Ο Εμπολα επιστρέφει. Είναι ανίκητος;

Ηταν Οκτώβρης του 2014 όταν οι φτωχές αφρικανικές χώρες πολεμούσαν να περιορίσουν την εξάπλωση της επιδημίας του φονικού ιού του Εμπολα, την ίδια στιγμή που την αρχική διεθνή αδιαφορία ακολουθούσε πλέον ο παγκόσμιος πανικός.

Η διεθνής κοινότητα και οι επικεφαλής του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας επιδόθηκαν ομολογουμένως πολύ αργά στις εκκλήσεις για ισχυρότερη απάντηση στην εξάπλωση του ιού του Εμπολα, λέγοντας ότι πρέπει να δουλέψουμε τώρα έτσι ώστε να μη γίνει το επόμενο AIDS του κόσμου («Εφ.Συν.», 18/10/2014, «Από το AIDS στον Εμπολα: η θλιβερή διαδρομή»).

Σήμερα, ο φονικός ιός συνεχίζει τη θανατηφόρα πορεία του στο Κονγκό και είναι αμφίβολο αν ο περιορισμός του εκεί, σε άλλη μια «στιγματισμένη» χώρα, είναι εφικτός.

Για όσους δε σπεύσουν να χρησιμοποιήσουν την εξάπλωση του Εμπολα για κάθε είδους ξενοφοβική και ρατσιστική αντίδραση, τους ενημερώνουμε ότι η εξέλιξη της ασθένειας είναι ταχύτατη και κανένας… ξυπόλητος μετανάστης ή πρόσφυγας εφόσον έχει προσβληθεί δεν θα προλάβει να φτάσει στη χώρα με τα πόδια ή με τις βάρκες.

Αντίθετα, σύμφωνα με όλους τους διεθνείς οργανισμούς, οι κίνδυνοι διασποράς βαραίνουν κυρίως τις διεθνείς αεροπορικές μεταφορές.

«Οι μελέτες και οι πειραματισμοί για εμβόλιο και θεραπεία άρχισαν πολύ καθυστερημένα. Εδώ μπορούμε να θυμηθούμε το πόσο γρήγορα παρασκευάστηκε το εμβόλιο του Η1Ν1 για να αντιληφθούμε πόση σημασία έχει το οικονομικό κίνητρο για τις μεγάλες φαρμακευτικές εταιρείες.

»Αποτέλεσμα της τραγικής καθυστέρησης ήταν η εξάπλωση του AIDS παλιότερα και η εξάπλωση του Εμπολα τώρα.

»Χρειάστηκε να προηγηθεί η μαζική μετάδοση του AIDS από μολυσμένο αίμα και ένα περιστατικό Εμπολα στο Ντάλας και μετά στην Ισπανία για να μπούνε στο φουλ οι ατμομηχανές του υποχρηματοδοτούμενου Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ).

»Εφτασε το AIDS στο Χόλιγουντ και ο Εμπολα στη Δύση, για να δοθεί το σύνθημα της παγκόσμιας αφύπνισης, ενώ ήδη είχαν προσβληθεί εκατομμύρια από την πρώτη και χιλιάδες από τη δεύτερη επιδημία» («Εφ.Συν.», 18/10/2014).

Οι φτωχές αφρικανικές χώρες, ρημαγμένες από την υπερεκμετάλλευση της γης για βιοκαύσιμα και την καταστροφή του δασικού τους πλούτου από μεγάλες εταιρείες, εξαντλημένες από τη χρόνια προσβολή από ανύπαρκτες στη Δύση ασθένειες, χωρίς καθαρό νερό και με συστήματα υγείας αποδυναμωμένα, εξάγουν τώρα… επιδημίες, πεθαίνοντας.

Σύμφωνα με τα πρόσφατα δημοσιεύματα του BBC (Αύγουστος 2018), με την επανεμφάνιση της επιδημίας στη βόρεια επαρχία του Κονγκό έχουν ήδη χάσει τη ζωή τους πάνω από 40 άνθρωποι, ενώ εφαρμόζεται τώρα μια νέα πειραματική μέθοδος που μπορεί να σώσει τη ζωή όσων προσβάλλονται.

Αυτή τη φορά βέβαια, με την επανεμφάνιση της ασθένειας στα ανατολικά της χώρας, ο ΠΟΥ αντέδρασε ακαριαία έχοντας πάρει το μάθημά του από το 2014 όταν ο ιός σκότωσε πάνω από 11.000 άτομα.

Ο επικεφαλής έκτακτων καταστάσεων του ΠΟΥ, Πίτερ Σάλαμα, δήλωσε ότι σήμερα θα είναι πολύ πιο δύσκολο να περιοριστεί η επιδημία λόγω των συγκρούσεων στην επαρχία του Βόρειου Κιβού (Λ.Δ. Κονγκό).

Οι εμβολιασμοί και η πειραματική αγωγή συνεχίζονται, αλλά οι συγκρούσεις και οι αναγκαστικές μετακινήσεις πληθυσμών κάνουν τα πάντα πολύ πιο δύσκολα και πολύ πιο επικίνδυνα, δηλώνουν οι αρμόδιες αρχές στο Κονγκό.

Το μεγάλο σοκ του 2014

Στη μεγάλη επιδημία του 2014 η «Εφ.Συν.» είχε φιλοξενήσει ένα άρθρο του καθηγητή Ιατρικής στο ΑΠΘ, Αλέξη Μπένου, με τίτλο «Υγεία, αγορά και... Εμπολα» («Εφ.Συν.», 29/9/2014).

Ο Αλ. Μπένος διαπίστωνε: «Η στοχευμένη ολοκληρωτική διάλυση των θεσμών, υπηρεσιών και λειτουργιών Δημόσιας Υγείας δεν θα αργήσει να φέρει και τις ευρωπαϊκές χώρες στη θέση των χωρών που πλήττονται αυτήν την περίοδο από την επιδημία του ιού Εμπολα.

»Γιατί η καταστροφή και ο θάνατος δεν προκαλούνται από αυτόν καθεαυτό τον ιό αλλά από τον άγριο καπιταλισμό στον οποίο έχουν καταδικαστεί αυτές οι χώρες.

»Η Λιβερία, η Γουινέα και η Σιέρα Λεόνε, όπου έχουν καταγραφεί τα περισσότερα κρούσματα, δεν επέλεξαν να μην έχουν δημόσιες υπηρεσίες Υγείας. Από την αθλιότητα της αποικιοκρατίας παραδόθηκαν στις πολιτικές της Παγκόσμιας Τράπεζας, του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου και του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου».

Ο καθηγητής προειδοποιούσε τότε ότι με το όραμα του «παραδείσου» των ιδιωτικών επενδύσεων επιλέχθηκαν «ακραίες νεοφιλελεύθερες πολιτικές που διέλυσαν τις τοπικές κοινωνίες και οικονομίες και ώθησαν στην πείνα, την ανέχεια και την αρρώστια την πλειονότητα του πληθυσμού τους.

Ο ιός Εμπολα δεν συνάντησε μεγάλες αντιστάσεις στη διασπορά του». Και συνέχιζε: «Αυτό ίσως είναι και το όραμα του κ. Βορίδη, ο οποίος, σε απόλυτη συμφωνία και με τους προκατόχους του Α. Γεωργιάδη και Α. Λοβέρδο, όταν θα μετράμε θύματα από αντίστοιχες “επιδημίες” θα σηκώσει το τσεκούρι της ξενοφοβίας και του ρατσισμού».

Αφορμή για το συγκεκριμένο άρθρο ήταν εκτός από τη διασπορά της επιδημίας στις χώρες με τα φτωχά ΕΣΥ, τα συνεχή μέτρα απορρύθμισης των υπηρεσιών δημόσιας υγείας και των ασφαλιστικών ταμείων στην Ελλάδα της κρίσης.

Η πορεία αυτή ανακόπηκε στο μέτρο του δυνατού με την αλλαγή της κυβέρνησης, τη μέριμνα για τους ανασφάλιστους και τον περιορισμό της διαφθοράς και της σπατάλης, ωστόσο οι μνημονιακές απαιτήσεις και η αυστηρή λιτότητα μαζί με τον διαρκή και ηθελημένο στιγματισμό του ΕΣΥ δεν έχουν επιτρέψει ακόμα τη μαζική εφαρμογή προγραμμάτων κυρίως στον τομέα της πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας και πρόληψης, αλλά ούτε και την επιθυμητή κάλυψη των μεγάλων κενών στα νοσοκομεία.

Προγράμματα που στόχο έχουν να ανακουφίσουν τον πληθυσμό και κυρίως τους μη έχοντες, προσφέροντάς τους ένα όσο το δυνατόν πληρέστερο και ασφαλέστερο για την υγεία και την περίθαλψή τους σύστημα.

Δυσκολίες με το εμβόλιο

Στο μεταξύ, όπως διαπιστώνει ο διεθνής δημοφιλής ιστότοπος ScienceDaily, «παρά τις πολλά υποσχόμενες εξελίξεις, σημαντικά επιστημονικά ερωτήματα παραμένουν αναπάντητα στην προσπάθεια ανάπτυξης ενός ασφαλούς και αποτελεσματικού εμβολίου για τον ιό Εμπολα, σύμφωνα με τα μέλη διεθνούς κοινοπραξίας έρευνας για τον Εμπολα.

»Οι εμπειρογνώμονες αναθεωρούν τώρα το σημερινό πεδίο των υποψήφιων εμβολίων και τις κλινικές δοκιμές και επισημαίνουν βασικά κενά στη γνώση, που πρέπει να αντιμετωπιστούν από τη μελλοντική έρευνα.

»Στο μεταξύ, επιστημονικές ομάδες με επικεφαλής περιβαλλοντολόγους παρακολουθούν τα μεταναστευτικά κύματα των νυχτερίδων, τα οποία πιστεύεται ότι είναι κύριος φορέας του ιού.

»Οι νυχτερίδες, στην περίπτωση αυτή, είναι οι δεξαμενές του Εμπολα. Αυτό σημαίνει ότι οι νυχτερίδες είναι φορείς και πομποί του ιού χωρίς οι ίδιες να νοσούν.

»Οι ερευνητές εργάστηκαν με τεχνικές δορυφορικής πληροφόρησης και δειγματοληψίας παραμέτρων για να δημιουργήσουν το πλαίσιο πρόβλεψης εξάπλωσης του ιού, ενσωματώνοντας δεδομένα και μοντέλα ώστε να προβλέψουν τις συνθήκες που συνδέουν τη συμπεριφορά των νυχτερίδων με την εκδήλωση του Εμπολα».

Η επιδημία δεν ελέγχεται

Σύμφωνα με τα τελευταία νέα από το Αλ Τζαζίρα, «η βία κατά της πολιτοφυλακής στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό (DRC) εμποδίζει τους εργαζόμενους στην Υγεία να έχουν πρόσβαση σε πιθανά θύματα του Εμπολα, κατά τον ΠΟΥ.

»Συνολικά 78 επιβεβαιωμένα και πιθανά περιστατικά της νόσου έχουν καταγραφεί στη βορειοανατολική ΛΔΚ από την 1η Αυγούστου, δήλωσε ο ΠΟΥ την περασμένη Παρασκευή. Το τελευταίο ξέσπασμα έχει μέχρι στιγμής προκαλέσει 44 θανάτους.

Τουλάχιστον 1.500 άτομα εκτέθηκαν ενδεχομένως στον θανάσιμο ιό στην επαρχία του Βόρειου Κίβου, αλλά η βία στην περιοχή συνεπάγεται ότι οι αξιωματούχοι δεν μπορούν να είναι σίγουροι αν έχουν εντοπίσει όλες τις αλυσίδες μετάδοσης με τις οποίες εξαπλώνεται ο ιός στα ανατολικά της τεράστιας χώρας».

«Δεν ξέρουμε αν ελέγχουμε όλες τις αλυσίδες μετάδοσης. Αναμένουμε να δούμε περισσότερες περιπτώσεις ως αποτέλεσμα προηγούμενων μολύνσεων και αν αυτές οι μολύνσεις εξελίσσονται σε ασθένειες», δήλωσε ο εκπρόσωπος του ΠΟΥ, Τάιτς Σαζαρέβιτς, σε ενημερωτική εκδήλωση στη Γενεύη, και συμπλήρωσε: «Το χειρότερο σενάριο είναι να έχουμε τυφλά σημεία (κενά) στην ασφάλεια, όπου η επιδημία μπορεί να εξαπλωθεί», είπε, σημειώνοντας ότι ήδη έχει εξαπλωθεί η επιδημία σε όλη την πλούσια γεωργική γη του ανατολικού Κονγκό και έχει φτάσει στη γειτονική επαρχία Ιτούρι.

Βασικός μοχλός το σύστημα υγείας

Τα συμπεράσματα της ομάδας των καθηγητών που ερεύνησαν τη σχέση μεταξύ της εξάπλωσης επιδημίας το 2014 (Γουινέα, Λιβερία και Σιέρα Λεόνε) και των συστημάτων υγείας των χωρών αυτών δεν αφήνουν περιθώρια αμφιβολίας.

«Η εξασφάλιση επαρκούς και αποτελεσματικού εργατικού δυναμικού στον τομέα της υγείας είναι υψίστης σημασίας για τη διασφάλιση ενός ισχυρού συστήματος υγείας και μιας γρήγορης αντίδρασης σε νέες εστίες επιδημιών. Η επαρκής παροχή υπηρεσιών προκύπτει και από τη συλλογική επιτυχία και συνεργασία των άλλων τομέων (π.χ. της πλήρους και έγκυρης ενημέρωσης).

»Η χρηματοδότηση της υγείας και η διαχείρισή της είναι ζωτικής σημασίας για τη διασφάλιση της διαθεσιμότητας ιατρικών προϊόντων, για τη χρηματοδότηση των πληρωμών στο προσωπικό και την αγορά του αναγκαίου εξοπλισμού.

»Ωστόσο, η ηγεσία και οι κυβερνήσεις πρέπει να ελεγχθούν αυστηρά για τα πλημμελή μέτρα ελέγχου της επιδημίας («The link between the West African Ebola outbreak and health systems in Guinea, Liberia and Sierra Leone: a systematic review», by Haitham Shoman Emilie Karafillakis and Salman Rawaf).