Covid & παιδιά

Ο νέος κορονοϊός (SARS-CoV-2), υπεύθυνος για την πανδημία που βρίσκεται σε εξέλιξη από τον Δεκέμβριο του 2019, έχει προκαλέσει τον θάνατο σε περισσότερους από 1.130.000 ανθρώπους σε όλο τον πλανήτη, ενώ έχουν νοσήσει περίπου 41 εκατομμύρια. Παρότι η πιθανότητα μιας πανδημίας ανάλογης της Ισπανικής γρίπης του 1918 υπήρχε ως ενδεχόμενο για τους περισσότερους ειδικούς στον τομέα των λοιμώξεων, στην πράξη φάνηκε ότι η παγκόσμια κοινότητα ήταν παντελώς ανέτοιμη για μια τέτοια εξέλιξη.

Η λοίμωξη COVID-19 αποδείχθηκε ιδιαίτερα σοβαρή σε άτομα άνω των 65 ετών, ειδικά αν έχουν συνοδά προβλήματα υγείας, ενώ η διασπορά του ιού γίνεται πολύ εύκολα, καθιστώντας τον περιορισμό του εξαιρετικά δύσκολο. Αποτελεί επίσης κοινή παραδοχή ότι οι περισσότερες αρχικές εκτιμήσεις έχουν ανατραπεί, καθώς τα χαρακτηριστικά της νόσου παρουσιάζουν εντυπωσιακές ατυπίες, ο μηχανισμός δράσης του ιού δεν ακολουθεί τα αναμενόμενα χαρακτηριστικά ενός εποχικού αναπνευστικού ιού, ενώ τέλος η εύρεση ικανής φαρμακευτικής αγωγής αλλά και αποτελεσματικού εμβολίου θα είναι ιδιαίτερα δύσκολη και χρονοβόρα.

Χαρακτηριστικά του COVID-19 στα παιδιά

Οι κορονοϊοί είναι γνωστοί αναπνευστικοί ιοί καθώς είναι υπεύθυνοι για το 15-20% των ιώσεων κατά τους χειμερινούς μήνες του έτους. Καθώς οι κορονοϊοί προσβάλλουν κυρίως μικρά παιδιά, νηπιακής ηλικίας, η αρχική εκτίμηση ήταν ότι τα παιδιά θα αποτελέσουν τη βασική πηγή μετάδοσης και αυτά που θα νοσήσουν σοβαρότερα. Αυτό όμως γρήγορα ανατράπηκε, καθώς η Κίνα που επλήγη πρώτη κατέγραψε ιδιαίτερα χαμηλά ποσοστά νόσου σε παιδιά, ενώ παράλληλα τα παιδιά που νοσούσαν παρουσίαζαν ήπια συμπτώματα και σχεδόν μηδαμινή θνητότητα.

Τα δεδομένα αυτά έχουν επιβεβαιωθεί τους τελευταίους μήνες και σε άλλες χώρες που επλήγησαν σοβαρά από τον νέο αυτόν ιό, όπως οι Ιταλία, Αγγλία, Γαλλία και κυρίως οι ΗΠΑ, όπου τα παιδιά με επιβεβαιωμένη λοίμωξη εμφάνισαν ιδιαίτερα ήπια νόσο.

Η μεγάλη πλειονότητα των παιδιών κάτω των 8 ετών θα εμφανίσει ήπια συμπτώματα διάρκειας μερικών ημερών (χαμηλό πυρετό, πόνο στην κατάποση, βήχα και ίσως γαστρεντερικές διαταραχές), ενώ τα μεγαλύτερα μπορεί να παρουσιάσουν εντονότερη συμπτωματολογία, χωρίς όμως αυτό να συνοδεύεται από αυξημένη θνητότητα. Πολύ πρόσφατα δεδομένα υποστηρίζουν ότι τα παιδιά σε ποσοστό έως και 25% μπορεί να είναι απολύτως ασυμπτωματικά και πιθανώς με χαμηλή ικανότητα μετάδοσης. Εφόσον όμως ένα παιδί παρουσιάσει συμπτωματική νόσο, τότε είναι εξίσου μεταδοτικό με έναν ενήλικα.

Τα παιδιά, όμως, εκτός από ήπια νόσο φαίνεται ότι μολύνονται πιο δύσκολα καθώς μόνο το 5-7% των θετικών δειγμάτων για COVID-19 ταυτοποιείται σε παιδιά, ενώ σοβαρές επιπλοκές εμφανίζουν <1%. Η πιθανότητα νοσηλείας για τα βρέφη και νήπια (0-4 ετών) είναι περίπου 9% ενώ για τις ηλικίες 5-17 ετών είναι μόνο 4%.

Ως σοβαρότερη επιπλοκή έχει περιγραφεί το πολυσυστηματικό φλεγμονώδες σύνδρομο (Multisystem Inflammatory Syndrome in Children, MIS-C) το οποίο συνήθως εξελίσσεται εντός 4 εβδομάδων μετά τη λοίμωξη από SARS-CoV-2 με μέσο όρο ηλικίας τα 8 έτη. Με βάση τα μέχρι τώρα δεδομένα, σε ηλικίες από 1 έτους έως 21 ετών η συχνότητα είναι 2 περιπτώσεις ανά 100.000 πληθυσμού και η θνητότητα στις ΗΠΑ σε παιδιά που ανέπτυξαν αυτήν την επιπλοκή είναι 1,8%.

Για την ήπια συμπτωματολογία των παιδιών διαθέτουμε λίγα επιστημονικά δεδομένα τα οποία στηρίζουν δύο βασικές θεωρίες. Η πρώτη αναφέρεται στη λειτουργία του ανοσοποιητικού. Είναι πιθανόν η συχνή επαφή των παιδιών με άλλους κορονοϊούς σε μικρή ηλικία να δρα προστατευτικά μέσω διασταυρούμενης αντίδρασης από υπάρχοντα αντισώματα, ενώ η δεύτερη αφορά τον μηχανισμό προσβολής που χρησιμοποιεί ο κορονοϊός μέσω υποδοχέων στα αναπνευστικά κύτταρα. Αυτοί οι υποδοχείς είναι λίγοι σε αριθμό στα παιδιά, οπότε ο ιός δεν βρίσκει κατάλληλο περιβάλλον για να προσκολληθεί. Αντίθετα, στους ενηλίκους υπάρχει αφθονία τέτοιων υποδοχέων στο αναπνευστικό σύστημα, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρή πνευμονία και αναπνευστική ανεπάρκεια.

Θεραπεία και εμβόλιο κατά του κορονοϊού

Η θεραπευτική προσέγγιση στα παιδιά είναι κατά βάση υποστηρικτική (αντιπυρετικά, ενυδάτωση, ανάπαυση) λόγω των ήπιων χαρακτηριστικών της νόσου. Σε περίπτωση σοβαρής νόσου, οι θεραπείες που έχουν κερδίσει έδαφος είναι αυτή τoυ αντιιικού σκευάσματος της Ρεμδεσιβίρης (Remdesivir) σε ασθενείς που χρειάζονται υποστήριξη της αναπνοής με χορήγηση οξυγόνου και της Δεξαμεθαζόνης σε ασθενείς με πολυσυστηματικό φλεγμονώδες σύνδρομο. Οι θεραπείες αυτές χορηγούνται σε ασθενείς με συγκεκριμένα κλινικά και βιοχημικά χαρακτηριστικά και μόνο με την έγκριση λοιμωξιολόγων.

Η οριστική αντιμετώπιση του SARS-CoV-2 θα προέλθει μόνο μέσω ενός αποτελεσματικού εμβολίου. Μέχρι τα τέλη του Σεπτεμβρίου 2020 υπήρχαν περισσότερα από 166 εμβόλια σε στάδιο εξέλιξης, αποτέλεσμα μιας συλλογικής προσπάθειας για να αντιμετωπιστεί η πανδημία το συντομότερο δυνατό. Οι διαδικασίες αυτές παρότι εξελίσσονται σε πολύ περιορισμένο χρόνο, γίνονται με γνώμονα την ασφάλεια και την αποτελεσματικότητα. Οφείλουμε να είμαστε αισιόδοξοι ότι τα εμβόλια που θα πάρουν έγκριση θα πληρούν τις παραπάνω προϋποθέσεις αν και κυρίως στον τομέα της αποτελεσματικότητας δεν θα έχουμε ισχυρά δεδομένα σε λιγότερο από 1-2 έτη.

Ο μέχρι στιγμής σχεδιασμός για την αρχική χορήγηση ενός εγκεκριμένου εμβολίου δεν περιλαμβάνει τα παιδιά, αλλά στοχεύει στον εμβολιασμό ευπαθών πληθυσμιακών ομάδων, όπως άτομα πάνω από τα 65 έτη, ασθενείς με χρόνια σοβαρά νοσήματα και το ιατρο-νοσηλευτικό προσωπικό των νοσοκομείων. Μέχρι τα τέλη του τρέχοντος έτους θα γνωρίζουμε περισσότερα για τα προσδοκώμενα οφέλη από ένα πρόγραμμα εμβολιασμού έναντι του SARS-CoV2.

Εν αναμονή των νέων θεραπειών και αποτελεσματικών εμβολίων, η λύση βρίσκεται στα χέρια καθενός από εμάς. Μάσκα, καθαρά χέρια, αποφυγή συνωστισμού και ενθάρρυνση των παιδιών (μικρών και μεγαλυτέρων) να αποτελέσουν μέρος της λύσης. Η εμπειρία μέχρι στιγμής είναι ότι τα καταφέρνουν περίφημα!

* επίκουρος καθηγητής Παιδιατρικής Λοιμωξιολογίας ΕΚΠΑ, υπευθύνος Ιατρείου Λοιμώξεων, Β' Πανεπιστημιακή Παιδιατρική Κλινική, Νοσοκομείο Παίδων «Π. & Α. Κυριακού»