Η χαρισματική «ντετέκτιβ» πήρε Νόμπελ Οικονομίας

«Πάντα ήθελα να γίνω ντετέκτιβ και τελικά τα κατάφερα». Η Κλόντια Γκόλντιν έχει σίγουρα χιούμορ, αλλά δεν έκανε πλάκα όταν έγραφε πριν από λίγα χρόνια ένα δοκίμιο με πιο προσωπικό τόνο και τον τίτλο «Ο οικονομολόγος ως ντετέκτιβ». Στην πραγματικότητα, με αυτή τη φράση περιγράφει τη μεθοδολογία της δουλειάς της και την ιδιαίτερη ματιά της, αυτήν ακριβώς που άνοιξε νέους δρόμους στα οικονομικά της εργασίας και την οδήγησε πριν από λίγες μέρες να κατακτήσει τo Νόμπελ Οικονομίας.

Συνδυάζοντας την ιστορική προσέγγιση και την οικονομική θεωρία, μελέτησε κάθε πιθανή κι απίθανη πηγή –από εθνικά αρχεία μέχρι μικρές αγγελίες σε εφημερίδες– σε βάθος 200 χρόνων, η πολυγραφότατη, πολυβραβευμένη, πολυσχιδής αυτή ιστορικός της εργασίας και οικονομολόγος της εργασίας και κατάφερε στη μακρά πορεία της να φωτίσει την αόρατη οικονομική ιστορία των γυναικών και τους αγώνες τους προς την οικονομική ανεξαρτησία και τη χειραφέτηση.

Οι γκουρού της «προσωπικής εξέλιξης» και οι κάθε λογής «προπονητές ζωής» ισχυρίζονται λίγο πολύ αυτό που έγραψε ίσως ο πιο διαβασμένος συγγραφές της ποπ «διανόησης»: «Οταν θέλεις κάτι πάρα πολύ, το σύμπαν συνωμοτεί ώστε να το αποκτήσεις». Ωστόσο, στην πραγματική ζωή, η ιστορία του καθενός συνδιαλέγεται με την Ιστορία, αλλά είναι και μια οικονομική ιστορία, μια βαθύτατα ταξική υπόθεση.

Μοίρα και πεπρωμένο

Κι αν επί αιώνες ένας άνθρωπος γεννιόταν γυναίκα, το φύλο της γινόταν μοίρα και πεπρωμένο, αφού ήταν αναπόδραστα εγκλωβισμένη σε οικονομική και κάθε άλλου είδους εξάρτηση. Ακόμα μέχρι και σήμερα, που η ανθρωπότητα έχει κάνει βήματα μπροστά, δεν είναι παντού και πάντα πραγματικότητα το παλιό σύνθημα «ίση αμοιβή για ίση εργασία».

Πότε κατέκτησαν το δικαίωμα να έχουν δική τους περιουσία οι γυναίκες; Να υπογράφουν ένα συμβόλαιο ή να έχουν δικό τους τραπεζικό λογαριασμό; Να εργάζονται και να έχουν ασφάλιση; Πώς τις αντιμετώπισε η εργοδοσία; Ποιες δουλειές έκαναν; Πόσα χρήματα έβγαζαν; Πότε η εγκυμοσύνη άρχισε να προστατεύεται και πότε τους δόθηκε πραγματική επιλογή στο αν θα γίνουν μητέρες; Πότε δημιουργήθηκε το μισθολογικό χάσμα με τους άνδρες και πώς πάλεψαν –και παλεύουν ακόμα και τώρα– για να κατακτήσουν οικονομική ισότητα;

Αυτήν την ιστορία, που πολλές φορές δεν καταγραφόταν καν αφού πολλές γυναίκες ήταν επίσημα καταγεγραμμένες σαν «νοικοκυρές» (κάτι που ακόμα και σήμερα συμβαίνει, με τις γυναίκες να «βοηθούν» ανασφάλιστες στην οικογενειακή επιχείρηση ή στα χωράφια, ενώ κάνουν και όλες τις δουλειές του σπιτιού και μεγαλώνουν παιδιά), αυτήν την ιστορία λοιπόν άρχισε να ψάχνει πάνω από μισό αιώνα πριν η 77χρονη σήμερα καθηγήτρια και επικεφαλής του τμήματος Οικονομίας του Χάρβαρντ.

Η Γκόλντιν γεννήθηκε σε μια εβραϊκή οικογένεια του Μπρονξ το 1946. Τα καλοκαίρια στη Νέα Υόρκη είναι αποπνικτικά κι έτσι συχνά καταφεύγει στο δροσερό Μουσείο Φυσικής Ιστορίας – βλέποντας τις μούμιες, ονειρεύεται μια μέρα να γίνει αρχαιολόγος. Μεγαλώνοντας θα παθιαστεί με τη μικροβιολογία και με αυτό τον στόχο γράφεται στο Πανεπιστήμιο Cornell, αλλά εκεί, παρακολουθώντας ένα μάθημα του Alfred Kahn, αποφασίζει να στραφεί στα οικονομικά.

Η έρευνα για το διδακτορικό της στο Πανεπιστήμιο του Σικάγου ξεκινά από τη βιομηχανική οργάνωση για να ανοιχτεί στη συνέχεια στα οικονομικά της εργασίας και στην οικονομική ιστορία, μελετώντας τη δουλεία στις προπολεμικές πόλεις των Ηνωμένων Πολιτειών και στη βιομηχανία του Νότου.

Τα δικαιώματα

Αφού ερεύνησε την πρώιμη βιομηχανική περίοδο στις ΗΠΑ και πώς εντάσσονταν σε αυτήν οι γυναίκες και τα παιδιά, οι μετανάστες και η εργατική τάξη, εστιάζει στη συνέχεια ειδικά στις γυναίκες και το 1990 εκδίδει το έργο αναφοράς «Understanding the Gender Gap: An Economic History of American Women».

Την ίδια μέρα που κέρδισε το Νόμπελ, η Γκόλντιν δημοσίευσε το τελευταίο της άρθρο. Γράφει εκεί: «Οι γυναίκες κέρδισαν μερικά από τα πιο σημαντικά δικαιώματά τους στον χώρο εργασίας τη δεκαετία του 1960 και συνέχισαν να κερδίζουν στις αρχές της δεκαετίας του 1970 εξαιτίας ενός κινήματος που τους έδωσε επιρροή.

Κέρδισαν ακόμη περισσότερα επειδή οι ομάδες που υποστήριξαν τον σκοπό τους –απόφοιτοι πανεπιστημίου, ανύπαντρες γυναίκες, μαύρες γυναίκες– επεκτάθηκαν σε σχέση με άλλες. Κέρδισαν όταν είχαν την πολιτική επιρροή να κάνουν τους άνδρες –ειδικά εκείνους στο Κογκρέσο και τον Λευκό Οίκο– να δουν ότι τα δικαιώματα των γυναικών ήταν εξίσου έγκυρα με τα πολιτικά δικαιώματα. Ωστόσο, τα δικαιώματα των γυναικών είχαν πισωγυρίσματα όταν, υπό το φως πολλών κερδών, οι γυναίκες εγκατέλειψαν το κίνημα».

Οπως δείχνει με τις μελέτες της η Γκόλντιν, σήμερα στις ΗΠΑ μπορεί άντρες και γυναίκες να αμείβονται με τα ίδια χρήματα όταν ξεκινούν την καριέρα τους, αλλά είναι οι γυναίκες εκείνες που μένουν πίσω επαγγελματικά όταν γίνονται μητέρες· είναι εκείνες που λόγω οικογενειακών υποχρεώσεων «επιλέγουν» εργασίες με λιγότερες ώρες δουλειάς κι όχι πλήρους απασχόλησης· είναι εκείνες που εγκαταλείπουν την καριέρα τους εξαιτίας της γονεϊκότητας.

Οπως εξηγεί η Γκόλντιν σε συνέντευξή της στο Forbes, «είναι η άπληστη δουλειά και η δομή της εργασίας και των σταδιοδρομιών που παραμένουν εμπόδιο για πολλές γυναίκες. Η εύρεση ενός τρόπου αντιμετώπισης των απαιτήσεων της άπληστης εργασίας και της ισότητας των ζευγαριών είναι πολύ πιθανό να βοηθήσει τις γυναίκες να επιτύχουν ισότητα στον χώρο εργασίας».

Συμπυκνώνοντας τη μεθοδολογία της ως «ντετέκτιβ» κι απευθυνόμενη στους νεαρούς φοιτητές της γράφει: «Βρείτε ένα θέμα που να σας παθιάζει. Μην εστιάζετε στους συνήθεις υπόπτους. Αναζητήστε τα δεδομένα. Μοχθήστε, μοχθήστε, μοχθήστε. Ρωτήστε, ρωτήστε, ρωτήστε. Γράψτε, ξαναγράψτε και ξαναγράψτε ξανά» και, κυριότατα, «βρείτε τη δική σας φωνή».