτιακούς υπολογισμούς ως προς τη Μουσουλμανική Αδελφότητα, λόγω της εκλογής του Δημοκρατικού προέδρου Τζο Μπάιντεν στον Λευκό Οίκο», γράφει το Arab Weekly. «Το δίλημμα και ταυτόχρονα η λύση», αναφέρει, «έγκεινται στο γεγονός ότι ορισμένες δυτικές χώρες ενδεχομένως να αποφασίσουν να χαρακτηρίσουν τη Μουσουλμανική Αδελφότητα “τρομοκρατική ομάδα”, υπό τη σκιά των πρόσφατων αιματηρών τρομοκρατικών επιθέσεων στη Γαλλία και την Αυστρία» και τη στυγνή εργαλειοποίηση του Ισλάμ από έναν πολιτικά κυνικό Ερντογάν.

Ε.Ε. και Γκρίζοι Λύκοι

Προς το παρόν, ωστόσο, το Παρίσι και το Βερολίνο δείχνουν να επικεντρώνονται στους περιβόητους Γκρίζους Λύκους, που μέσω του εθνικιστικού MHP –απαραίτητου κοινοβουλευτικού εταίρου για την μακροημέρευση της κυβέρνησης του ισλαμοσυντηρητικού AKP– κρατούν πρακτικά τον Τούρκο πρόεδρο σε πολιτική «ομηρία»...

«Ο Ερντογάν φοβάται τυχόν κλιμάκωση της αντι-ερντογανικής εκστρατείας στην Ευρώπη, σε τέτοιο επίπεδο, που θα ωθήσει τον Τζο Μπάιντεν να τη στηρίξει ενθουσιωδώς», εκτιμά ο Μοχάμεντ Ομπαϊντάλα, ειδικός αναλυτής σε θέματα Τουρκίας, με έδρα το Κάιρο. Προς αυτήν την κατεύθυνση ήδη δείχνει η σύνθεση της ομάδας εξωτερικής πολιτικής του εκλεγμένου 46ου προέδρου των ΗΠΑ.

Ως επικεφαλής του Στέιτ Ντιπάρτμεντ επελέγη ο Αντονι Μπλίνκεν, πρώην υφυπουργός Εξωτερικών επί προεδρίας Ομπάμα, βαθύς γνώστης των ελληνοτουρκικών και του Κυπριακού, που έχει εκφράσει δημόσια την αντίθεσή του στις μεθοδεύσεις Ερντογάν στην Ανατολική Μεσόγειο, κατήγγειλε τη μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί και έχει επικρίνει ανοιχτά την πολιτική κατευνασμού που εφάρμοσε τα τελευταία τέσσερα χρόνια ο Ντόναλντ Τραμπ απέναντι στον επίδοξο «Σουλτάνο», ιδιαίτερα στην κρίση της Συρίας.

Για την εξίσου νευραλγική θέση του συμβούλου Εθνικής Ασφάλειας των ΗΠΑ προτάθηκε ο Τζέικ Σάλιβαν, που πρεσβεύει σταθερά, εδώ και χρόνια, μια πιο ξεκάθαρη, πλην συναλλακτική προσέγγιση με την Τουρκία, η οποία πρέπει –κατά την πάγια, ανεξαρτήτως διακυβέρνησης– θεώρηση της Ουάσινγκτον να παραμείνει, πάση θυσία, εντός κόλπων του ΝΑΤΟ.

«Μια μακροχρόνια τάση επιφυλακτικής αντιμετώπισης της Τουρκίας έχει πείσει τον Ερντογάν ότι η Ουάσινγκτον βλέπει τη σχέση της με την Αγκυρα ως πολύ σημαντική για να αποτύχει», παρατηρούσε ο Σάλιβαν σε άρθρο του στο «Politico», που είχε συνυπογράψει τον Φεβρουάριο του 2018 με τον Αμερικανό πρώην πρέσβη στην Αγκυρα, Ερικ Εντελμαν.

«Ομως, το μόνο που αυτή επιτυγχάνει είναι να ανοίγει κι άλλο την όρεξη του Τούρκου πρόεδρου για ρίσκο – και συνεπώς αυξάνει την πιθανότητα σύγκρουσης», ανέφεραν, τασσόμενοι αμφότεροι υπέρ μιας σθεναρής στάσης των ΗΠΑ απέναντι στην τουρκική αδιαλλαξία. Πώς; Μέσω της προοπτικής κυρώσεων, σε διάφορους τομείς, που θα αποθάρρυνε μια περαιτέρω επιθετικότητα της Αγκυρας.

Η επικείμενη έλευση του Μπλίνκεν στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ και του Σάλιβαν στον Λευκό Οίκο –που προϋποθέτει, σημειωτέον, την έγκριση του Κογκρέσου– αποτελούν ήδη σαφές μήνυμα για την Τουρκία. Η ίδια δείχνει να το λαμβάνει...

Στη συγχαρητήρια –αν και με χρονοκαθυστέρηση– επιστολή του προς τον Μπάιντεν για την εκλογική του νίκη, ο Ερντογάν δεν παρέλειψε να τονίσει τη συνεργασία τους, επί αντιπροεδρίας του πρώτου στο πλευρό του Μπαράκ Ομπάμα. Τόνισε, δε, με νόημα τη βαθιά, εξ εμπειρίας κατασταλαγμένη πεποίθησή του ότι ο Μπάιντεν αντιλαμβάνεται τη «στρατηγική ποιότητα» των αμερικανο-τουρκικών σχέσεων.

Προτού, πάντως, αυτές προλάβουν να δοκιμαστούν, μετά την επίσημη ανάληψη των προεδρικών καθηκόντων του 46ου προέδρου των ΗΠΑ, στις 20 Ιανουαρίου, μένει να φανεί εάν θα ριφθεί, και με πόση... δύναμη, ο «κύβος» στις σχέσεις της Αγκυρας με την Ε.Ε., κατά την επικείμενη σύνοδο κορυφής των «27», στις αρχές Δεκεμβρίου. Σύνοδο που θα παρακολουθεί στενά και η Μόσχα.