«Κομματικοποιούν» τον δημοσιονομικό έλεγχο με το βλέμμα στις κάλπες

Ενας φορέας με χαρακτηριστικά Ανεξάρτητης Αρχής, υψηλού επιστημονικού επιπέδου και ανώτατων δημοσιονομικών και ελεγκτικών –υπογραμμίζεται– αρμοδιοτήτων, βρίσκεται στο «κατώφλι» της κομματικοποίησης και της «ομηρίας», σύμφωνα με τεκμηριωμένες καταγγελίες που έχουν φτάσει και σε κοινοβουλευτικούς εκπροσώπους κομμάτων, πέραν της «Εφ.Συν.».

Συνοπτικά, σύμφωνα με αυτές, στον συγκεκριμένο ανεξάρτητο φορέα που ιδρύθηκε με στόχο να έχει αυστηρά τεχνοκρατικό ρόλο, συστήνεται ιδιαίτερο Γραφείο Προέδρου, με πολιτικά χαρακτηριστικά και κατά το ήμισυ στελεχωμένο με μετακλητούς υπαλλήλους.

Επιπλέον, με προωθούμενη ρύθμιση προβλέπεται η δυνατότητα ανανέωσης της θητείας του διοικητικού συμβουλίου, η λήξη της οποίας πέφτει σε προεκλογική περίοδο, σε πλήρη αντίθεση με το πνεύμα του νόμου για τις συνταγματικά κατοχυρωμένες Ανεξάρτητες Αρχές. Ενώ ως προς τη στελέχωση του φορέα, προωθείται μια συνθήκη κατά την οποία οι εργαζόμενοι με σχέσεις «απόλυτης εξάρτησης», όπως περιγράφονται οι προσλήψεις συμβασιούχων και μετακλητών, θα υπερτερούν έναντι του τακτικού προσωπικού.

«Λαφυραγώγηση»

Ο λόγος για το «Ελληνικό Δημοσιονομικό Συμβούλιο» και ορισμένες διατάξεις του νομοσχεδίου του υπουργείου Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών για τη «Διασφάλιση της δημοσιονομικής ισορροπίας» και τη «Μεταρρύθμιση πλαισίου δημοσιονομικής διαχείρισης». Πρόκειται για ρυθμίσεις που βγαίνουν στην επιφάνεια ενώ η κυβέρνηση, έχοντας ανοίξει τη συζήτηση περί άρσης της μονιμότητας των δημοσίων υπαλλήλων, δέχεται από το σύνολο της αντιπολίτευσης σφοδρή κριτική για περαιτέρω προσπάθεια «λαφυραγώγησης του κράτους», κατέχοντας ήδη «το ρεκόρ μετακλητών».

Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Το «Ελληνικό Δημοσιονομικό Συμβούλιο» (ΕΔΣ) συστάθηκε με τον νόμο 4270/2014, στο πλαίσιο διαρθρωτικών μέτρων που είχε ζητήσει η τρόικα. Αποτελεί έναν επιστημονικό σύμβουλο του κράτους. Αξιολογεί τον ετήσιο κρατικό προϋπολογισμό, τη δημοσιονομική πολιτική της χώρας και κατά πόσο αυτή συμμορφώνεται με τους κανόνες τους εθνικού πλαισίου δημοσιονομικής διαχείρισης.

Καλείται επίσης να αξιολογήσει και να κοστολογήσει με αντικειμενικότητα και αμεροληψία τα οικονομικά προγράμματα των πολιτικών κομμάτων, εφόσον αυτό ζητηθεί από το ενδιαφερόμενο κόμμα. Στην κορυφή της ιεραρχίας του φορέα βρίσκεται το διοικητικό συμβούλιο που στελεχώνεται από τον πρόεδρο και τέσσερα μέλη. Το οργανόγραμμα του ΕΔΣ προβλέπει μόλις 20 θέσεις μόνιμου προσωπικού, παρά τις κρίσιμες και αυξημένες αρμοδιότητές του.

Το προωθούμενο νομοσχέδιο του υπουργείου Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών που αναρτήθηκε προσφάτως σε δημόσια διαβούλευση έρχεται θεωρητικά να ενισχύσει τη στελέχωση του ΕΔΣ. Με το άρθρο 11 προτείνει την αύξηση των οργανικών θέσεων των τακτικών υπαλλήλων, από 20 σε 26.

Ωστόσο, μέχρι οι νέες θέσεις να καλυφθούν με διαδικασίες ΑΣΕΠ (του νόμου 4765/2021) –διαδικασίες που ο ίδιος ο πρωθυπουργός έχει κρίνει αργές («Το ΑΣΕΠ δεν λειτουργεί», είχε πει χαρακτηριστικά ο Κυριάκος Μητσοτάκης)– το ΕΔΣ μπορεί να καλύψει «έως έξι θέσεις» Ειδικού Επιστημονικού Προσωπικού με τριετείς συμβάσεις, με δυνατότητα ανανέωσης άλλων τριών ετών. Υπάρχει παράλληλα η δυνατότητα κάλυψης των κενών θέσεων και μέσω αποσπάσεων. Σε κάθε περίπτωση, η δυνατότητα κάλυψης θέσεων επιστημονικού προσωπικού με συμβάσεις εισάγεται για πρώτη φορά. «Με τον τρόπο αυτό προσδίδεται η αναγκαία ευελιξία στις διαδικασίες στελέχωσης του φορέα και διευκολύνεται η προσέλκυση έμπειρου επιστημονικού προσωπικού υψηλής εξειδίκευσης», είναι η επιχειρηματολογία που συναντά κανείς στην αιτιολογική έκθεση του νομοσχεδίου.

Περαιτέρω, το ίδιο άρθρο εισάγει τη δυνατότητα πρακτικής άσκησης στο ΕΔΣ μιας ευρείας γκάμας φοιτητών (από προπτυχιακό έως διδακτορικό επίπεδο) καθώς και αποφοίτων μεταπτυχιακών προγραμμάτων. Ο συνολικός αριθμός εκπαιδευομένων δεν μπορεί ξεπερνά τους τρεις και η πρακτική άσκηση «με ή χωρίς αμοιβή» μπορεί να φτάσει έως τους 18 μήνες σε διάρκεια.

Παράλληλα, το άρθρο 10 του νομοσχεδίου προτείνει τη δημιουργία «Γραφείου Προέδρου», κατά τα πρότυπα των ιδιαίτερων γραφείων υπουργών και υφυπουργών που έχουν θεσπιστεί με τον νόμο για το «επιτελικό κράτος» (νόμος 4622/2019, Μέρος Β’, Κεφάλαιο Ε’).

Σχέσεις εξάρτησης

Παροικούντες… το ΕΔΣ κάνουν λόγο για «Πολιτικό Γραφείο» και θίγουν την πρόβλεψή για στελέχωσή τους με μετακλητούς υπαλλήλους. Το προωθούμενο νομοσχέδιο προβλέπει ότι στο Γραφείο της Προέδρου συστήνονται έξι θέσεις συνεργατών, τρεις εκ των οποίων μπορούν να είναι μετακλητοί (ανάμεσά τους και ο διευθυντής του Γραφείου Προέδρου).

Πηγές με γνώση του ρόλου του ΕΔΣ αντιδρούν έντονα στην παραπάνω πρόβλεψη, μιλώντας για «κομματικοποίηση» του φορέα, αλλά και για υπονόμευση του τεχνοκρατικού και ανεξάρτητου χαρακτήρα του, ο οποίος –επισημαίνουν– είναι απαραίτητος ιδίως εν όψει της θεσμοθετημένης κοστολόγησης των προεκλογικών προγραμμάτων των κομμάτων.

Αντιτείνουν ότι το Γραφείο Προέδρου θα μπορούσε να συσταθεί ως μια υπηρεσιακή μονάδα του Συμβουλίου. Ως προς το γιατί το Γραφείο Προέδρου πρέπει να συσταθεί με τους κανόνες που διέπουν τα πολιτικά γραφεία υπουργών, η αιτιολογική έκθεση δεν παρέχει καμία επιχειρηματολογία, πέρα από την ανάγκη υποβοήθησης και προβολής του έργου του φορέα, σε εθνικό και διεθνές επίπεδο.

Αντιδράσεις υπάρχουν και για τις συνθήκες που προωθούνται στον τομέα των εργασιακών σχέσεων και οδηγούν σε «συνθήκες εξάρτησης», όπως καταγγέλλεται. Με βάση το νομοσχέδιο και όσα αναπτύχθηκαν προηγουμένως, το ΕΔΣ θα έχει έως 35 εργαζομένους-επιστήμονες, εκ των οποίων τακτικό προσωπικό θα αποτελούν οι 20, ενώ οι 15 θα είναι περιστασιακοί εργαζόμενοι-«όμηροι της κυβέρνησης», σύμφωνα με διατυπωμένες αντιδράσεις.

Η αναλογία μεταξύ τακτικού και προσωρινού προσωπικού θα ανέλθει στο 57%-43% με βάση τις οργανικές θέσεις. Ωστόσο, πηγές της «Εφ.Συν.» αναφέρουν ότι την παρούσα στιγμή υπηρετούν μόλις οχτώ υπάλληλοι στο Συμβούλιο, με το Τμήμα Μελετών –που καλύπτει το κύριο αντικείμενο του φορέα– να έχει μόλις τέσσερις εργαζόμενους.

Εκτίμηση των πηγών αυτών είναι ότι η κυβέρνηση επιδιώκει «εργασιακές σχέσεις απόλυτης εξάρτησης» ώστε να επηρεάζει τις γνωμοδοτήσεις του ΕΔΣ. Απευθυνόμενες στα πολιτικά κόμματα, ζητούν να απαλειφθεί η παράγραφος για κατ’ εξαίρεση προσλήψεις συμβασιούχων και να στελεχωθούν οι οργανικές θέσεις του Συμβουλίου με τακτικό προσωπικό, μέσω διαδικασιών ΑΣΕΠ ή του ισχύοντος συστήματος κινητικότητας υπαλλήλων. Τονίζουν δε ότι οι προσλήψεις συμβασιούχων και πρακτικάριων με την επίκληση «ευελιξίας» καταλήγουν στο να υπονομεύουν την αξιοκρατική στελέχωση του ΕΔΣ.

Περαιτέρω, οι προαναφερόμενες πηγές μιλούν για μια απόπειρα ολοκληρωτικού ελέγχου του ανεξάρτητου φορέα και εντάσσουν στο ίδιο πλαίσιο την πρόταση του νομοσχεδίου για δυνατότητα ανανέωσης της θητείας του παρόντος διοικητικού συμβουλίου. Με το άρθρο 6 του νομοσχεδίου, καταργείται ο περιορισμός της μιας θητείας για τα μέλη του διοικητικού συμβουλίου, κάτι που είχε νομοθετηθεί ως δικλίδα ασφαλείας για την ανεξαρτησία του ΕΔΣ.

Οι αντιφάσεις

Η θητεία του διοικητικού συμβουλίου αποκτά δυνατότητα ισόχρονης ανανέωσης «ώστε πέραν της επιθυμητής ανανέωσης να δίνεται στον φορέα και η δυνατότητα διασφάλισης θεσμικής και επιχειρησιακής συνέχειας», σύμφωνα με την αιτιολογική έκθεση που συνοδεύει το νομοσχέδιο.

Ωστόσο οι καταγγελίες που έχουν φτάσει στα πολιτικά κόμματα εντοπίζουν στην εν λόγω επιχειρηματολογία δύο αντιφάσεις: αφ' ενός μεν η λογική της «υπηρεσιακής συνέχειας» σε καμία περίπτωση δεν αντανακλάται στην πρόταση για προσλήψεις συμβασιούχων αντί μόνιμου προσωπικού, αφ' ετέρου δε το επίμαχο άρθρο έρχεται σε ευθεία σύγκρουση με το πνεύμα μιας άλλης νομοθετικής πρωτοβουλία της κυβέρνησης, που ορίζει ότι η θητεία των μελών των συνταγματικά κατοχυρωμένων Ανεξάρτητων Αρχών (ΑΣΕΠ, Συνήγορος του Πολίτη, ΕΣΡ, ΑΠΔΠΧ, ΑΔΑΕ) στερείται δυνατότητα ανανέωσης (νόμος 4795/2022, άρθρο 70).

Πηγές με καλή γνώση της υπόθεσης επισημαίνουν ότι η θητεία του διοικητικού συμβουλίου του ΕΔΣ υπολογίζεται να έχει ολοκληρωθεί την άνοιξη του 2027 (πλην ενός μέλους που έχει λήξει η θητεία του) και παράλληλα αναπτύσσουν σενάρια σύμφωνα με τα οποία η κυβέρνηση επιθυμεί να δημιουργήσει σχέσεις συναλλαγής, προκειμένου να αποτρέψει όποιο ενδεχόμενο αρνητικής κριτικής σχετικά με τη δημοσιονομική της πολιτική ή να έχει κατοχυρωμένη μια θετική αξιολόγηση ως προς την κοστολόγηση του οικονομικού της προγράμματος, αν αυτό απαιτηθεί από τη συγκυρία.

Αλλωστε, είναι τα δημοσιονομικά επιτεύγματα που προβάλλει η κυβέρνηση τους τελευταίους μήνες (το υπερπλεόνασμα για παράδειγμα), επιβάλλοντας τη δική της ατζέντα στην πολιτική αντιπαράθεση και «απαντώντας» στην κριτική που δέχεται από την αντιπολίτευση για ένα σύνολο άλλων θεμάτων.

Σύμφωνα με τον ισχύοντα νόμο (χωρίς το προωθούμενο νομοσχέδιο να επιφέρει κάποια αλλαγή), οι αποδοχές του/της προέδρου του ΕΔΣ ισούνται με αυτές του γενικού γραμματέα υπουργείου (5.151 ευρώ μεικτά, με βάση το μισθολόγιο που ισχύει από 1/4/2025) και οι αποδοχές των υπόλοιπων μελών του διοικητικού συμβουλίου ορίζονται στο 70% αυτών.

Καταγγελίες

Αν και, βάσει του νόμου, η διαδικασία επιλογής του διοικητικού συμβουλίου βασίζεται σε ανοιχτό διαγωνισμό, πρόεδρος και μέλη διορίζονται από τον υπουργό Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών, κατόπιν επιλογής του υπουργικού συμβουλίου. Δημιουργείται επομένως το εξής παράδοξο, σύμφωνα με τις κοινοποιούμενες καταγγελίες: το διοικητικό συμβούλιο του ΕΔΣ θα καλείται να ελέγχει τον υπουργό Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών, ο οποίος θα έχει ανανεώσει τη θητεία τους μέσω νομοθετικής ρύθμισης.

Σύμφωνα με πληροφορίες, οι καταγγελίες για τις διατάξεις του νομοσχεδίου του υπουργείου Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών έχουν κοινοποιηθεί όχι μόνο στα κόμματα της αντιπολίτευσης, αλλά και σε βουλευτές της Ν.Δ. Το νομοσχέδιο θα παραμείνει προς δημόσια διαβούλευση, αναρτημένο στο opengov.gr, ώς τις 19 Ιουνίου.