Νίκος Σαμπάνης, Κώστας Φραγκούλης, Kώστας Μανιουδάκης, Βασίλης Μάγγος, Ζακ Κωστόπουλος. Πέντε από τις πιο εμβληματικές υποθέσεις δολοφονιών των τελευταίων χρόνων με εμπλοκή της Ελληνικής Αστυνομίας που πήραν μεγάλη δημοσιότητα. Λιγότερη ή και μηδενική προβολή, ωστόσο, έλαβαν δεκάδες άλλοι θάνατοι πολιτών στην Ελλάδα υπό αστυνομική κράτηση, είτε κατά τη διάρκεια αστυνομικής επιχείρησης είτε σε κρατητήρια λόγω «φυσικών αιτιών», βασανιστηρίων ή εξαιτίας έλλειψης παροχής βοήθειας που οδήγησαν σε αυτοκτονίες.

Χθες το πρωί εντοπίστηκε νεκρός 43χρονος άνδρας, ελληνικής καταγωγής, στο Α.Τ. Περιστερίου. Είχε συλληφθεί τη Δευτέρα για περιστατικό ενδοοικογενειακής βίας. Ο αστυνομικός που είχε βάρδια επισκέφθηκε στο κελί τον κρατούμενο, ο οποίος φαινόταν καλά στην υγεία του. Μισή ώρα αργότερα βρέθηκε νεκρός. Οι αρμόδιες Αρχές διέταξαν τη διενέργεια ΕΔΕ. Ηταν ο τρίτος θάνατος κρατουμένου στην Ελλάδα μέσα στο 2025.

● Την Κυριακή 2 Φεβρουαρίου, νεκρός στα κρατητήρια του αστυνομικού τμήματος Κω βρέθηκε 34χρονος ημεδαπός ο οποίος είχε συλληφθεί για ληστεία. Η επίσημη εκδοχή της αστυνομίας ήταν πως αυτοκτόνησε. Σύμφωνα με ανάρτηση γνωστής του στο facebook, «άνθρωποι που τον γνώριζαν λένε δημόσια ότι είχε υποστεί άγριο και ανελέητο ξυλοδαρμό για μέρες προκειμένου να ομολογήσει, πράγμα που δεν έκανε ποτέ. Τι συνέβη στον Α. τις έξι ημέρες που βρισκόταν στο κρατητήριο; Πού ήταν ο φύλακας των κρατητηρίων πριν και κατά τη διάρκεια της –σύμφωνα με την επίσημη εκδοχή– αυτοκτονίας; Ποιοι θα λογοδοτήσουν για τις ντροπιαστικές, εξευτελιστικές και απάνθρωπες συνθήκες κράτησης στο ΑΤ/κάτεργο Κω;». Aπάντηση σε αυτά τα ερωτήματα δεν έχει δοθεί. Μετά τον αδιευκρίνιστο θάνατο του 34χρονου, οι εικόνες ντροπής από τις άθλιες συνθήκες υγιεινής που επικρατούν στα κρατητήρια του αστυνομικού τμήματος στην Κω, με τα στρώματα γεμάτα ακαθαρσίες στοιβαγμένα το ένα πάνω στο άλλο, σκουπίδια παντού και τουαλέτες που θυμίζουν βόθρο, σόκαραν την τοπική κοινωνία. Tον Ιανουάριο ένας 41χρονος είχε εντοπιστεί νεκρός μέσα στο κρατητήριο της διεύθυνσης αστυνομίας Ηλείας.

● Στις 13 Σεπτεμβρίου 2024 ο Πακιστανός Μοχάμεντ Καμράν Ασίκ συνελήφθη και κρατήθηκε –χωρίς καμία επικοινωνία με τον έξω κόσμο– για 8 ημέρες έως τις 21 Σεπτεμβρίου 2024 σε πέντε διάφορα αστυνομικά τμήματα, ώσπου βρέθηκε νεκρός με εμφανή σημάδια κακοποίησης στο διαβόητο Α.Τ. Αγ. Παντελεήμονα. Το σημείο όπου βρέθηκε, καθώς και εκείνο στο οποίο φέρεται να προκάλεσε αξιόποινες ζημιές, είναι τα μόνα στο Α.Τ. Αγίου Παντελεήμονα που δεν έχουν κάμερες. «Τέσσερα από τα πέντε αστυνομικά τμήματα που τον φιλοξένησαν βρίσκονται στα όρια του Δήμου Αθήνας και έχουν γράψει ιστορία σε κακοποιήσεις, βασανισμούς, συγκαλύψεις φασιστικών εγκλημάτων και θανάτους μεταναστών. Είναι τουλάχιστον πρόκληση να αναθέτει ο εισαγγελέας στο ίδιο αυτό το Α.Τ., δηλαδή στους ύποπτους ως δράστες, τη διερεύνηση του αδικήματος», αναφέρει ο δικηγόρος Κώστας Παπαδάκης. Πρόκειται για το ίδιο Α.Τ. που έγινε ευρέως γνωστό από τις καταγγελίες για βασανισμό Αφγανών μεταναστών στις αρχές της δεκαετίας του 2000 και μετέπειτα για την προστασία και συγκάλυψη των εγκλημάτων της Χρυσής Αυγής.

● Στις 11 Νοεμβρίου 2023, ο 17χρονος Ρομά Χρήστος Μιχαλόπουλος έπεσε νεκρός από πυρά αστυνομικού της ομάδας ΟΠΚΕ στη Βοιωτία. Σύμφωνα με την ΕΛ.ΑΣ., ο αστυνομικός τέθηκε σε διαθεσιμότητα και σε βάρος του ασκήθηκε ποινική δίωξη για ανθρωποκτονία από πρόθεση με ενδεχόμενο δόλο και παράνομη εκτέλεση πυροβολισμού εξουδετέρωσης. Για «κανονικοποίηση της παράνομης αστυνομικής βίας» μίλησε η Ελληνική Ενωση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (ΕλΕΔΑ) αναφορικά με την υπόθεση, η οποία εγείρει σοβαρό ζήτημα υπέρμετρης αστυνομικής βίας, με φόντο τα όρια που θέτει το άρθρο 3 του ν. 3169/2003 για τη χρήση υπηρεσιακού οπλισμού εκ μέρους των αστυνομικών αρχών.

● Στις 8 Φεβρουαρίου 2019, ο 34χρονος Εμπουκά Μαμασουμπέκ, μετανάστης από τη Νιγηρία, πατέρας δύο παιδιών, μεταφέρθηκε για εξακρίβωση στοιχείων στο Α.Τ. Ομόνοιας, όπου έχασε τη ζωή του κάτω από... αδιευκρίνιστες συνθήκες. Ο κατάλογος με περιστατικά αστυνομικής βίας και αυθαιρεσίας εντός αστυνομικών τμημάτων είναι μακρύς και πάει πίσω στον χρόνο. Για παράδειγμα, το 2009 η δικηγόρος Ιωάννα Κούρτοβικ κατήγγειλε ότι ο Μπιν Ταχέρ Μοχάμεντ ξυλοκοπήθηκε άγρια μέσα στο τμήμα, για να ακολουθήσει μπαράζ αποκαλύψεων, με το Δίκτυο Κοινωνικής Υποστήριξης Μεταναστών και Προσφύγων να αναφέρει τότε πως «περίπου 70 άτομα κρατούνται στοιβαγμένα σε κρατητήρια που στην καλύτερη περίπτωση θα ήταν για το 1/3 από αυτούς, χωρις κανένα δικαίωμα προαυλισμού. Μετανάστες κρατούνται σε αυτές τις συνθήκες ακόμα και για τέσσερις μήνες».

● Τον Ιούνιο του 2007 ήρθε στη δημοσιότητα βίντεο που απεικόνιζε εξευτελισμό αλλοδαπών από αστυνομικούς του Α.Τ. Ο αρχιφύλακας διώχτηκε και αποτάχθηκε. Οκτώ χρόνια αργότερα το Ελληνικό Δημόσιο υποχρεώθηκε να καταβάλει πάνω από 150.000 ευρώ στους δύο αλλοδαπούς. Τον Νοέμβριο του 2006, μετανάστης προσήχθη στο τμήμα και αφέθηκε ελεύθερος το βράδυ της επομένης, ενώ κατά τη διάρκεια της κράτησής του δεν του επιτράπηκε να δει συγγενικά του πρόσωπα. Η σύζυγός του υποστήριξε ότι έφερε τραύματα. Στις 22 Νοεμβρίου απεβίωσε.

Μόνο για τα τελευταία έξι χρόνια ο εκ του νόμου αρμόδιος φορέας για τη διερεύνηση σχετικών περιστατικών Εθνικός Μηχανισμός Διερεύνησης Περιστατικών Αυθαιρεσίας (ΕΜΗΔΙΠΑ) του Συνηγόρου του Πολίτη έχει διερευνήσει περισσότερες από 1.200 υποθέσεις, αναγνωρίζοντας ταυτόχρονα ότι αυτές αποτελούν μόνο την κορυφή του παγόβουνου, ενώ το ανεξάρτητο συμβουλευτικό όργανο της Πολιτείας, η Εθνική Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (ΕΕΔΑ), έχει κάνει λόγο για «επαναλαμβανόμενα περιστατικά βίας» που «ενισχύουν μια ενδημική κουλτούρα ατιμωρησίας».

«Μαύρο» στην ενημέρωση

Το MIIR, στο πλαίσιο μεγάλης πανευρωπαϊκής έρευνας δεδομένων για τους θανάτους υπό αστυνομική κράτηση στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Δικτύου Δημοσιογραφίας Δεδομένων (EDJNET), απηύθυνε ερωτήματα προς την Ελληνική Αστυνομία, ζητώντας την παροχή στοιχείων για τα εξής:

1) Tον αριθμό των συνολικών θανάτων ανά έτος κατά τη διάρκεια αστυνομικής επιχείρησης ή κατά τη διάρκεια αστυνομικής κράτησης μεταξύ των ετών 2010 και 2024 στην Ελλάδα.

2) Τον αριθμό των θανάτων σε Α.Τ. κατά την ίδια χρονική περίοδο αναφοράς (2010-2024) και τις αιτίες των θανάτων.

3) Τον αριθμό των αυτοκτονιών στην Ελλάδα κατά τη διάρκεια αστυνομικής κράτησης για την ίδια περίοδο αναφοράς (2010-2024).

Στείλαμε τρεις φορές τα παραπάνω ερωτήματα μέσα σε διάστημα δύο μηνών προς την Ελληνική Αστυνομία, χωρίς να πάρουμε καμία απάντηση. Επικοινωνήσαμε εκ νέου μέσω γραπτών μηνυμάτων και πολλαπλών τηλεφωνικών κλήσεων με την Κωνσταντία Δημογλίδου, εκπρόσωπο Τύπου της ΕΛ.ΑΣ., χωρίς να λάβουμε απάντηση. Είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε πως το υπουργείο Προστασίας του Πολίτη έχει ενημερωθεί για τις ερωτήσεις μας. Η σιωπηρή άρνηση της ΕΛ.ΑΣ. να παράσχει τα στοιχεία φανερώνει την πρόθεση του αρμόδιου υπουργείου να ρίξει «μαύρο» στην ενημέρωση ως προς τον ακριβή αριθμό των θανάτων πολιτών υπό αστυνομική κράτηση. Αυτό επιβεβαιώνεται από το γεγονός πως οι Ισπανοί συνάδελφοί μας, της ισπανικής δημοσιογραφικής ομάδας Civio, στο πλαίσιο της ίδιας έρευνας, επικοινώνησαν με την ΕΛ.ΑΣ. δύο φορές μέσα στο 2024 (τον Ιούνιο και τον Σεπτέμβριο), με τις ελληνικές Αρχές ωστόσο να επιλέγουν να μην απαντήσουν.

Σημειώνεται ότι ο ΟΗΕ συνέστησε το 1991 στις χώρες να παρέχουν δημόσιες πληροφορίες για όλους τους θανάτους που σχετίζονται με την αστυνομία. Επιπλέον, το 2023, το Γραφείο της Υπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα ζήτησε από όλες τις χώρες στοιχεία για τους θανάτους υπό κράτηση, από τη στιγμή της σύλληψης, κατά τη διάρκεια της αστυνομικής κράτησης και της φυλάκισης. Η Πορτογαλία άρχισε να δημοσιεύει τα δικά της στοιχεία το 1997, η Δανία το 2012, η Ιρλανδία το 2008 και η Γαλλία μόλις το 2018. Η Ολλανδία αναφέρει μόνο τις υποθέσεις που διερευνώνται από την Εισαγγελία, ενώ η Ιατροδικαστική Υπηρεσία της Σουηδίας καταγράφει τους θανάτους που σχετίζονται με οποιαδήποτε αστυνομική ενέργεια και η αστυνομία της δίνει στοιχεία για τους θανάτους που οφείλονται σε πυροβολισμούς από αστυνομικούς. Επίσης και η αστυνομία της Σλοβενίας δημοσιεύει τους θανάτους που οφείλονται σε αστυνομική δράση. Οι υπόλοιπες χώρες της Ε.Ε. δεν δημοσιεύουν τακτικά αυτές τις πληροφορίες. Οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα, δεν πληρούν τα κριτήρια του ΟΗΕ για τη διερεύνηση των θανάτων υπό κράτηση.

Μετανάστες και ψυχικά ασθενείς τα κύρια θύματα

⇒ Μεταξύ 2020 και 2022, δεκατρείς χώρες της Ε.Ε. ανέφεραν συνολικά 488 θανάτους που συνέβησαν κατά τη διάρκεια αστυνομικής κράτησης ή κατά τη διάρκεια επιχειρήσεων. ● Η Γαλλία είχε τον υψηλότερο απόλυτο αριθμό (107 θάνατοι), ενώ η Ιρλανδία είχε τους περισσότερους θανάτους ανά κάτοικο (1,34 ανά 100.000 κατοίκους).

Οπως προέκυψε από τη δημοσιογραφική έρευνα του EDJNET, την οποία συντόνισε η ισπανική ομάδα Civio, μεταξύ 2020 και 2022, τουλάχιστον 487 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους υπό κράτηση ή σε αστυνομικές επιχειρήσεις στις 13 χώρες της Ε.Ε. που δημοσιεύουν στοιχεία ή μας τα παρείχαν. Η Γαλλία έχει τους υψηλότερους απόλυτους αριθμούς: μεταξύ 2020 και 2022 μέτρησε 107 θανάτους υπό κράτηση ή σε αστυνομικές επιχειρήσεις. Ακολουθούν η Ιρλανδία, η Ισπανία και η Γερμανία, με 71, 66 και 60 αντίστοιχα. Ωστόσο, με βάση τον πληθυσμό, η Ιρλανδία είναι η χώρα με μακράν τους περισσότερους θανάτους υπό αστυνομική κράτηση ανά κάτοικο: 1,34 θάνατοι ανά 100.000 κατοίκους την εν λόγω χρονική περίοδο, έναντι 0,14 στην Ισπανία ή 0,06 στην Πορτογαλία. Ο πραγματικός αριθμός των θανάτων είναι υψηλότερος, καθώς τα στοιχεία που παρέχονται από αρκετές χώρες είναι ελλιπή.

«Το πιο σοβαρό είναι ότι κανείς δεν ενδιαφέρεται για το ότι αυτοί οι άνθρωποι πεθαίνουν και αυτή η κοινωνική αναισθησία δείχνει ότι ούτε τα κράτη ενδιαφέρονται να τηρούν μητρώο», λέει ο Jorge del Cura, Ισπανός ακτιβιστής που παρακολουθεί αυτούς τους θανάτους εδώ και δεκαετίες και ο οποίος το 2019 έλαβε το Εθνικό Βραβείο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Στην Ισπανία, το υπουργείο Εσωτερικών καταγράφει μόνο τους θανάτους που αφορούν την Εθνική Αστυνομία και την Πολιτική Φρουρά – οι αυτόνομες κοινότητες έχουν πληροφορίες για τις δικές τους αστυνομικές δυνάμεις, αλλά καμία διοίκηση δεν συγκεντρώνει τις υποθέσεις που συμβαίνουν στις δημοτικές αστυνομικές δυνάμεις.

Το Πρωτόκολλο της Μινεσότα είναι ένας οδηγός που προωθείται από τα Ηνωμένα Εθνη για τη διερεύνηση θανάτων για τους οποίους το κράτος, τα εξαρτημένα από αυτό όργανα ή οι πράκτορές του μπορεί να είναι υπεύθυνοι, με πράξη ή παράλειψη. Θα πρέπει να εφαρμόζεται σε περιπτώσεις στις οποίες ο θανών βρισκόταν υπό αστυνομική επιτήρηση ή στις οποίες ο θάνατος μπορεί να ήταν αποτέλεσμα αστυνομικής δράσης.

Σύμφωνα με το Πρωτόκολλο της Μινεσότα, το κράτος οφείλει να διερευνήσει κάθε θάνατο που συμβαίνει υπό ύποπτες συνθήκες και να εντοπίσει τις συστημικές παραλείψεις που οδήγησαν στον θάνατο και τα μέτρα για την πρόληψη μελλοντικών περιπτώσεων. Επιβάλλει επίσης οι έρευνες για θανάτους στους οποίους εμπλέκονται μέλη των υπηρεσιών επιβολής του νόμου να διεξάγονται χωρίς επιρροή από θεσμικές ιεραρχίες και η διαδικασία και τα πορίσματα των ερευνών αυτών να υπόκεινται σε δημόσιο έλεγχο. Καμία χώρα της Ε.Ε. δεν συμμορφώνεται πλήρως με αυτές τις συστάσεις.

«Είναι ακόμη ένα είδος ταμπού στη Γαλλία να μιλάμε γι’ αυτό, γιατί μόλις κατηγορείς την αστυνομία, είσαι εναντίον της», λέει ο δημοσιογράφος Ivan du Roy, του Basta!, ενός γαλλικού ανεξάρτητου μέσου ενημέρωσης το οποίο έγινε το πρώτο Μέσο που συνέλεξε πληροφορίες για τους θανάτους υπό κράτηση σε αστυνομικές επιχειρήσεις το 2014, χρόνια πριν η Γενική Επιθεώρηση της Εθνικής Αστυνομίας αρχίσει να δημοσιεύει αντίστοιχες πληροφορίες, το 2018.

Η Controle Alt Delete, μια οργάνωση της κοινωνίας των πολιτών στην Ολλανδία, ερευνά από το 2016 περιπτώσεις θανάτων υπό κράτηση ή σε αστυνομικές δράσεις. «Ξεκινήσαμε αφού συνειδητοποιήσαμε το 2015 ότι η εισαγγελία και η αστυνομία δεν δημοσίευαν όλα τα δεδομένα», λέει ο Jair Schalkwijk, δικηγόρος και συνιδρυτής της οργάνωσης. Επισημαίνει ότι, προηγουμένως, η Εισαγγελία δημοσίευε μόνο αναφορές σχετικά με τη χρήση όπλων από τους αστυνομικούς και πόσες φορές κατέληξαν σε θάνατο. «Αναγκάσαμε την κυβέρνηση να αναφέρει όλες τις περιπτώσεις θανάτων που σχετίζονται με την αστυνομία», προσθέτει ο Schalkwijk.

Στη γειτονική Γερμανία, η ομοσπονδιακή κυβέρνηση εξακολουθεί να συλλέγει στοιχεία μόνο για τους θανάτους από αστυνομικούς πυροβολισμούς, όπως και στη Σουηδία.

Από τις 13 χώρες που παρείχαν στοιχεία για τους θανάτους που σχετίζονταν με την αστυνομία μεταξύ 2020 και 2022, η Ουγγαρία έδωσε πληροφορίες σχετικά με την εθνικότητα του θανόντος σε όλες τις περιπτώσεις, ενώ η Αυστρία, η Τσεχία, η Γερμανία και η Ισπανία σε ορισμένες από τις περιπτώσεις. Μαζί παρείχαν στοιχεία εθνικότητας για μόλις 55 από τους 487 θανάτους που αναφέρθηκαν κατά τα τρία αυτά έτη. Οι μισοί ήταν αλλοδαποί.

Ο Mathieu Rigouste είναι ανεξάρτητος Γάλλος κοινωνιολόγος. Συνδέει το μεγάλο ποσοστό θανάτων υπό αστυνομική κράτηση μεταξύ μεταναστευτικών πληθυσμών με την αποικιακή ιστορία χωρών όπως το Ηνωμένο Βασίλειο, η Ισπανία και η Γαλλία.

«Τα αστυνομικά εγκλήματα συμβαίνουν συνήθως σε μη λευκούς προλετάριους», λέει ο Rigouste. Ο Adama Traoré, γεννημένος στη Γαλλία από γονείς από το Μάλι, είναι ένα τέτοιο παράδειγμα: η αστυνομία συνέλαβε τον Traoré το 2016 στο Beaumont-sur-Oise, έξω από το Παρίσι, και πέθανε υπό αστυνομική κράτηση. «Ο Traoré ήταν ένας μαύρος προλετάριος από μια προαστιακή γειτονιά που κυνηγήθηκε από την αστυνομία, συνελήφθη και στραγγαλίστηκε. Ποινικοποιήθηκε πρώτα από την αστυνομία και στη συνέχεια από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και τους πολιτικούς», λέει ο Rigouste.

Η ύπαρξη ψυχικής ασθένειας είναι επίσης σημαντικός παράγοντας που σχετίζεται με αυτούς τους θανάτους. Οι περισσότερες από τις δημόσιες διοικήσεις με τις οποίες επικοινωνήσαμε δεν παρείχαν ούτε γι’ αυτό συγκεκριμένες πληροφορίες. Μόνο η Δανία, η Ισπανία, η Γαλλία και η Γερμανία επιβεβαίωσαν ότι ο θανών είχε προβλήματα ψυχικής υγείας ή βρισκόταν σε «κατάσταση διέγερσης» σε 43 περιπτώσεις.

Θανατηφόρα πυρά

Τα τραύματα από πυροβολισμούς αστυνομικών είναι η κύρια αιτία θανάτου υπό κράτηση ή σε αστυνομικές επεμβάσεις. Στις χώρες που παρείχαν πληροφορίες σχετικά με τις αιτίες αυτών των θανάτων, περισσότεροι από ένας στους τρεις θανάτους μεταξύ 2020 και 2022 οφείλονται σε τραύματα από πυροβολισμούς. Τουλάχιστον 98 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους. Οι 41 ήταν στη Γαλλία και οι 27 στη Γερμανία.

Σύμφωνα με το γαλλικό Basta!, ο αριθμός των θανάτων από αστυνομικούς πυροβολισμούς στη Γαλλία άρχισε να αυξάνεται το 2017. Εκείνη τη χρονιά, η κυβέρνηση του τότε προέδρου Φρανσουά Ολάντ μεταρρύθμισε τον νόμο περί δημόσιας ασφάλειας, χαλαρώνοντας τα όρια σχετικά με το πότε οι αστυνομικοί μπορούσαν να χρησιμοποιούν τα όπλα τους.

Οι θάνατοι από πυροβολισμούς αστυνομικών δεν είναι οι μόνοι. Η αστυνομία σκοτώνει μερικές φορές ανθρώπους χρησιμοποιώντας υποτίθεται μη θανατηφόρα όπλα, όπως τα tasers, τα οποία χρησιμοποιεί ακολουθώντας συχνά πρωτόκολλα που έρχονται σε αντίθεση με τις συστάσεις του κατασκευαστή, όπως η χρήση τους εναντίον ανθρώπων σε κατάσταση διέγερσης. Μεταξύ του 2020 και του 2022, η δημοσιογραφική ομάδα Civio εντόπισε τουλάχιστον οκτώ περιπτώσεις θανάτων έπειτα από χρήση taser από την αστυνομία: τρεις στην Ολλανδία, μία στη Γαλλία και τέσσερις στη Γερμανία, αν και σε τρεις από τις γερμανικές περιπτώσεις οι επίσημες εκθέσεις αναφέρουν ότι η αιτία θανάτου δεν σχετίζεται. Σε πέντε από αυτές τις περιπτώσεις το άτομο ήταν ψυχικά άρρωστο ή ταραγμένο.

Αυτοκτονίες

Μεταξύ 2020 και 2022, στην έρευνα εντοπίστηκαν τουλάχιστον 43 άτομα που πέθαναν από αυτοκτονία σε αστυνομική κράτηση. Στο νούμερο αυτό δεν περιλαμβάνεται ο αριθμός των χαρακτηρισμένων «αυτοκτονιών» σε ελληνικά κρατητήρια, όπως στο κολαστήριο της Κω. Στην Ευρώπη οι περισσότεροι από αυτούς τους θανάτους σημειώθηκαν στην Ισπανία, τη Γαλλία και τη Δανία, ωστόσο σε άλλες χώρες, με λιγότερους θανάτους σχετιζόμενους με την αστυνομία και λιγότερους νεκρούς, οι αυτοκτονίες αντιπροσωπεύουν σχεδόν όλους τους θανάτους υπό αστυνομική κράτηση. Η Λετονία ανέφερε πέντε θανάτους υπό αστυνομική κράτηση μεταξύ 2020 και 2022 και άλλους δύο το 2023. Η Ουγγαρία ανέφερε έξι θανάτους.

Στη Γερμανία, κανένα κρατίδιο δεν έχει αναφέρει περιπτώσεις αυτοκτονιών, αλλά τουλάχιστον ένα από αυτά, η Βαυαρία, επισημαίνει ότι οι θάνατοι αυτοί δεν περιλαμβάνονται στις εκθέσεις, εάν δεν έχουν προηγηθεί μέτρα καταναγκασμού από τους αστυνομικούς.

Ανεπαρκής έρευνα

Παρά τη σύσταση του ΟΗΕ ότι η διαδικασία διερεύνησης των θανάτων που σχετίζονται με τις δυνάμεις ασφαλείας θα πρέπει να υπόκειται σε δημόσιο έλεγχο, στις περισσότερες περιπτώσεις οι πληροφορίες σχετικά με τις έρευνες αυτές είναι ελάχιστες.

Από το 2010, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων έχει καταδικάσει χώρες της Ε.Ε. 236 φορές για μη διερεύνηση πιθανών περιπτώσεων βασανιστηρίων ή κακομεταχείρισης και άλλες 157 φορές για μη διερεύνηση θανάτων, τόσο σε επαφή με την αστυνομία όσο και σε άλλα πλαίσια. Η Ρουμανία, η οποία, όπως και η Ελλάδα, αρνήθηκε να παράσχει στοιχεία στην έρευνά μας, έχει 79 καταδίκες για παράλειψη διερεύνησης πιθανών περιπτώσεων κακομεταχείρισης και βασανιστηρίων και άλλες 60 για θανάτους, συμπεριλαμβανομένων εκείνων των πέντε ανθρώπων που σκοτώθηκαν σε αντικυβερνητική διαδήλωση.

Η Βουλγαρία και η Ιταλία, οι οποίες επίσης αρνήθηκαν να δώσουν στοιχεία, έχουν 57 και 33 καταδίκες αντίστοιχα για παραβιάσεις της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.

Στις περισσότερες περιπτώσεις θανάτου, οι δημόσιες διοικήσεις απέτυχαν επίσης να ενημερώσουν σχετικά με τις ποινικές ή εργασιακές συνέπειες για τους εμπλεκόμενους αστυνομικούς. Παρείχαν τέτοια στοιχεία για μόλις 97 από τις 487 περιπτώσεις που καταγράφηκαν μεταξύ 2020 και 2022. Από αυτές, τη μόνη περίπτωση στην οποία η διοίκηση επιβεβαίωσε τη φυλάκιση των εμπλεκόμενων αστυνομικών συναντάμε στη Χώρα των Βάσκων στην Ισπανία.

Τον Ιανουάριο του 2025 το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ) καταδίκασε την Ελλάδα για υπόθεση αστυνομικής βίας βασισμένο σε δύο πορίσματα του Συνηγόρου του Πολίτη. Πρόκειται για περιστατικό του Οκτώβρη του 2016 (που ανέδειξε το Ελληνικό Παρατηρητήριο του Ελσίνκι), με θύματα τρεις Ρομά, το οποίο η ΕΛ.ΑΣ. έθεσε στο αρχείο, απαλλάσσοντας τους εμπλεκόμενους αστυνομικούς.

♦ Η έρευνα εκπονήθηκε στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Δικτύου Δημοσιογραφίας Δεδομένων (EDJNet). Επικεφαλής αυτής ήταν η ισπανική δημοσιογραφική ομάδα του Civio, ενώ συμμετείχαν οι δημοσιογραφικές ομάδες: Dennik N (Σλοβακία), OpenPolis (Ιταλία), OBCT, DW (Γερμανία), Αtlatzo (Ουγγαρία), VoxEurope (Γαλλία), Divergente (Πορτογαλία), Pod črto (Σλοβενία), The Journal Investigates (Ιρλανδία), MIIR (Ελλάδα)