Πώς ο καφές απορρυθμίζει το βιολογικό μας ρολόι;

Το ότι ο καφές μάς βοηθά να μένουμε ξύπνιοι είναι κάτι που σχεδόν οι πάντες το γνωρίζουμε εκ πείρας. Αυτό όμως που αγνοούσαμε –ακόμη και οι ειδικοί επιστήμονες– είναι το γιατί συμβαίνει αυτό.

Ομάδα ερευνητών από το Πανεπιστήμιο του Κολοράντο ανακάλυψε πρόσφατα ότι η καφεΐνη επιδρά πάνω στο βιολογικό μας ρολόι, μεταβάλλοντας τον λεγόμενο κιρκαδικό ρυθμό μας, δηλαδή τον τρόπο που ο οργανισμός μας αντιλαμβάνεται την εναλλαγή μέρας - νύχτας.

Προκειμένου να διασφαλίσουν την όσο το δυνατόν μεγαλύτερη αμεροληψία στην έρευνά τους, οι ερευνητές ακολούθησαν στο πείραμά τους το πρωτόκολλο διπλά τυφλής έρευνας (double-blinded), μια μέθοδο διερεύνησης στην οποία τόσο οι ερευνητές όσο και οι εθελοντές που συμμετέχουν στο πείραμα δεν γνωρίζουν εάν ή σε ποιες περιπτώσεις χορηγείται η υπό εξέταση ουσία.

Χορήγησαν, λοιπόν, σε ομάδα ατόμων χάπια που περιείχαν καφεΐνη και χάπια που περιείχαν ψευδοφάρμακο (placebo) και υπέβαλαν τα άτομα αυτά σε συνθήκες διαφορετικού φωτισμού, άλλοτε εντονότερου και άλλοτε ασθενέστερου.

Τα χάπια λαμβάνονταν κάθε βράδυ περίπου τρεις ώρες πριν από την κατάκλιση.

Κατά τακτά χρονικά διαστήματα οι ερευνητές έπαιρναν δείγματα σάλιου από τους εθελοντές προκειμένου να μετρήσουν τα επίπεδα συγκέντρωσης μελατονίνης, μιας ορμόνης που παράγεται στον εγκέφαλό μας από την επίφυση και ρυθμίζει τον ημερήσιο κύκλο εγρήγορσης - ύπνου.

Η σύνθεση και έκκριση της μελατονίνης στον εγκέφαλο ενεργοποιούνται από το σκοτάδι και απενεργοποιούνται από το φως.

Το γεγονός αυτό δείχνει ότι η ορμόνη εμπλέκεται στον εικοσιτετράωρο, δηλαδή τον κιρκαδικό ρυθμό του ανθρώπινου οργανισμού. Η συγκέντρωση της μελατονίνης στο αίμα φτάνει στα υψηλότερα επίπεδά της λίγο πριν από την ώρα του ύπνου τη νύχτα.

Από την ανάλυση προέκυψε ότι οι εθελοντές που είχαν λάβει καφεΐνη και όχι το ψευδοφάρμακο, ακόμη και όταν εκτίθεντο σε χαμηλό φως, εμφάνιζαν μια καθυστέρηση περίπου 40 λεπτών στην έναρξη της νυχτερινής φάσης του κιρκαδικού τους ρυθμού.

Επειτα από επιπρόσθετες εργαστηριακές και κυτταρολογικές μελέτες, οι ερευνητές επιβεβαίωσαν ότι η καφεΐνη αναστέλλει τη λειτουργία των υποδοχέων αδενοσίνης, ενός νευροδιαβιβαστή που εμπλέκεται στην αναστολή της κατάστασης εγρήγορσης.

Η μελέτη δημοσιεύτηκε στο έγκυρο περιοδικό «Science Translational Medicine», που εκδίδεται από το παγκοσμίου φήμης και εγνωσμένου κύρους περιοδικό «Science» σε συνεργασία με την AAAS (Αμερικανική Ενωση για την Πρόοδο των Επιστημών) και δημοσιεύει άρθρα σχετικά με τον νέο επιστημονικό κλάδο της λεγόμενης «Μεταγραφικής Ιατρικής» που αναφέρεται σε εκείνες τις εργαστηριακές έρευνες που μπορούν άμεσα να μεταγραφούν σε κλινικές εφαρμογές.

Πρόκειται για την πρώτη έρευνα που εστιάζει στο πώς επιδρά η καφεΐνη στον ανθρώπινο κιρκαδικό ρυθμό και από την οποία φαίνεται να προκύπτει ένα πολύ ενδιαφέρον όσο και απρόσμενο συμπέρασμα: η καφεΐνη, αντίθετα με ό,τι πιστεύουμε, καταφέρνει να μας κρατά ξύπνιους όχι επειδή επιταχύνει τους «δείκτες» του βιολογικού μας ρολογιού, αλλά απεναντίας επειδή τους επιβραδύνει!