Πρόκληση σε «ξένο γήπεδο»

Το τέλος της πιο αμφιλεγόμενης ομιλίας ξένου ηγέτη προς το αμερικανικό Κογκρέσο σηματοδότησε την επισημοποίηση του ρήγματος μεταξύ του Μπενιαμίν Νετανιάχου και του Μπαράκ Ομπάμα. Η πρωτοβουλία του Ισραηλινού πρωθυπουργού να αυτοκληθεί -με τη βοήθεια των Ρεπουμπλικανών- στο Κογκρέσο και να απευθύνει ομιλία με την οποία υποδείκνυε στον Αμερικανό πρόεδρο την πολιτική που πρέπει να ακολουθήσει η Ουάσινγκτον απέναντι στην Τεχεράνη ήταν πέρα από κάθε πρωτόκολλο και διπλωματική πρακτική. Ηταν μια πρόκληση σε «ξένο γήπεδο», μια ανεπίτρεπτη μόχλευση της εσωτερικής πολιτικής ατζέντας δύο χωρών.

Ο Νετανιάχου χρησιμοποίησε τη θεατρική του εμφάνιση στο Κογκρέσο για να κερδίσει τις εκλογές της 15ης Μαρτίου στο Ισραήλ και οι Ρεπουμπλικανοί χρησιμοποίησαν τον Νετανιάχου ως πολιορκητικό κριό για να στριμώξουν τον Ομπάμα με αφορμή την επικείμενη (;) συμφωνία για το πυρηνικό πρόγραμμα της Τεχεράνης. Για τους Ρεπουμπλικανούς, η ομιλία αυτή ήταν μόνον η αρχή μιας εκστρατείας κατά των Δημοκρατικών.

Ο ηγέτης της ρεπουμπλικανικής πλειοψηφίας στη Γερουσία, Μιτς Μακόνελ, δήλωσε ότι έπεται η πρόταση νόμου για να περάσει -εφόσον επιτευχθεί- η συμφωνία για τα πυρηνικά της Τεχεράνης από το Κογκρέσο, με σκοπό να την καταψηφίσουν και να την καταστήσουν ανέφικτη. Ο Ομπάμα έχει απορρίψει την πρόταση. Σχέδιο νόμου για νέες κυρώσεις κατά της Τεχεράνης προωθούν επίσης Ρεπουμπλικανοί γερουσιαστές, με στόχο να υπονομευτεί η συμφωνία.

Δηλητηριασμένες σχέσεις

Ωστόσο, είναι αμφίβολο αν αυτή η σκληρή στάση είναι προς το συμφέρον του Ισραήλ. Τα προσωπικά και κομματικά συμφέροντα του Νετανιάχου (με τον οποίο οι Ρεπουμπλικανοί έχουν προνομιακή σχέση) δεν ταυτίζονται με τα στρατηγικά συμφέροντα της χώρας του και το μέτωπο που άνοιξε χθες απέναντι στον Ομπάμα ίσως αποδειχθεί ότι θα βλάψει τις σχέσεις των δύο χωρών.

Ακόμη κι αν ο Νετανιάχου κερδίσει τις εκλογές (κάτι που δεν είναι βέβαιο), θα πρέπει να συμβιώσει τα επόμενα δύο χρόνια με τον Αμερικανό πρόεδρο. Οι σχέσεις τους θα είναι δηλητηριασμένες και το ρήγμα θα έχει επιπτώσεις στην πολιτική, οικονομική και στρατιωτική συνεργασία των δύο πλευρών.

Επιστρέφοντας από την Ουάσινγκτον και μόλις προσγειώθηκε στο «Μπεν Γκουριόν», ο Νετανιάχου δήλωσε ότι με την ομιλία του στο Κογκρέσο «παρουσίασε μια πρακτική εναλλακτική πρόταση» αναφορικά με την υπό διαπραγμάτευση διεθνή συμφωνία για τα πυρηνικά του Ιράν. Ο Ομπάμα είχε σχολιάσει νωρίτερα ότι ο Νετανιάχου «δεν παρουσίασε καμία πρακτική εναλλακτική πρόταση» και λιγότερο κομψά, οι σημαντικότεροι Αμερικανοί αρθρογράφοι υπογράμμισαν ότι ο πρωθυπουργός του Ισραήλ πρότεινε ως λύση τη μη λύση.

Ουσιαστικά, ο Νετανιάχου ζήτησε όχι μόνο να να μην υπάρξει καμία συμφωνία με την Τεχεράνη, αλλά και να της επιβληθούν νέες κυρώσεις που σημαίνει κατάρρευση των συνομιλιών. Αυτή η εξέλιξη θα ωθούσε την Τεχεράνη -που δεν θα δεσμευόταν πλέον από κανέναν έλεγχο- να μπει στον πειρασμό να κατασκευάσει τη βόμβα που τόσο πολύ θέλει να αποφύγει το Τελ Αβίβ, το οποίο εξακολουθεί να είναι η μόνη δύναμη στη Μέση Ανατολή που κατέχει πυρηνικά και άλλα όπλα μαζικής καταστροφής. Ο μεταρρυθμιστής Ιρανός πρόεδρος Χασάν Ρουχανί δήλωσε ότι «ο αμερικανικός λαός είναι πολύ έξυπνος για να δέχεται συμβουλές από ένα επιθετικό καθεστώς κατακτητών».

«Η πολιτική Νετανιάχου ωθεί την Τεχεράνη να κατασκευάσει τη βόμβα», δήλωσε ο ηγέτης της κεντροαριστερής αντιπολίτευσης στο Ισραήλ, Ισαάκ Χέρτζογκ, και εκτίμησε ότι «ο Νετανιάχου παραμένει μόνος και το Ισραήλ απομονωμένο, η ομιλία του έκανε κακό στη χώρα και βάθυνε τις διαφορές μας με τη μεγάλη φίλη χώρα και τον μόνο στρατηγικό μας σύμμαχο».

Η προσπάθεια του Νετανιάχου να κερδίσει λίγους ακόμη πόντους στην προεκλογική εκστρατεία σχολιάζεται ευρέως στο Τελ Αβίβ και σε μια σατιρική εκπομπή ο Ισραηλινός πρωθυπουργός εμφανίζεται στο αεροδρόμιο της Ουάσινγκτον να συμπληρώνει τα έγγραφα εισόδου στις Ηνωμένες Πολιτείες και να γράφει ως σκοπό επίσκεψης: «Μία ή δύο έδρες παραπάνω στην Κνεσέτ (την ισραηλινή Βουλή)».

Προς συμφωνία

Αίσθηση έκανε και η κριτική της κεντροαριστερής εφημερίδας «Χααρέτζ» η οποία υποστήριξε σε κύριο άρθρο της ότι «ο Νετανιάχου αγνοεί τη μεγαλύτερη απειλή για τη χώρα, που είναι η συνέχιση της κατοχής των παλαιστινιακών εδαφών». Η ομιλία Νετανιάχου στο Κογκρέσο θα μείνει ίσως στην Ιστορία και θα επηρεάσει τις εξελίξεις στη Μέση Ανατολή. Ομως δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι ο δεξιός πολιτικός υπέρμαχος της μη λύσης του Παλαιστινιακού θα πετύχει και τον στόχο της μη λύσης του ιρανικού πυρηνικού προγράμματος.

Είναι πολύ πιθανό, αντί να μπλοκάρει τις εξελίξεις, τελικά να τις ωθήσει να επιταχυνθούν στην κατεύθυνση μιας διπλωματικής λύσης. Και ίσως αυτή η λύση να είναι κοντά, καθώς ο επικεφαλής του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, Τζον Κέρι, ο οποίος ολοκλήρωσε τριήμερες συνομιλίες στην Ελβετία με τον Ιρανό ομόλογό του, Μοχάμεντ Ζαρίφ, δήλωσε ότι δεν θα αφήσει «εξωτερικούς παράγοντες» να τον αποσπάσουν από τις συνομιλίες καθώς προχωρούν προς μια πιθανή ολοκλήρωση της συμφωνίας.

Και είναι βέβαιο ότι την πρόοδο που σημειώθηκε στις συνομιλίες και το περίγραμμα της λύσης θα προσπαθήσει να τα περάσει σήμερα στη Σαουδική Αραβία, στις συνομιλίες του με τον νέο βασιλιά Σαλμάν.