Περισσότερα κέρδη στους ιδιώτες της ανακύκλωσης

Οσο καθυστερεί η εφαρμογή του συστήματος επιστροφής εγγυοδοσίας (DRS) για πλαστικές και μεταλλικές συσκευασίες νερού και αναψυκτικών τόσο μεγαλώνουν τα δώρα της κυβέρνησης προς τον φορέα που θα αναλάβει τη λειτουργία του.

Το σύστημα DRS έχει προβλεφθεί από τους νόμους 4736/2020 και 4819/2021 με στόχο τη μείωση των αποβλήτων συσκευασιών (φιάλες και δοχεία από πλαστικό και μέταλλο) που παράγονται κατά δισεκατομμύρια ετησίως. Οταν τεθεί σε εφαρμογή, κάθε φιάλη θα ακριβύνει αυτομάτως κατά 10-15 λεπτά του ευρώ, ανάλογα με το μέγεθός της. Το χαράτσι αυτό θα επιστρέφεται στον καταναλωτή μόνον εάν εκείνος γυρίσει τη συσκευασία σε κάποια σημεία που θα είναι αδειοδοτημένα για αυτόν τον σκοπό.

Υποτίθεται πως η εφαρμογή του DRS θα ξεκινούσε από το 2023, αλλά φθάσαμε αισίως στο 2025 και ακόμη η κυβέρνηση το εξαγγέλλει. Φαίνεται όμως πως υπάρχει σοβαρός λόγος για αυτή την καθυστέρηση…

Προφανώς, το σύστημα που θα συλλέγει κάθε χρόνο εκατοντάδες εκατομμύρια συσκευασίες (υπολογίζεται ότι ετησίως πωλούνται 2 έως 2,5 δισεκατομμύρια πλαστικά μπουκάλια) θα πρέπει να οργανωθεί κατάλληλα ώστε να έχουν πρόσβαση σε αυτό όλοι οι καταναλωτές. Θα πρέπει να διαπιστώνει ότι πρόκειται όντως για συσκευασίες για τις οποίες έχει πληρωθεί «εγγυοδοτικό αντίτιμο» (τα 10-15 λεπτά) και να δίνει στον καταναλωτή το αντίστοιχο κουπόνι, ως ανταμοιβή που δεν πέταξε τις φιάλες στα κοινά σκουπίδια.

Ολα τα παραπάνω δημιουργούν ένα σημαντικό κόστος για το σύστημα (ΣΣΕΔ) που θα αναλάβει το DRS. Στην Ελλάδα λειτουργούν ήδη αρκετά ΣΣΕΔ (Συλλογικό Σύστημα Εναλλακτικής Διαχείρισης) για συσκευασίες προϊόντων (μπλε κάδοι-σπιτάκια ανακύκλωσης) αλλά και ειδικές ομάδες αποβλήτων (μπαταρίες, λάμπες, λιπαντικά κ.λπ.). Παρά ταύτα, η υπόθεση της ελληνικής ανακύκλωσης νοσεί βαρέως αφού η Ελλάδα συνεχίζει να θάβει το 80% των αστικών της απορριμμάτων, ενώ ο μέσος όρος ταφής στην Ευρώπη είναι μόλις 25%.

Πριν από λίγες ημέρες, στις 11 Φεβρουαρίου 2025, οι υπουργοί Περιβάλλοντος και Ανάπτυξης, Θ. Σκυλακάκης και Π. Θεοδωρικάκος, υπέγραψαν μια κοινή απόφαση (ΚΥΑ) που ορίζει το πώς θα λειτουργεί το DRS. Αυτή η ΚΥΑ έρχεται να αντικαταστήσει μια άλλη απόφαση που είχαν υπογράψει τον Ιούλιο του 2022 οι τότε επικεφαλής των συγκεκριμένων υπουργείων, Κ. Σκρέκας και Αδ. Γεωργιάδης. Η σύγκριση ανάμεσα στις προβλέψεις των δύο ΚΥΑ είναι αποκαλυπτική για την επιθυμία της κυβέρνησης να διευκολύνει τον φορέα που θα αναλάβει και να αυξήσει σημαντικά τα κέρδη του:

Αδιάθετα ποσά

Οσο καλά και αν λειτουργεί ένα σύστημα, θα υπάρχουν συσκευασίες που δεν θα επιστρέφονται στα σημεία συλλογής για να πάρει ο καταναλωτής το αντίστοιχο κουπόνι επιστροφής εγγυοδοσίας. Ομως, το αντίτιμο της εγγυοδοσίας θα έχει ήδη πληρωθεί. Πού θα καταλήγουν αυτά τα αδιάθετα ποσά; Και επίσης, πού θα καταλήγουν τα χρήματα από κουπόνια που δόθηκαν αλλά δεν μπόρεσε ο καταναλωτής να τα εξαργυρώσει εντός 90 ημερών σε κάποιο συνεργαζόμενο σουπερμάρκετ;

Στη νέα απόφαση, λοιπόν, ορίζεται ότι «τα μη εξαργυρωμένα εγγυοδοτικά αντίτιμα, συμπεριλαμβανομένων και των κουπονιών που δεν εξαργυρώνονται από τους καταναλωτές», είναι μία από τις τρεις κύριες πηγές εσόδων για το ΣΣΕΔ (οι άλλες δύο είναι οι πωλήσεις των ανακτημένων υλικών και οι εισφορές των παραγωγών συσκευασιών).

Αντίθετα, η απόφαση του 2022 όριζε ότι «τα ποσά εγγυοδοτικού αντιτίμου που αφορούν συσκευασίες συστήματος εγγυοδοτικού αντιτίμου που δεν επιστρέφονται στα σημεία επιστροφής αποδίδονται στον ΕΟΑΝ», δηλαδή τον δημόσιο φορέα (Ελληνικός Οργανισμός Ανακύκλωσης) που υποτίθεται ότι σχεδιάζει και υλοποιεί δράσεις.

Τα αδιάθετα ποσά του συστήματος DRS μπορεί να ανέρχονται ετησίως σε αρκετά εκατομμύρια ευρώ. Ακόμη και τα συστήματα που έχουν οργανωθεί άριστα δικαιολογούν απώλειες 10%. Αν αυτό αντιστοιχεί σε 200-250 εκατομμύρια πλαστικές φιάλες, αυτό σημαίνει ότι πάνω από 25 εκατομμύρια ευρώ θα καταλήγουν ετησίως στην τσέπη του ιδιωτικού φορέα ΣΣΕΔ.

Μείωση τύπων υλικού

Η απόφαση του 2025 εντάσσει στο DRS συσκευασίες μόνον από πλαστικό και μέταλλο έως 3 λίτρα, ενώ εκείνη του 2022 περιελάμβανε και τις γυάλινες που απαιτούν πολύ περισσότερο χώρο για την αποθήκευσή τους. Επίσης, στην απόφαση του 2025 εξαιρούνται οι συσκευασίες οίνου, αμπελοοινικών και γαλακτοκομικών προϊόντων που περιλαμβάνονταν σε εκείνη του 2022.

Απομάκρυνση στόχων

Η παλιά απόφαση του 2022 έβαζε ελάχιστους στόχους που θα έπρεπε να επιτευχθούν έως τις 31 Δεκεμβρίου 2025 ώστε να ανακυκλώνονται το 77% των πλαστικών συσκευασιών, το 50% των αλουμινένιων και το 70% των γυάλινων. Προφανώς αυτοί οι στόχοι δεν μπορούν πλέον να επιτευχθούν και η νέα απόφαση βάζει πρώτο στόχο την 1η Ιανουαρίου 2028 για το 80% των πλαστικών και μεταλλικών (καθώς το γυαλί πλέον εξαιρείται).

Αντίτιμο εγγυοδοσίας

Το εγγυοδοτικό αντίτιμο παραμένει ίδιο στις δύο ΚΥΑ και ισούται με 0,10 ευρώ (10 λεπτά) για κάθε συσκευασία έως μισό λίτρο και 0,15 ευρώ (15 λεπτά) για κάθε μεγαλύτερη. Υπενθυμίζεται ότι στη νέα ΚΥΑ έχουν εξαιρεθεί οι συσκευασίες από γυαλί καθώς στην Ελλάδα πλέον δεν υπάρχει υαλουργία και η πώληση των υλικών δεν πιάνει καλή τιμή σε αντίθεση με εκείνες από πλαστικό pet και μέταλλο. Επίσης τώρα προβλέπεται μόνον ένα σύστημα, ενώ παλιότερα μπορούσαν να λειτουργούν περισσότερα.

Σπιτάκια ανακύκλωσης

Το μοναδικό σύστημα που σήμερα λειτουργεί με κάποιο υποτυπώδες σύστημα επιστροφής χρημάτων είναι εκείνο με τα «σπιτάκια» της Ανταποδοτικής Ανακύκλωσης, όπου όμως δίνεται κουπόνι 1 ευρώ για 33 συσκευασίες. Υπενθυμίζεται, πάντως, ότι η εξάπλωση του συγκεκριμένου συστήματος έγινε κυρίως με υπερτιμολογημένα έξοδα του ελληνικού Δημοσίου. Η Επιτροπή Δημοσιονομικού Ελέγχου (ΕΔΕΛ) πραγματοποίησε έλεγχο για τα «σπιτάκια» που προμηθεύτηκε η Περιφέρεια Αττικής μέσω του ΕΔΣΝΑ και επέβαλε πρόστιμο 3 εκατομμυρίων ευρώ. Μια από τις διαπιστώσεις του πορίσματος της ΕΔΕΛ ήταν ότι ο ΕΔΣΝΑ πλήρωνε για κάθε «σπιτάκι» 300.000 ευρώ, ενώ άλλη εταιρεία τα διέθετε με 66.000 ευρώ.

Υπενθυμίζεται ακόμη ότι ένας από τους δύο υπουργούς που υπογράφουν τη νέα ΚΥΑ είναι ο Π. Θεοδωρικάκος, ο οποίος στην πρώτη κυβέρνηση Μητσοτάκη ήταν υπουργός Εσωτερικών (έως τον Ιανουάριο του 2021) και από εκείνη τη θέση εγκαινίαζε πανηγυρικά κάθε λίγο ένα «σπιτάκι», συνοδευόμενος μάλιστα από τον τότε Αμερικανό πρέσβη Τζέφρι Πάιατ.