Στη συμφωνία για το ταμείο αποζημιώσεων περιορίστηκε η COP27

Η 27η έβδομη διάσκεψη των μερών της σύμβασης-πλαισίου των Ηνωμένων Εθνών για την κλιματική αλλαγή (COP27) κατέληξε σήμερα σε συμφωνία στην καταληκτική της Ολομέλεια στο Σαρμ ελ Σέιχ της Αιγύπτου, μετά την παράτασή της για δύο εικοσιτετράωρα καθώς για ακόμα μία φορά οι πλουσιότερες χώρες του πλανήτη, που είναι οι μεγάλοι ρυπαντές αρνήθηκαν να αναλάβουν την ευθύνη τους στην αποτροπή μιας καταστροφής που οι ίδιες έχουν προκαλέσει.

Χτυπώντας το σφυρί του προέδρου, ο Σαμέχ Σούκρι επιβεβαίωσε πως το κείμενο της πολιτικής συμφωνίας της διάσκεψης εγκρίνεται συναινετικά. Η συμφωνία περιλαμβάνει τη δημιουργία ταμείου ειδικού σκοπού για να καλύπτονται οι «απώλειες και οι ζημίες» των χωρών που είναι πιο «ευάλωτες» στην κλιματική αλλαγή, κάτι που χαρακτηρίζεται νίκη για τις φτωχότερες χώρες καθώς το ζήτημα αποδείχθηκε ιδιαίτερα ακανθώδες.

Ωστόσο οι όροι και οι προϋποθέσεις όσον αφορά τη δημιουργία του ταμείου, το οποίο εκκρεμεί πάνω από δεκαετία κατά την οποία ελάχιστα ποσά έχουν εισφέρει οι ΗΠΑ, η Ε.Ε. και τα άλλα αναπτυγμένα κράτη, μένουν να αποσαφηνιστούν και δεν θα εγκριθούν παρά στην COP28, που θα διεξαχθεί στα τέλη του 2023 στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα.

Μετά από την τελευταία ολονύχτια συνεδρίαση ο επικεφαλής του ΟΗΕ για το κλίμα, Σάιμον Στίελ, είπε στους εξαντλημένους αντιπροσώπους των χωρών ότι «το αποτέλεσμα θα ωφελήσει τους πιο ευάλωτους σε όλο τον κόσμο», αλλά προειδοποίησε για την ανάγκη να ληφθούν μέτρα άμεσα σχετικά με τους στόχους που συμφωνήθηκαν και ότι «δεν υπάρχει περιθώριο για οπισθοδρόμηση». 

Σημείωσε ότι τα εθνικά σχέδια που είχαν υποβάλει οι χώρες για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου μέχρι το 2030 δεν ήταν αρκετά για να επιτύχουν τον στόχο της συγκράτησης της υπερθέρμανσης στον 1,5 βαθμό Κελσίου, ο οποίος είχε συμφωνηθεί πριν έξι χρόνια στο Παρίσι.

Από την πλευρά του ο Αιγύπτιος υπουργός Εξωτερικών και πρόεδρος της συνόδου, Σαμέχ Σούκρι, υποστήριξε ότι οι χώρες στάθηκαν «στο ύψος των περιστάσεων. Δουλεύαμε όλο το εικοσιτετράωρο, μέρα και νύχτα, αλλά ενωμένοι δουλεύουμε για ένα έναν υψηλότερο σκοπό, έναν κοινό στόχο. Ακούσαμε τις εκκλήσεις της αγωνίας και της απόγνωσης».

Η Σέρι Ρεχμάν υπουργός κλιματικής αλλαγής του Πακιστάν, οι πλημμύρες-ρεκόρ του οποίου τον Σεπτέμβριο έγιναν έμβλημα της καταστροφής που αντιμετωπίζουν οι αναπτυσσόμενες χώρες, χαιρέτισε την «ιστορική» συμφωνία με χειροκροτήματα στην αίθουσα συνεδριάσεων. «Δεν πρόκειται για αποδοχή φιλανθρωπίας», είπε. «Πρόκειται για προκαταβολή για επενδύσεις στο μέλλον μας και στη δικαιοσύνη για το κλίμα».

Το χρονικό του συμβιβασμού

Για σχεδόν δύο εβδομάδες, η Ευρωπαϊκή Ένωση και οι ΗΠΑ απέρριπταν κατηγορηματικά τα αιτήματα των φτωχών χωρών για ένα νέο ταμείο σχετικά με την αντιμετώπιση απωλειών και ζημιών, υποστηρίζοντας ότι τα υπάρχοντα κονδύλια θα έπρεπε να ανακατευθυνθούν για το σκοπό αυτό.

Το πρωί της Παρασκευής, η Ε.Ε. έκανε μια στροφή, για να συμφωνήσει υπό τον όρο ότι οι μεγάλες οικονομίες θα πρέπει να συμπεριληφθούν ως πιθανοί δωρητές και να εξαιρούνται ως αποδέκτες. Η πρόταση που αποδεχόταν τη δημιουργία ειδικού ταμείου είχε την προϋπόθεση πως δεν θα αφορά παρά τις «ιδιαίτερα ευάλωτες» χώρες και την πρόβλεψη για αναφορά στη συνεισφορά στο μελλοντικό ειδικό ταμείο της Κίνας.

Πολλές φτωχές χώρες και ακτιβιστές υποστήριξαν πως επρόκειτο για μια προσπάθεια να χωρίσουν τις αναπτυσσόμενες χώρες από μεγαλύτερες οικονομίες όπως η Κίνα, η Σαουδική Αραβία και άλλα κράτη του Κόλπου, και αντιστάθηκαν σθεναρά. Η διαμάχη κατέλαβε το μεγαλύτερο μέρος των διαβουλεύσεων χθες και προχθές.

Όμως ο συμβιβασμός τελικά επετεύχθει τις πρώτες πρωινές ώρες της Κυριακής, ώστε να δοθεί προτεραιότητα στους ευάλωτους και η πόρτα είναι ανοιχτή σε εθελοντικές συνεισφορές από χώρες, που εξακολουθούν να χαρακτηρίζονται ως αναπτυσσόμενες. Σε κάθε περίπτωση αναμένεται να χρειαστεί τουλάχιστον ένας χρόνος, μέχρι την επόμενη διάσκεψη για το κλίμα των μερών στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα τον Νοέμβριο του 2023, για να διευθετηθούν ορισμένες από τις λεπτομέρειες του τρόπου λειτουργίας του ταμείου για το οποίο, μέχρι στιγμής, τα κεφάλαια είναι λίγα.

Κατακραυγή για τις εκπομπές αερίου του θερμοκηπίου

Σε ό,τι αφορά τα υπόλοιπα συμφωνηθέντα στο ανακοινωθέν, στο οποίο κατέληξαν μετά από και άλλους συμβιβασμούς, γίνεται λόγος για «γρήγορη» μείωση των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου αλλά δεν περιλαμβάνεται κανένας νέος στόχος. 

Το κείμενο για τη μείωση των εκπομπών των αερίων προκάλεσε αντιδράσεις, με πολλές χώρες να καταγγέλλουν ότι υστερεί έναντι των δεσμεύσεων που είχαν οριστεί σε προηγούμενες διασκέψεις, κυρίως σε ό,τι αφορά τον περιορισμό της ανόδου της θερμοκρασίας της Γης στον 1,5 βαθμό Κελσίου σε σχέση με την προβιομηχανική εποχή.

Αν και η πρόβλεψη αυτή αναφέρεται στην τελική ανακοίνωση, με βάσει τις τρέχουσες δεσμεύσεις των χωρών ο στόχος δεν μπορεί να επιτευχθεί, ενώ ανέφικτος φαίνεται και ο στόχος του περιορισμού της ανόδου της θερμοκρασίας της Γης στους 2 βαθμούς Κελσίου.

Πολλές χώρες εκτίμησαν ότι τα κείμενα που πρότεινε η αιγυπτιακή προεδρία αποτελούσαν πισωγύρισμα σε σχέση με τις δεσμεύσεις που είχαν ληφθεί πέρυσι στη Γλασκώβη.

«Αυτή η COP περιόρισε τις δεσμεύσεις των χωρών να παρουσιάσουν νέους και πιο φιλόδοξους στόχους», κατήγγειλε η Λοράνς Τουμπιανά αρχιτέκτονας της Συμφωνίας του Παρισιού για το Κλίμα, το 2015. Χωρίς να λαμβάνεται υπόψη το ζήτημα της μείωσης της χρήσης των ορυκτών καυσίμων, που ευθύνονται για την υπερθέρμανση του πλανήτη, αλλά δεν αναφέρονται στις περισσότερες αποφάσεις για το Κλίμα.

Στο κείμενο της COP26 υπήρχε αναφορά στον άνθρακα, έπειτα από έντονες διαπραγματεύσεις, αλλά στο Σαρμ ελ Σέιχ οι «συνήθεις ύποπτοι», σύμφωνα με την έκφραση που χρησιμοποίησε ένας απεσταλμένος, αρνήθηκαν για μία ακόμη φορά να υπάρξει οποιαδήποτε αναφορά στο πετρέλαιο και το φυσικό αέριο.

Σε μια πρωτοφανή αναφορά στο τελικό κείμενο της διάσκεψης προβλέπεται η ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, μαζί με τις ενέργειες «με χαμηλές εκπομπές», μια έκφραση που συνήθως χρησιμοποιείται για την πυρηνική ενέργεια.

«Πρέπει να μειώσουμε δραστικά τις εκπομπές τώρα και αυτό είναι ένα ερώτημα στο οποίο αυτή η COP δεν απάντησε», σχολίασε ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτέρες. Εκτιμώντας ότι «αυτή τη δεκαετία» πρέπει να γίνει κάτι για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, διαφορετικά θα είναι αργά, ο αντιπρόεδρος της Ε.Ε. Φρανς Τίμερμανς επέκρινε την ανακοίνωση της COP27 σχολιάζοντας ότι «αυτό που έχουμε μπροστά μας δεν είναι ένα επαρκές βήμα για τους ανθρώπους και τον πλανήτη». «Δεν προβλέπει αρκετές επιπλέον προσπάθειες από τους βασικούς ρυπαντές προκειμένου να αυξήσουν και να επιταχύνουν τη μείωση των εκπομπών» των αερίων του θερμοκηπίου, τόνισε ο ίδιος.