Τα τρία τέταρτα των Αμερικανών πιστεύουν πως η δημοκρατία απειλείται, σχεδόν οι μισοί (45%) θεωρούν ότι αυτή δεν εκπροσωπεί τους απλούς καθημερινούς ανθρώπους και τις ανάγκες τους και ένα 62% δηλώνει πως η κυβέρνηση υπηρετεί τις ελίτ κι όχι το κοινό καλό.
Η έρευνα του Siena College για τους New York Times, που δημοσιοποιήθηκε λίγες ημέρες πριν από τις εκλογές της 5ης Νοεμβρίου, επιβεβαιώνει τη «διάβρωση» στην εμπιστοσύνη στο δημοκρατικό πολίτευμα στις ΗΠΑ, με κορωνίδα το γεγονός ότι παρά αυτές τις ανησυχίες, μόλις το 7% των πολιτών δήλωσε πως η δημοκρατία ήταν το σημαντικότερο θέμα που τους απασχόλησε στην επιλογή προέδρου.
Το δημοκρατικό σύστημα βρίσκεται σε κρίση κι αυτό δεν συμβαίνει μόνο στις ΗΠΑ, αλλά σε ολόκληρο τον κόσμο όπου δημοκρατία και πολιτικά δικαιώματα υποχωρούν, όπως δείχνει η τελευταία ετήσια έκθεση του IDEA (Διεθνούς Ινστιτούτου για την Δημοκρατία και την Εκλογική Αρωγή) με έδρα τη Στοκχόλμη.
Η Παγκόσμια Εκθεση για την Κατάσταση της Δημοκρατίας αποκαλύπτει πως από τις 173 χώρες που αναλύθηκαν, στην πλειονότητά τους υποχώρησαν οι δημοκρατικές διαδικασίες ενώ μόνο στο 25% αυτών βελτιώθηκαν. Πρόκειται για την όγδοη συνεχόμενη χρονιά που σημειώνεται αυτή η τάση.
Η υποχώρηση εκφράζεται κυρίως στα δικαιώματα και την εκπροσώπηση, πυλώνες κάθε δημοκρατίας. Τα τελευταία 15 χρόνια (από την κρίση του 2008) η συμμετοχή των πολιτών σε εκλογές μειώθηκε κατά δέκα μονάδες, από το 65,2% στο 55,5%. Κι αν το 1973 μόνο στο 3,8% των εκλογικών αναμετρήσεων υπήρξαν διαμαρτυρίες, τώρα αυτό συμβαίνει στο 27,6%.
Οι πολίτες νιώθουν όλο και λιγότερο εκπροσωπημένοι και όλο και περισσότερο πιεσμένοι από μια δύσκολη πραγματικότητα. Γι’ αυτό και αυξάνει η αποχή αλλά και η ψήφος στους ακραίους πολιτικούς σχηματισμούς. Το κέντρο αποδυναμώνεται, η πόλωση κυριαρχεί και οι εκλογές κερδίζονται με όλο και μικρότερα ποσοστά. Είναι ενδεικτικό πως η μία στις πέντε εκλογές (20%) που έγιναν στο διάστημα 2020-2024 (221 εκλογικές αναμετρήσεις σε 159 χώρες) αμφισβητήθηκαν.
«Η μέθοδος Τραμπ εκτόξευσης αβάσιμων καταγγελιών για νοθεία και παραχάραξη αποτελεσμάτων συνιστά πλέον μια παγκόσμια τάση (τη νόσο του εκλογικού αρνητισμού) και ένα ιδιαίτερα τοξικό φαινόμενο για τη δημοκρατία», τονίζει η έκθεση του η IDEA.
Την τελευταία πενταετία, επίσης στο 22% των χωρών, έχουν περιοριστεί τα δικαιώματα των πολιτών, ιδίως σε θέματα οικονομικής ισότητας και ελευθερίας της έκφρασης και στην πλειονότητά τους σημειώθηκε υποχώρηση αντί για πρόοδος στο κράτος δικαίου, ιδίως με την έννοια των πληγμάτων που έχει υποστεί η ανεξαρτησία της δικαιοσύνης και η «δίκαιη» απονομή δικαιοσύνης.
Αυτή η τάση επηρεάζει και τις θεωρούμενες ως πιο εδραιωμένες δημοκρατίες, όπου επίσης οι ακραίοι λαϊκισμοί θέτουν σε αμφισβήτηση τους δημοκρατικούς θεσμούς. Είναι ενδεικτικό τι συμβαίνει στην Ευρώπη: στο 44% των χωρών της έχει υποχωρήσει τουλάχιστον ένας δείκτης δημοκρατικής διακυβέρνησης, ενώ σε 11 χώρες υποχώρησαν οι εγγυήσεις στην πρόσβαση στη δικαιοσύνη και σε 7 στην αξιοπιστία των εκλογών. Και η υποχώρηση της δημοκρατίας συμβαδίζει με την αναβίωση μιας Ακροδεξιάς που κάποτε πιστεύαμε πως είχε ηττηθεί. Και της οποίας όλοι οι εκφραστές της χαιρέτισαν θερμά τον θρίαμβο του Τραμπ σαν μια δική τους νίκη.
Οικονομία της αγοράς
Ο Ορμπαν κυβερνά και «βασιλεύει» στην Ουγγαρία, το μεταφασιστικό κόμμα της Μελόνι κυβερνά στην Ιταλία, ο Εθνικός Συναγερμός της Λεπέν ήρθε πρώτος στον πρώτο γύρο των εκλογών στη Γαλλία, ο Χέρμπερτ Κικλ κατάφερε για πρώτη φορά μετά το 1945 να αναδείξει το ακροδεξιό του FPÖ σε πρώτο κόμμα στην Αυστρία, ο Γκέερτ Βίλντερς πέτυχε να έρθει δεύτερο το ακροδεξιό PVV και να γίνει «ρυθμιστής» της κυβέρνησης στην Ολλανδία, το ακροδεξιό AfD έχει αναδειχθεί σε δεύτερη δύναμη στη Γερμανία και σε πρώτη στις πρόσφατες τοπικές εκλογές στη Θουριγγία.
Οπως σημειώνει η έκθεση δύσκολα αυτή η τάση υποχώρησης της δημοκρατίας θα αναχαιτιστεί τα επόμενα χρόνια, γιατί η ενδυνάμωση της δημοκρατίας απαιτεί μια βαθιά μεταρρύθμιση της οικονομίας της αγοράς με κατεύθυνση τη μείωση της ανισότητας και την επέκταση του κοινωνικού κράτους ευημερίας. Κάτι ακριβώς αντίστροφο από αυτό που σε μεγάλο μέρος των δημοκρατιών του πλανήτη γίνεται σήμερα.
Ελλείψει αυτού ηγέτες σαν τον Τραμπ θα μεσουρανούν. «Από το κραχ του 2008, οι προηγμένες οικονομίες απομακρύνονται από τη δημοκρατία γιατί δεν ξέρουν πώς να διανείμουν τον πλούτο πιο ισότιμα. Αυτοί που μένουν πίσω δυσπιστούν απέναντι στις ελίτ που έχουν ισοπεδώσει τις προσδοκίες τους και αναζητούν νέους ηγέτες, έστω και φασίστες.
Γι’ αυτό και οι μισοί Αμερικανοί προτιμούν τον απλοϊκό πατερναλισμό του Τραμπ. Καταλαβαίνουν πως μπορεί να είναι απειλή για τη δημοκρατία, αλλά δεν τους νοιάζει. Ζουν την ελευθερία εκτός συστήματος» σχολιάζει ο αναλυτής ο Χαβιέρ Μας ντε Ζαζάς.
«Η εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ επιβεβαιώνει αυτή την υποχώρηση της δημοκρατίας, ενισχύοντας την εποχή των εξτρεμισμών. Η ηθική και νομική έκπτωση, όπως και η γκροτέσκα χειραγώγηση της πραγματικότητας, σχηματοποιούν μια νέα πολιτική τάξη, ατομικιστική και αυταρχική, που αντικαθιστά την παλιά φιλελεύθερη δημοκρατία, ανίκανη να προσφέρει τις ευκαιρίες που υπόσχεται σε πολίτες απογοητευμένους εδώ και χρόνια».
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας