Ελλείμματα στον «πόλεμο» κατά της πλαστικής σακούλας

Ένα χρόνο μετά την επιβολή του ανταποδοτικού περιβαλλοντικού τέλους των 0,04 ευρώ ανά τεμάχιο στη λεπτή πλαστική σακούλα με πάχος 15 έως 50 χιλιοστά, η χρήση της πλαστικής σακούλας σε όλη την Ελλάδα έχει μειωθεί σε τεμάχια κατά περίπου 54% και σε ποσότητα πλαστικού κατά περίπου 42%, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις. Ωστόσο υπάρχουν ακόμα κενά που λειτουργούν εις βάρος τόσο των καταναλωτών όσο και του περιβάλλοντος.

Αυτό προκύπτει από έναν αναλυτικό απολογισμό για το μέτρο, στον οποίο προχώρησαν η Οικολογική Εταιρεία Ανακύκλωσης, το Δίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS, η Greenpeace και το WWF Ελλάς.

Σύμφωνα με αυτόν, η εκτιμώμενη μείωση θα μπορούσε να ήταν ακόμη μεγαλύτερη εάν δεν είχαν εξαιρεθεί από το ανταποδοτικό τέλος τα περίπτερα και οι υπαίθριες αγορές, εάν είχε υλοποιηθεί σε όλο το 2018 ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα ενημέρωσης - ευαισθητοποίησης και εάν άρχιζε από τις αρχές του 2018 η διανομή δωρεάν τσαντών και μέσων πολλών χρήσεων στους πολίτες.

Ωστόσο, δεν υπάρχει πλήρης ανταποδοτικότητα του περιβαλλοντικού τέλους.

Ενώ, σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία, το χρηματικό ποσό που θα συλλεγόταν από τους πολίτες μέσω του ανταποδοτικού περιβαλλοντικού τέλους θα επέστρεφε ολόκληρο στον πολίτη, με δωρεάν διανομή τσαντών πολλαπλών χρήσεων και με διάφορες άλλες δράσεις, στην πραγματικότητα πάνω από το 35% του ανταποδοτικού τέλους δεν θα επιστραφεί τελικά, λόγω παρακράτησης ΦΠΑ και επιπλέον 20% κρατήσεων από το υπουργείο Οικονομικών.

Η κοινωνία είναι αυτή που καλύπτει το κενό της ανταποδοτικότητας, δεδομένου ότι οι πολίτες, σε πολύ μεγάλο βαθμό, έχουν ήδη προμηθευτεί από μόνοι τους επαναχρησιμοποιούμενες τσάντες και άλλα μέσα μεταφοράς για τα ψώνια τους. Ομως, μία πολύ μεγάλη μερίδα πολιτών δεν είναι εξοικειωμένη ακόμα με τις επαναχρησιμοποιούμενες τσάντες.

Επιπλέον, αυξήθηκε η χρήση της πολύ λεπτής πλαστικής σακούλας με πάχος μικρότερο από 15 χιλιοστά (για συσκευασία νωπών φρούτων και λαχανικών), που δεν υπόκειται σε ανταποδοτικό περιβαλλοντικό τέλος και η οποία άρχισε να χρησιμοποιείται πλέον και ως σακούλα μεταφοράς.

Επίσης, λόγω της εξαίρεσης των υπαίθριων αγορών και περιπτέρων από το ανταποδοτικό τέλος, η κατανάλωση πλαστικής σακούλας δεν έχει μειωθεί σημαντικά στα σημεία αυτά.

Από όλο και περισσότερους πολίτες διαπιστώνεται ότι, σε πολλές κατηγορίες καταστημάτων, το ανταποδοτικό τέλος της πλαστικής σακούλας δεν αναγράφεται ακόμα στην απόδειξη και δεν εισπράττεται σε μεγάλο βαθμό.

Εξάλλου, στο λιανεμπόριο υπάρχει προσφορά για πλαστικές σακούλες πάχους άνω των 50 χιλιοστών, που δεν έχουν υποχρέωση για ανταποδοτικό τέλος.

Άρα, από 1/1/2019, που το ανταποδοτικό τέλος της κλασικής πλαστικής σακούλας ανέβηκε στα 0,09 ευρώ το τεμάχιο, εκτιμάται ότι οι καταναλωτές θα επιλέγουν φυσικά τις μεγαλύτερες και ανθεκτικότερες πλαστικές σακούλες των 52 χιλιοστών που κοστίζουν και λιγότερο και, άρα, το ανταποδοτικό τέλος του 2019 σχεδόν θα μηδενιστεί.

Συχνά, το λιανεμπόριο προβάλλει στα ταμεία πρώτα την επιλογή της πλαστικής σακούλας πάχους 52 χιλιοστών ως «επαναχρησιμοποιήσιμης» τσάντας και μετά την επιλογή της κλασσικής λεπτής πλαστικής σακούλας, η οποία περιέχει και το ανταποδοτικό τέλος.

Εάν δεν αλλάξουν τα παραπάνω δεδομένα, εκτιμάται για το 2019 ότι εάν η συνολική μείωση σε όλη τη χώρα των τεμαχίων πλαστικής σακούλας φθάσει ακόμη και το 65-70%, δεν φαίνεται ότι θα επιτευχθεί ο ευρωπαϊκός ετήσιος στόχος των 90 τεμαχίων ανά κάτοικο, αφού η ετήσια κατά κεφαλή χρήση θα κυμαίνεται από 120-175 τεμάχια ανά κάτοικο.

Και ακόμη, ότι θα είναι πολύ πιθανή η αύξηση της ποσότητας πλαστικού στις πλαστικές σακούλες, αφού οι λιγότερες πλαστικές σακούλες θα είναι πολύ βαρύτερες.

Για να αποτραπούν αυτές οι αρνητικές εξελίξεις, οι περιβαλλοντικές οργανώσεις προτείνουν να αρθεί η εξαίρεση επιβολής του ανταποδοτικού τέλους στις υπαίθριες αγορές και τα περίπτερα, να επιβληθεί το ανταποδοτικό τέλος και στις πλαστικές σακούλες με πάχος 50 έως 70 χιλιοστών, να διατεθεί το ανταποδοτικό τέλος του 2018, κυρίως, σε εκστρατείες ενημέρωσης-ευαισθητοποίησης των πολιτών και πολύ λιγότερο σε επιπλέον διανομή τσαντών μεταφοράς πολλών χρήσεων και να ξεκινήσει η δημόσια συζήτηση για το χρονοδιάγραμμα απαγόρευσης της χρήσης πλαστικής σακούλας μέχρι το τέλος του 2019.