Η γερμανική προεδρία και το δίδαγμα του κορονοϊού

Η Γερμανία αναλαμβάνει την Τετάρτη 1η Ιουλίου την προεδρία του Συμβουλίου της Ε.Ε. με πρωταρχικό στόχο τη διαχείριση της κρίσης του κορονοϊού και των συνεπειών της πανδημίας στην οικονομία. Την περασμένη Τετάρτη το υπουργικό συμβούλιο υπό την Ανγκελα Μέρκελ ενέκρινε το πρόγραμμα της κυβέρνησης, το οποίο θα ανακοινωθεί επισήμως με τη λήξη της κροατικής προεδρίας, οι κρισιμότερες παράμετροι του γερμανικού προγράμματος όμως είναι ακόμα υπό διαπραγμάτευση με τις Βρυξέλλες και τις άλλες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες.

Ο επίτροπος Προϋπολογισμού της Ε.Ε., Γ. Χαν, στο σχέδιο του Πολυετούς Δημοσιονομικού Πλαισίου 2021-2027 που παρουσίασε πριν από τρεις ημέρες προτείνει τη διάθεση 166 δισ. ευρώ το 2021 από το 1,1 τρισ. ευρώ που προβλέπει το ΠΔΠ για την επόμενη επταετία και 344 δισ. ευρώ από το έκτακτο πρόγραμμα οικονομικής ανάκαμψης, περίπου τα μισά από τα 750 δισ. ευρώ (500 επιχορηγήσεις και 250 δάνεια) που έχουν πέσει ως πρόταση στο τραπέζι της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Τα 211 δισ. ευρώ θα έχουν τη μορφή επιχορηγήσεων και τα 133 δισ. ευρώ θα διατεθούν ως δάνεια. Πλην όμως, ούτε ο ίδιος ο επίτροπος Γ. Χαν πιστεύει ότι το σχέδιο που κατέθεσε λόγω της δεσμευτικής προθεσμίας που είχε μέχρι τις 30 Ιουνίου θα τύχει της έγκρισης στη σύνοδο κορυφής που έχει προγραμματιστεί για τις 17 και 18 Ιουλίου, με τη φυσική παρουσία των 27 ηγετών με προεδρεύουσα την Ανγ. Μέρκελ.

Από τον Βορρά στον Νότο

Το σχέδιο Χαν παραπέμπει σε άμεσες μεταβιβάσεις από τον ευρωπαϊκό Βορρά στον Νότο για το Ταμείο Ανάκαμψης, κάτι που σύμφωνα με τα γερμανικά οικονομικά ινστιτούτα θα σήμαινε αύξηση των δαπανών των βορειοευρωπαϊκών χωρών κατά 30 μέχρι και 50% για την Ε.Ε. τα δύο επόμενα χρόνια, αύξηση που δεν πρόκειται να δεχτούν η Ολλανδία με την Αυστρία, ούτε όμως και η Γερμανία.

Ενα πρώτο βήμα θα ήταν η έγκριση του ΠΔΠ και του Ταμείου Ανάκαμψης συνολικού ύψους 1,85 τρισ. ευρώ για την επόμενη επταετία στην επικείμενη σύνοδο κορυφής και η συζήτηση των διαδικασιών κατανομής και διάθεσης των πόρων σε μεταγενέστερη σύνοδο. Αυτός είναι ο στόχος της καγκελαρίου Αν. Μέρκελ για να ξεκινήσει την προεδρία της με ένα θετικό μήνυμα, όπως το σύνθημα «Μαζί να ξανακάνουμε ισχυρή την Ευρώπη» που είναι ο γενικός τίτλος του γερμανικού προγράμματος. Εξίσου γενικές είναι και οι κατευθυντήριες γραμμές του προγράμματος, για την βιώσιμη υπέρβαση της κρίσης του κορονοϊού, καθώς και την οικονομική και κοινωνική ανάκαμψη, την ενίσχυση της καινοτομίας, της κοινωνικής δικαιοσύνης, της πράσινης ανάπτυξης, της ασφάλειας και των κοινών αξιών και, τέλος, την ενίσχυση του διεθνούς ρόλου της Ε.Ε.

Πιο σαφής και αναλυτική είναι η αναφορά του γερμανικού σχεδίου στη διαχείριση των κρίσεων, κεφάλαιο στο οποίο περιλαμβάνεται μια δέσμη συγκεκριμένων μέτρων με αφορμή την πανδημία του κορονοϊού. Η Γερμανία θέλει να προωθήσει την ενίσχυση του Ευρωπαϊκού Κέντρου Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων και την ανάπτυξη ενός ψηφιακού συστήματος έγκαιρης προειδοποίησης σε συνεργασία με την Επιτροπή Ασφάλειας Υγείας. Στην κρίση του κορονοϊού διαπιστώθηκε ότι η Ε.Ε. δεν είχε διαρθρωμένη επιδημιολογική πολιτική, κάτι στο οποίο συντέλεσε βεβαίως και η Γερμανία ακολουθώντας στην πρώτη φάση της πανδημίας μια αυστηρά εθνική πολιτική, εν πολλοίς αντίθετη με τις ανάγκες των άλλων ευρωπαϊκών χωρών. Στο ίδιο κεφάλαιο γίνεται αναφορά στη σταδιακή άρση των περιορισμών στον χώρο Σένγκεν και την αποκατάσταση της διασυνοριακής κυκλοφορίας και της κοινής αγοράς, ενώ ως προς την προστασία των εξωτερικών συνόρων της Ε.Ε. και τις διαδικασίες θεώρησης διατυπώνεται η επιθυμία να γίνει συντονισμένα η επιστροφή στις συνήθεις διαδικασίες προ της πανδημίας, ούτως ώστε να επιτευχθούν ταχύτερα οι προϋποθέσεις οικονομικής ανάκαμψης.

Με βάση τις συζητήσεις που γίνονται στην Ε.Ε. για το ΠΔΠ και το Ταμείο Ανάκαμψης, το συμβούλιο των εμπειρογνωμόνων για τη γερμανική οικονομία, υπό τον καθηγητή Λ. Φελντ, εκτιμά ότι το 2020 θα κλείσει με μεσοσταθμική ύφεση 6,5% στη Γερμανία και 8,5% στην ευρωζώνη, όμως με τα νέα μέτρα επιχορηγήσεων και δανειοδοτήσεων το 2021 θα σημειωθεί ανάπτυξη 6,2% και το πρώτο εξάμηνο του 2022 η ευρωζώνη θα επανέλθει στα επίπεδα προ της πανδημίας. Η εκτίμηση αυτή έχει ως παραδοχή ότι το πρόγραμμα ανάκαμψης της Ε.Ε. θα δρομολογηθεί άμεσα μέσα στο εξάμηνο της γερμανικής προεδρίας. Πάνω σε αυτή την παραδοχή εργάζεται η γερμανική κυβέρνηση, με τα κόμματα του συνασπισμού να συμφωνούν και στη θέσπιση φόρου χρηματοπιστωτικών συναλλαγών αλλά και στη μεταφορά πόρων από τις συναλλαγές για τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα στην Κομισιόν. Σε δεύτερη φάση προτείνεται να συζητηθεί και η επιβολή ψηφιακού φόρου, προκειμένου να χρηματοδοτηθούν περαιτέρω τα σχέδια καινοτομίας και ψηφιοποίησης στην Ε.Ε. Ως προς τα κριτήρια διάθεσης των κονδυλίων από το Ταμείο Ανάκαμψης το Βερολίνο επιδιώκει να τεθούν ως βασικές προϋποθέσεις ο ψηφιακός μετασχηματισμός και η προσαρμογή στα δεδομένα της κλιματικής αλλαγής.

Ο διακαής της πόθος

Η Αν. Μέρκελ θέλει οπωσδήποτε να εγκριθεί μέσα στον Ιούλιο το γενικό πλαίσιο του γερμανικού προγράμματος, προκειμένου να πάρει αμέσως μετά την έγκριση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και ορισμένων εθνικών κοινοβουλίων (της Γερμανίας, της Ολλανδίας κ.ά.). Για να επιτύχει τον στόχο της έχει λειάνει όλα τα θέματα τριβής, μεταξύ αυτών και την πολιτική για τη Μετανάστευση και το Ασυλο. Η αναθεώρηση των Συνθηκών του Δουβλίνου (στο ζήτημα της αναλογικής κατανομής των προσφύγων) θα μετατεθεί στην επόμενη προεδρία και αντί δεσμευτικής πρότασης΄, που επρόκειτο να κατατεθεί από την Κομισιόν εδώ και μήνες, συζητείται στις Βρυξέλλες και το Βερολίνο η παρουσίαση μίας μη δεσμευτικής δήλωσης τον Αύγουστο με τρία σημεία, την προκαταρκτική εξέταση των αιτήσεων ασύλου στα εξωτερικά σύνορα της Ε.Ε., την υλοποίηση των συμφωνιών επαναπροώθησης με τρίτες χώρες και τη συνομολόγηση συμφωνιών με τις αφρικανικές χώρες προέλευσης μεταναστών. Το νέο ευρωπαϊκό σύστημα ασύλου, που σχεδίαζε η επίτροπος Μετανάστευσης Ιλβα Γιόχανσον, κρίθηκε από τον υπουργό Εσωτερικών της Γερμανίας, Χ. Ζεεχόφερ, αλλά και την ίδια την καγκελάριο Αν. Μέρκελ ότι δεν είχε καμία τύχη απέναντι στις αντιδράσεις της ομάδας Βίζεγκραντ και η επεξεργασία των κεφαλαίων για την υποδοχή και κατανομή των προσφύγων αναμένεται να συνεχιστεί μέχρι το τέλος της γερμανικής προεδρίας, με στόχο να παρουσιαστεί μια δεσμευτική πρόταση κατά τη διάρκεια της πορτογαλικής προεδρίας το πρώτο εξάμηνο του 2021.