Η αστεγία στο εδώλιο!

Το Ανώτατο Δικαστήριο εξετάζει την προσφυγή του Γκραντς Πας, μιας πόλης του Ορεγκον, η οποία θέλει να συνεχίσει να επιβάλλει τσουχτερά πρόστιμα σε άστεγους που κατασκηνώνουν σε δημόσιους χώρους. Αν και πρόκειται για μια μικρή για τα αμερικανικά δεδομένα πόλη -μόνο 38.000 κάτοικοι- η απόφαση θα επηρεάσει πολλούς άλλους νόμους που εφαρμόζονται σε τοπικό επίπεδο ανά την αμερικανική επικράτεια. Γι’ αυτό και το Associated Press χαρακτήριζε την υπόθεση ως «την πιο σημαντική που φτάνει στο Ανώτατο Δικαστήριο εδώ και δεκαετίες σε σχέση με την αστεγία, η οποία φτάνει σε επίπεδα ρεκόρ στις ΗΠΑ».

Τι ακριβώς συμβαίνει στο Γκραντς Πας; Εκεί, ο δήμος τιμωρεί με πρόστιμο 295 δολαρίων όσους άστεγους κατασκηνώνουν στους δρόμους ή στα πάρκα κι αυτό ενώ δεν υπάρχει ξενώνας αστέγων στην πόλη ούτε στην ευρύτερη περιοχή. Οσοι πιαστούν για δεύτερη φορά, κινδυνεύουν να κατηγορηθούν για καταπάτηση ξένης ιδιοκτησίας, αδίκημα που τιμωρείται με φυλάκιση έως 30 ημερών.

Τρεις άνθρωποι προσέφυγαν κατά του δήμου το 2018 -ο ένας πέθανε στο μεταξύ- και δικαιώθηκαν πρωτόδικα. Ο δήμος άσκησε έφεση την οποία έχασε. Το 9ο Περιφερειακό Εφετείο (το οποίο επιβλέπει εννέα δυτικές Πολιτείες των ΗΠΑ) με έδρα το Σαν Φρανσίσκο απεφάνθη ότι απαγορεύσεις τέτοιου τύπου παραβιάζουν την όγδοη τροποποίηση του Συντάγματος καθώς τιμωρούν ανθρώπους για κάτι που οι ίδιοι δεν μπορούν να ελέγξουν. Και πώς να το ελέγξουν, όταν σε μια επαρχιακή πόλη σαν το Γκραντς Πας, χαμένη στη μέση του πουθενά, το μέσο ενοίκιο για μια γκαρσονιέρα κυμαίνεται στα 1.000 δολάρια;

Κι εδώ εμφανίζεται το νέο πρόσωπο της αστεγίας σε συνθήκες σκληρού καπιταλισμού. Στις ΗΠΑ -και όχι μόνο- οι άστεγοι δεν είναι πια αποκλειστικά πάμπτωχοι, άνεργοι ή/και με προβλήματα ψυχικής υγείας. Είναι και χαμηλόμισθοι εργαζόμενοι που αδυνατούν να αντεπεξέλθουν στο ολοένα αυξανόμενο κόστος της στέγης. Σύμφωνα με το ρεπορτάζ της Washington Post, ο αριθμός των αστέγων στο Γκραντς Πας ξεπερνά τους 600, ενώ άλλοι 1.000 βρίσκονται στο όριο της αστεγίας. Αν και, όπως υπολογίζουν διάφορες τοπικές υπηρεσίες, οι αριθμοί αυτοί μπορεί να είναι και διπλάσιοι.

«Η κρίση της αστεγίας είναι σύμπτωμα της στεγαστικής κρίσης. Εχουμε πολύ λίγα σπίτια και αυτά που χτίζουμε είναι πολύ ακριβά, γεγονός που οδηγεί τον κόσμο στους δρόμους», λέει στην αμερικανική εφημερίδα ο Νταγκ Γουόκερ, μέλος της Συμβουλευτικής Επιτροπής Στέγασης του Γκραντς Πας, σημειώνοντας ότι μέσα στην τελευταία δεκαετία στην πόλη έχουν χτιστεί μόνο τα μισά από τα σπίτια που θα χρειάζονταν για να στεγάσουν τους πάντες.

Το Γκραντς Πας δεν είναι παρά μια μικρογραφία του στεγαστικού προβλήματος στην Αμερική όπου, όπως σημειώνει το Associated Press, η αστεγία αυξήθηκε κατά 12% μέσα στον τελευταίο χρόνο, γεγονός που οφείλεται στην κατακόρυφη αύξηση των ενοικίων σε συνδυασμό με τη μείωση της βοήθειας που λαμβάνουν οι πιο ευάλωτοι πολίτες για τις οικονομικές συνέπειες της πανδημίας. Σύμφωνα με υπολογισμούς της αμερικανικής κυβέρνησης, περισσότεροι από 600.000 άνθρωποι μένουν άστεγοι για τουλάχιστον ένα βράδυ και οι μισοί εξ αυτών κοιμούνται στους δρόμους.

Η Καλιφόρνια κρατά τα σκήπτρα σε αυτό το κομμάτι. Χθεσινό ρεπορτάζ των Los Angeles Times χαρακτήριζε την πολιτεία ως «την πρωτεύουσα της αστεγίας στις ΗΠΑ». Στην Καλιφόρνια, σύμφωνα με το ρεπορτάζ, όπου η αστεγία έχει αυξηθεί κατά 40% την τελευταία πενταετία, ζουν περίπου οι μισοί άστεγοι της χώρας.

Σύμφωνα με υπολογισμούς της ομοσπονδιακής κυβέρνησης, οι άστεγοι στην πολιτεία το 2023 ξεπερνούσαν τις 181.000, με το 70% εξ αυτών να ζει στους δρόμους. Η διαφορά με την υπόθεση την οποία εξετάζει το Ανώτατο Δικαστήριο είναι ότι στην Καλιφόρνια, αλλά και σε κάποιες άλλες δυτικές πολιτείες, τα εκεί δικαστήρια έχουν αποφανθεί ότι είναι αντισυνταγματική η επιβολή προστίμων και η σύλληψη ατόμων που κοιμούνται σε κατασκηνώσεις αστέγων αν δεν υπάρχει χώρος σε ξενώνες.

«Στέγη και όχι χειροπέδες» έγραφαν κάποια από τα πανό που κρατούσαν οι δεκάδες διαδηλωτές που είχαν συγκεντρωθεί χθες έξω από το Ανώτατο Δικαστήριο. Πού θα γείρει, άραγε, η πλάστιγγα της θεόστραβης, ενίοτε, δικαιοσύνης;