Το Ιδρυμα Τεχνολογίας και Ερευνας (ΙΤΕ) έχει θεσπίσει και απονέμει, εδώ και τριάντα χρόνια, το Βραβείο Βασίλη Ξανθόπουλου και Στέφανου Πνευματικού για «Εξαίρετη Πανεπιστημιακή Διδασκαλία». Ενα ετήσιο βραβείο εις μνήμην των δυο καθηγητών του Πανεπιστημίου Κρήτης και μελών του ITE, του Β. Ξανθόπουλου και του Στ. Πνευματικού, που δολοφονήθηκαν το βράδυ της 27ης Nοεμβρίου 1990 στο Ηράκλειο Κρήτης, τη στιγμή που επιτελούσαν από κοινού το διδακτικό λειτούργημα.
Tο βραβείο έχει, κατά κανόνα, τριετή θεματικό κύκλο: απονέμεται δηλαδή σε υποψήφιους είτε από Θετικές Επιστήμες, είτε Επιστήμες του Ανθρώπου και των Τεχνών, είτε από Βιοϊατρικές Επιστήμες. Για το 2020, δηλαδή για τη φετινή απονομή, έγιναν αποδεκτές προτάσεις υποψηφίων που εμπίπτουν στον θεματικό κύκλο των Βιοϊατρικών Επιστημών και το φετινό βραβείο δόθηκε στον ομότιμο καθηγητή του Τμήματος Βιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης, Ελευθέριο Ζούρο.
Ετσι, την προηγούμενη Τετάρτη 17 Φεβρουαρίου, με λιτή τελετή στο προεδρικό μέγαρο, η Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Κατερίνα Σακελλαροπούλου, απένειμε το «Βραβείο Εξαίρετης Πανεπιστημιακής Διδασκαλίας» για το έτος 2020 στον Ελευθέριο Ζούρο, διαπρεπή Ελληνα εξελικτικό βιολόγο, συγγραφέα αξιόλογων επιστημονικών βιβλίων για το ευρύ κοινό.
Συνοψίζοντας, κατά την τελετή απονομής, το σκεπτικό της βράβευσης, η Πρόεδρος της Δημοκρατίας είπε μεταξύ άλλων: «Ταχθήκατε με πάθος στο έργο της διάχυσης της επιστημονικής γνώσης στο ευρύτερο κοινό. Υπερασπιστήκατε με σθένος την αλήθεια και την ηθική της επιστήμης. Και βέβαια, με το έργο σας, εδραιώσατε τους στενούς δεσμούς της επιστήμης με την κοινωνία. Κάτι ιδιαίτερα σημαντικό στις μέρες μας, όταν μοναδικό όπλο του ανθρώπου απέναντι στην πανδημία είναι η καταφυγή στην επιστημονική γνώση».
Ζητήσαμε από τον Λευτέρη Ζούρο να μας μιλήσει για αυτή την τόσο δίκαιη και κολακευτική αναγνώριση του επιστημονικού του έργου.
● Τι σημαίνει για έναν ομότιμο πανεπιστημιακό δάσκαλο και διαπρεπή εξελικτικό βιολόγο, όπως εσείς, η απονομή του φετινού βραβείου Β. Ξανθόπουλου - Στ. Πνευματικού για «Εξαίρετη Πανεπιστημιακή Διδασκαλία»;
Η ιδιαιτερότητα αυτού του βραβείου έγκειται στον συνυπολογισμό του επιστημονικού και του διδακτικού έργου, με κάποια βαρύτητα στο δεύτερο σκέλος, χωρίς όμως να κάνει εκπτώσεις για το πρώτο. Αριστη ακαδημαϊκή διδασκαλία κατά το βραβείο σημαίνει κάτι παραπάνω από το να είσαι καλός δάσκαλος στο αμφιθέατρο.
Περιλαμβάνει μια απήχηση που εκτείνεται στα ευρύτερα στρώματα της κοινωνίας και έχει χρονικό ορίζοντα πολύ μεγαλύτερο από την ακαδημαϊκή, θα έλεγα και τη φυσική, ζωή του τιμωμένου.
Αυτό σημαίνει το να αφήσει κανείς μαθητές που θα συνεχίσουν το έργο του στις επόμενες γενιές, να έχει καταστήσει την επιστήμη του κτήμα του ευρύτερου κοινού στον βαθμό που αυτό είναι δυνατό (και είναι πεποίθησή μου ότι αυτό είναι δυνατό για κάθε επιστήμη) και να συμμετέχει στη διαμόρφωση μιας αντίληψης για θέματα που αφορούν την κοινωνία στο μέτρο και με τη μετριοφροσύνη που απαιτεί η θέση του.
Υπάρχουν πολλοί τρόποι και ευκαιρίες αναγνώρισης του επιστημονικού έργου ενός ακαδημαϊκού, όπως οι δημοσιεύσεις, οι προσκλήσεις σε συνέδρια κ.λπ. Δεν υπάρχουν, όμως, εξίσου πολλές ευκαιρίες αναγνώρισης της απήχησης του διδακτικού και κοινωνικού έργου του. Αυτό κάνει το βραβείο Β. Ξανθόπουλος - Σ. Πνευματικός και γι’ αυτό θεωρώ μεγάλη τιμή που μου έχει απονεμηθεί.
● Ωστόσο, η φετινή χρονιά έχει και μια επιπρόσθετη σημασία για εσάς, αναφέρομαι στις δράσεις-εκδηλώσεις της Ελληνικής Εξελικτικής Εταιρείας (ΕλΕξΕ). Επί δεκαετίες στον τόπο μας, η δημιουργία μιας Ελληνικής Εξελικτικής Εταιρείας ήταν ένα άπιαστο όνειρο για πολλούς σημαντικούς Ελληνες εξελικτικούς. Ποιους στόχους θέτετε ως πρόεδρος της ΕΛΕΞΕ και πώς φαντάζεστε τις δράσεις της σε ένα μάλλον εχθρικό περιβάλλον για τις επιστημονικές εξελικτικές ιδέες;
Για την επιτροπή απονομής του βραβείου, η ίδρυση της ΕλΕξΕ μέτρησε στη βαρύτητα του κοινωνικού μου έργου, όπως και η σειρά διαλέξεων-συζητήσεων «Δαρβινικές Δευτέρες», τα βιβλία μου επιστημονικής εκλαΐκευσης, οι διαλέξεις μου για το ευρύτερο κοινό και τα άρθρα μου στον Τύπο.
Η ΕλΕξΕ έχει ιδιαίτερη βαρύτητα μεταξύ αυτών γιατί έχει μεγαλύτερη προοπτική για μελλοντικές δράσεις. Η σκυτάλη θα περάσει πολύ σύντομα από μένα σε πολύ έμπειρα χέρια και ελπίζω ότι αυτό θα συνεχιστεί για πολλά χρόνια. Η θεωρία της Εξέλιξης εξελίσσεται, όπως εξελίσσεται κάθε επιστήμη, αλλιώς δεν θα ήταν επιστήμη, θα ήταν θρησκεία. Αυτή η ροή ιδεών πρέπει να περνά στο ευρύτερο κοινό.
Ορθά επισημαίνετε ότι στη χώρα μας υπάρχει η πρόσθετη πρόκληση της καθυστέρησης στην αποδοχή του γεγονότος της εξέλιξης της ζωής σε σχέση με άλλες χώρες της Ευρώπης (το πού οφείλεται αυτό δεν είναι του παρόντος). Οι επιπτώσεις αποτυπώνονται στα προγράμματα διδασκαλίας, ιδιαίτερα στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση, αλλά και στον τρόπο που διαμορφώνεται η στάση του πολίτη απέναντι στις προκλήσεις της καθημερινότητας.
Το πώς προσλαμβάνουμε μείζονα κοινωνικά προβλήματα, όπως η κλιματική αλλαγή ή η παγκοσμιοποίηση, έχει να κάνει σε μεγάλο βαθμό με το πόσο καλά γνωρίζουμε τα βαθύτερα αίτια αυτών των αλλαγών. Μια βαθύτερη κατανόηση απαιτεί μια γενική παιδεία απαλλαγμένη από αγκιστρώσεις που από καιρό έπαψαν να έχουν οποιαδήποτε ωφελιμότητα. Μαζί με τις άλλες επιστήμες, όπως η φυσική ή η ορθή ανάγνωση της ιστορίας, η σωστή αντίληψη για την εξέλιξη της ζωής γενικώς και του ανθρώπου ειδικότερα, αποτελεί μέτρο αυτής της βαθύτερης κατανόησης των κοινωνικών προκλήσεων.
● Με την ευκαιρία της επιβράβευσης του πολυετούς παιδαγωγικού και ερευνητικού σας έργου στον τομέα της Εξελικτικής Βιολογίας, πώς αξιολογείτε τη συστηματική υποτίμηση των εξελικτικών σπουδών-ιδεών από την ελληνική Πολιτεία; Ποιες συνέπειες έχει –για την Ελλάδα τον 21ο αιώνα– αυτή η σκοταδιστική παιδαγωγική... λογοκρισία;
Θεωρώ ότι η Πολιτεία έχει υιοθετήσει, για πολλά χρόνια τώρα, τη στάση της ώθησης του προβλήματος κάτω από το χαλί, δεν βρήκε ποτέ το σθένος να πάρει μια ξεκάθαρη θέση. Για να το πούμε ευθέως, πρόκειται για ένα τίμημα που πληρώνουμε λόγω της επικάλυψης των εξουσιών της Πολιτείας και της Εκκλησίας.
Οι διαβεβαιώσεις περί δήθεν μη εμπλοκής της θρησκείας στο επιστημονικό γίγνεσθαι δεν πείθουν – θυμηθείτε την ιλαροτραγική ερμηνεία για την ομοφυλοφιλία που έδωσε ένας ελληνορθόδοξος επίσκοπος. Μεταξύ της εξωστρέφειας και της αποδοχής της διαφορετικότητας από τη μια και της εσωστρέφειας και της δογματικής καθαρότητας από την άλλη, η Εκκλησία φαίνεται να έχει προτιμήσει, δυστυχώς, τον δεύτερο δρόμο.
Αυτό καθιστά ιδιαιτέρα οξύ το πρόβλημα και επιτείνει την ανάγκη για την απάλειψη της επικάλυψης των εξουσιών. Χρειαζόμαστε έναν γενναίο πολιτικό ηγέτη ή έναν φωτισμένο εκκλησιαστικό ηγέτη – αρετές που σπανίζουν.
Ποιος είναι
Ο Λευτέρης Ζούρος είναι ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Κρήτης και αντεπιστέλλον μέλος της Ακαδημίας Αθηνών. Δίδαξε Γενετική και Εξελικτική Βιολογία στο Πανεπιστήμιο Dalhousie του Καναδά και στο Πανεπιστήμιο Κρήτης. Διετέλεσε διευθυντής του Ινστιτούτου Θαλάσσιας Βιολογίας Κρήτης.
Είναι ιδρυτής και υπεύθυνος σειράς επιστημονικών διαλέξεων για το ευρύτερο κοινό – οι περίφημες «Δαρβινικές Δευτέρες» που έχουν συμπληρώσει 10 έτη.
Επίσης, είναι συνιδρυτής και πρόεδρος του Δ.Σ. της πρώτης «Ελληνικής Εξελικτικής Εταιρείας» (ΕλΕξΕ), μιας μη κερδοσκοπικής επιστημονικής εταιρείας που συστάθηκε πρόσφατα για την προώθηση και τη διάδοση της εξελικτικής σκέψης στην επιστήμη και την κοινωνία.
❗️ Η ΕλΕξΕ και η Πανελλήνια Ενωση Βιοεπιστημών διοργανώνουν το επόμενο Σάββατο 27-02 και ώρα 18.00 μια πολύ ενδιαφέρουσα εκδήλωση με θέμα «Το μεγάλο ταξίδι της εξέλιξης, Ο Δαρβίνος αποκαλύπτει το Δέντρο της Ζωής».
Εισηγητές οι καθηγητές Λευτέρης Ζούρος, Νίκος Πουλακάκης και Σπύρος Σφενδουράκης. Οι ομιλίες θα μεταδοθούν ζωντανά μέσω του καναλιού στο YouTube και θα υπάρχει η δυνατότητα υποβολής ερωτήσεων μέσω ειδικής φόρμας
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας